ANKARA (ANKA)- Körfez'de görev yapan İngiliz askerlerinin, İran karasularına girdikleri gerekçesiyle tutuklanması, 1979 yılında Tahran'da yaşanan Amerikan Büyükelçiliği baskını hatırlattı. 4 Kasım'da yaşanan baskında Amerikalı diplomatlar 444 gün alı konulmuştu.
İngiltere'yle İran arasında yaşanan asker krizi büyürken, olay 1979 yılında yaşanan Amerikan Büyükelçiliği baskınını hatırlattı. 4 Kasım 1979 tarihinde Tahran'daki ABD Büyükelçiliği'ni basan Humeyni yanlıları 63 Amerikalı diplomat ve 3 Amerikan vatandaşını esir almıştı. Zaman içinde çeşitli nedenlerle bazı esirleri serbest bırakan eylemciler, kalan 52 rehineyi ise 444 gün alı koymuştu.
Nasıl olmuştu?
1979 yılı Eylül ayında İbrahim Asgharzadeh tarafından ortaya atılan fikir, beş kişilik bir öğrenci grubu tarafından desteklenmiş, eylemin "Allah'a inanmayan Marksist Rusya'ya mı" yoksa ABD'ye mi karşı olacağı konusunda kısa bir tartışmanın ardından Asgharzadeh'nin önerisi olan "ABD Büyükelçiliği'ne karşı eylem" fikrinde karar kılınmıştı.
Baskına birkaç gün kala ABD Büyükelçiliği'ni gören çatılara yerleştirilen eylemciler, burada Büyükelçilik korumalarının görev zamanlarını ve yerlerini takip etti. Ardından 4 Kasım 1979 sabahı saat 6.30'da kendilerini "İmamın izindeki öğrenciler" olarak adlandıran bir grup eylem hazırlıklarını tamamladı. Büyükelçilik etrafındaki zincirleri kırması için bir metal kesicisi, kara çarşaflı bir bayan eylemciye verildi. Daha sonra baskın başladı.
66 kişi esir alındı
Toplam 66 kişiyi Büyükelçilik içinde esir alan eylemciler, Kasım ayı ortalarında "ezilen azınlıklara verilen destek" ve "İslam'da kadının yerine" gösterge olarak 13 kadını ve Afrika kökenli Amerikalıyı serbest bıraktı. 1980 yılı Temmuz ayında da Multiple Sclerosis (MS) hastığı teşhisi konulan bir Amerikalı daha sağlık durumu nedeniyle serbest bırakıldı. Diğer 52 rehine 1981 yılı Ocak ayına kadar toplam 444 gün esir tutuldu.
Başarısız iki kurtarma girişimi oldu
Rehine krizi sırasında ABD bir taraftan ekonomik yaptırımlarla İran'ı baskı altına almaya çalışırken diğer taraftan da iki başarısız kurtarma girişiminde bulundu. İlk olarak "Kartal Pençesi Operasyonu" adı verilen bir operasyonda 24 Nisan 1980 tarihinde bir grup C-130 askeri nakliye uçağı ve sekiz RH-53 helikopter İran'ın Doğusuna indi.
İki helikopter kum fırtınası nedeniyle arızalanırken üçüncü bir helikopter de iniş sırasında hasar aldı. Gelişmeler üzerine operasyon iptal edilirken, helikopterlerden biri C-130'lardan bir diğeriyle çarpıştı. Kaza sonucunda sekiz Amerikan deniz piyadesi yaşamını yitirdi, çok sayıda asker de yaralandı.
İkinci girişim de bu operasyon için özel olarak hazırlanan YMC-130H Herkül tipi uçağın operasyon tatbikatı sırasında 29 Ekim 1980 tarihinde kaza yapması üzerine iptal edildi.
Eylem, yürütülen görüşmeler üzerine, başladıktan 444 gün sonra 20 Ocak 1981 tarihinde sona erdi.