Kortizon, yerinde, uygun doz ve sürelerde kullanıldığında hayat kurtaran, ama elbette bazıları ölümcül, pek çok yan etkileri de olan bir ilaçtır. Milyonlarca hasta yaşamlarını ve sağlıklarını kortizona borçludur.
ELEKTRİK GİBİ
Kortizon elektrik gibidir. "Elektrik tehlikelidir, öldürücüdür’’ desek yanlış mıdır ? Değildir, elektrik bilinçsiz kullanılırsa insanı öldürebilir. Tutun çıplak kabloları bakalım, neler oluyor ? Ama, elektrik olmadan şu rahat yaşantımız da mümkün olmaz. Kortizon da öyledir bazı hastalar için. Ne elektriksiz bir dünyada yaşanabilir, ne kortizonsuz. Önemli olan, tedavi kurallarına tamı tamına uymak, gereken tedbirleri almaktır.
KORTİZONDAN KORKAN DA VAR, KORKMAYAN DA Bir tarafta, bir çok hasta hayatını borçlu olduğu bu müthiş ilaçtan öcü görmüş gibi korkar. Az hastadan mı işittim ‘‘Aman doktor bey, bana kortizonlu ilaç vermeyin de, ne verirseniz verin.’’ sözlerini. Çünkü, kortizon halk arasında ‘en son çare’ olarak kullanılması gereken ilaç diye bilinir. Hasta bu. Sigaradan korkmaz, AİDS’ ten korkmaz, astım krizinden korkmaz, kortizondan korkar.
Korksun tabii. Korkması hiç korkmamasından daha iyidir. Ama korkularda da aşırıya kaçmamak lazım. Vur diyince, öldürmemeli.
Bazı hastalar tam tersine, kortizonu leblebi gibi, fındık, fıstık gibi kullanırlar. Doktor ona bir kerelik yazar, hasta onu kendi kafasına göre aylarca, yıllarca kullanır.
KORTİZONUN YAPTIĞINI ÇORUMLU BİLE YAPMAZ
Kortizonun pek çok yan etkisi vardır ve bunlar, hemen daima uzun süreli tedavilerde ve yüksek doz ilaç kullananlarda ortaya çıkarlar. Bu etkiler tıpta Cushing Sendromu ismiyle bilinir.
-Hipertansiyon
-Diyabet (şeker hastalığı)
-Miyopati (kas zayıflığı)
-Osteoporoz (kemik erimesi)
-Adet düzensizlikleri
-Kıllanma
-İştah artışı, kilo alma
-İnfeksiyonlara eğilim (tüberküloz, mantar, virüs…)
-Psikolojik bozukluklar (depresyon, uykusuzluk, taşkınlık, şizofreni ve epilepsinin ağırlaşması…)
-Glokom (göz tansiyonu), katarakt
-Deride atrofi (incelme), morarma, çizgilenme ve yarılmalar, sivilceler
-Yüzde şişme ve yuvarlaklaşma (aydede yüz), sırtta yağ birikimi
-Yara iyileşmesinin gecikmesi
-Midede ve yemek borusunda ülser (yara) ve kanamalar
-Hazımsızlık, şişkinlik, bulantı
KORTİZON TEDAVİSİNİN PÜF NOKTALARI Yukarıda saydığım yan etkilere bakıp da moralinizi bozmayın lütfen. Her kortizon alanda yan etki görülmüyor tabii ki. Hele hele de ilacı kısa süre alıyorsanız, korkacak fazla bir şey yok demektir.
Ama, tedbiri elden bırakmayın:
-Kortizon, sadece doktor gerekli gördüğünde kullanılmalıdır.
-Kortizonun dozu ve tedavi süresi en azda tutulmalıdır.
-Kortizon sabahları tok karına bir kerede alınmalıdır. Yüksek dozlarda günde birkaç kere de verilebilir.
-Uzun süreli kortizon tedavisi aniden kesilmemelidir.
-Kortizon midesi hassas olan kişilere mide koruyucu ilaçlarla beraber verilmelidir.
-Kortizon tedavisi süresince tuz azaltılmalıdır.
-Kortizon, iştah açıcı bir ilaçtır. Tedavi sırasında kalorisi fazla yiyeceklerden kaçınılmalıdır.
-Uzun süreli kortizon tedavisi gören hastalar, belirli aralıklarla muayene edilerek ve kan incelemeleri yapılarak yakından izlenmelidir.
Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta
Cerrahpaşa Tıp Fakültesi
Göğüs Hastalıkları Bölümü Öğretim Üyesi