Düşünün bir kişiye aradığınız yolu tarif edip edemeyeceğini sordunuz. Karşınızdaki kişinin size gideceğiniz yolu anlattığı o anda gürültü olursa anlamanız güçleşir. İmmün yetmezliği nedir? İşte çeşitli nedenlerle baskılanan bağışıklık sisteminde ve içerisinde yer alan tüm elemanlarda durumun benzer bir hal almasıdır. Yollarını bulamazlar ya da yanlış yola saparlar bunun sonucunda da sistem bozuklukları, hastalıklar ve alerjiler gibi sonuçlar ortaya çıkar.
İmmün yetmezlik ne demek sorusu aklınıza takıldıysa cevabı; bağışıklık sistemindeki koruyucu elemanların yanlış çalışması ya da görevlerini yerine getirememesidir. Vücudunuzda sayamayacağınız kadar çok miktarda mikroorganizma bulunur. Bunlardan yararlı olanlarına mikrobiyom zararlılara patojen adı verilir. İmmün sistem işte bu patojenlerin vücuda girmesi durumunda koruyucu görevi üstlenirler. Patojenler kimlik kartları gibi düşünebileceğiniz antijen adı verilen özel yapıları tanır ve yararlı ya da zararlı ayrımını yaparlar. Yetmezlik durumu oluştuğunda bu antijenlere uygun tepkiyi veremez hale gelirler ve vücudu koruyamazlar. Bazı durumlarda hastalanmasına sebep olup zarar verebilirler. Bu durumu dersindeki bilgiyi öğrenmemiş öğrencinin sınava girdiğinde soruları cevaplayamamasına benzetebilirsiniz. Savunma mekanizması o antijenin zararlı mı yararlı mı olduğunu bilmezse doğru davranışı sergileyemez. Bu bilgi vücudumuza iki yolla aktarılır. Birinci yol, genetik olarak aktarılmasıdır. Geçirilen evrimler sonucu insan vücudu pek çok mikroorganizmayı ayırt edebilir hale gelmiştir ve bu bilgi doğum sırasında dna ile aktarılır. İkinci yol vücudunuzun bu bilgiyi yaşayarak öğrenmesi, yani edinilmiş bilgidir. Hamilelik sırasında anne karnında başlayan yaşamınız boyunca vücudunuz çok çeşitli mikroorganizma ile karşılaşır. Hastalanır, alerji geliştirir ve sonucunda o durumla nasıl baş edeceğini öğrenir. İkinci yolla bu şekilde immün sisteminiz bilgi edinir.
İmmün yetmezliği belirtileri çeşitlilik gösterir. Bunun sebebi bu durumun kaynağı ile ilişkili olmasıdır. Yetmezliğin sebebi genetik faktörler ile ilgili ise doğumdan sonraki ilk aylarda görülmeye başlar. Vücudun geçirdiği hastalıkla ilgili edinim sağlayamaması, her seferinde hastalığı baştan hiç olmamış gibi yaşaması ikinci ana nedendir. Anaflaktik şok, kalın bağırsakta emilim bozukluğu, solunum sistemi enfeksiyonları, nötropeni atakları, böbreküstü bezlerinde salgı düzensizliği, mide kanseri gibi farklı immün yetmezliği belirti tabloları görülür.
İmmün yetmezliği hastalıkları, solunum, sindirim, sinir gibi ana sistemlerde görülür. Ayrıca böbreküstü bezi salgı eksikliği gibi endokrin sistem bozukluğuna benzer fonksiyonların yerine getirilememesi sonucunda da hastalıklar oluşabilir. Örnek olarak; kronik inflamatuar demiyelinizan polynöropati denilen ve tıpta CIDP olarakta geçen kollarda ve ayaklarda uyuşma, karıncalanma hissi belirtileri olan nörolojik hastalığa sebep olur. Kawasaki hastalığı isimli kalbe kan taşıyan arterleri de kapsayan damar inflamasyonu içerikli dolaşım sistemini hastalığı immün yetmezlik kaynaklıdır. İdiopatik trombositopenik purpura isimli pıhtılaşmaya yardımcı kan içindeki küçük hücreleri patojen olarak algılayıp saldırdığı otoimmün hastalığa da sebep olur. Bahsedilen belirtiler vücutta başka hastalıkların da göstergesi olabilir. İmmun yetmezliği nasıl anlaşılır diye düşünüyorsanız, doktor kontrolünden geçmeden kesin sonuca varmanız imkansızdır.
İmmün yetmezliği hastalığı olarak tek bir hastalıktan bahsedilemez. Tıp literatüründe vücudun farklı sistemlerine, organlarına ya da dokularına etkileri söz konusu olan 300’ü geçen hastalıktan bahsedilir. İnsan vücudu anne karnında oluşmaya başladıktan sonra bağışıklık sisteminde gelişmeler gözlemlenir. Devamında da genetik olarak savunucu görevi olan beyaz kan hücreleri ve antikor üretimi başlar. Genetik yollarla bazı durumlarda bu savunma sistemi için gerekli bilgiler aktarılamaz ve primer immün yetmezliği adında birçok hastalık oluşur. Beyaz kan hücrelerine lenfosit adı verilir. Vücutta T ve B isimli 2 tip lenfosit bulunur. Doğumdan sonraki süreçte T-lenfositlere bağlı yetmezlik olan hastalarda ağır enfeksiyonlar görülür. Bu enfeksiyonlar yeni doğmuş olan bebeğin ilk aylarında meydana çıkar. Anneden çocuğa geçen bağışıklık desteğinin etkisinin azalması 6 ayı bulur. B-lenfositlerine bağlı yetmezlik hastalığı olan bebeklerde bu belirtiler 6. aydan sonraki süreçte görülmeye başlar. Bu tip bozukluklara primer immün yetmezlik adı verilir.
Primer immün yetmezliği belirtileri;
Vücudumuzda bağışıklık sistemi için gerekli bilgiler, hayat boyunca geçirilen hastalıklardan beyaz kan hücrelerinin öğrendiği antikor üretimi ile de elde edilir. Buna sekonder yani edinsel bağışıklık denir. Vücutta geçirilen hastalıklardan gerekli antikor üretme bilgisini edinemeyen bağışıklık sistemi, bu baskılanma sonucunda her seferinde enfeksiyonla sıfırdan savaşmaya mecbur kalır.
Baskılanmalara sebep olarak;
İmmün yetmezliği tedavisi hastanın yaşına ve başka hastalığı olma durumuna göre farklılık gösterir. Bağışıklık sisteminin farklı boyutlarını etkileyen ve ağır seyreden hastalarda eğer tanı çocuk yaşta konulmuşsa kök hücre tedavisi yüksek başarı oranına sahiptir. Bunun dışındaki vücudunda immün yetersizlik belirtisi olan tüm hastalara bağışıklığı destekleyici damar yolundan uygulanan antikor tedavisi verilir. Bu tedavi doktor kontrolünde ve hastanın toleransı kontrol edilerek planlanır. İmmün yetmezlik hastalıkları cilt altına uygulanabilen antikor tedavileri ile alternatif olarak son zamanlarda giderilmeye başlanmıştır. Beslenmenize dikkat ederek de bağışıklığınızı destekleyebilirsiniz. C vitamini ve bağışıklık ayrılmaz ikilidir. Protein tüketilen öğünde taze yeşil sebzelerden oluşan büyük bir salata faydalı olur.