Uyku, hepimizin hayatını fazlasıyla etkileyen bir ihtiyaçtır. Uykusuz kalma halinde hem fiziksel hem de ruhsal olarak etkileniriz. Bu olumsuz etkinin sürekli devam etmesi, kronikleşmesi ise insomnia hastalığının habercisidir.
“İnsomnia nedir?” sorusu ile sıklıkla karşılaşıyoruz. İnsomnia İngilizce bir terimdir. Türkçeye çevrildiğinde ‘’uykusuzluk hastalığı’’ anlamına gelmektedir. Halk arasında ise “uykusuzluk sendromu”, daha gündelik olarak ise “uykusuzluk” olarak konuşulmaktadır. Modern dünyanın bir getirisi olarak hepimiz yoğun işlerde çalışmaktayız. Bu yoğun çalışmanın ardından eve geldiğimizde mışıl mışıl bir uyku çekmek isteriz fakat insomnia buna izin vermez. İnsomnia hastalığı, yani uyuyamama sendromu kimi zaman uyumanıza izin vermezken, çok erken uyanmanıza veya gece boyunca sık sık uyanmanıza da sebep olan bir hastalıktır. Uyku, yalnızca yorgunluğumuzun giderilmesine yardımcı olmaz. İyi bir şekilde uyumadığınız zaman, enerjiniz düşer ve yorgun olursunuz. Uykusuzluk, yorgunluğunuzu atmanızı engellemekle beraber gün içinde yapacağınız işlerde de sizi etkiler, veriminizi düşürür. Bu durumu şöyle düşünebiliriz; uyku bizi dinlendiren, günün yorgunluğunu atmamızı sağlayan bir ihtiyaçtır. Örnek vermek gerekirse kullandığımız elektronik cihazlar nasıl şarja ihtiyaç duyuyorsa, bizler de uykuya ihtiyaç duymaktayız. Cihazlarımızı şarj etmediğimizde parlaklığı, hızı nasıl düşüyorsa, uykusuzluk da bizi daha verimsiz, yorgun ve enerjisiz hale getirecektir.
İnsomnia hastalığı teşhisi, birkaç gün uyuyamamanız halinde konulabilen bir teşhis değildir. İlk olarak yetişkin bir insan günde yaklaşık 6-8 saat uyumalıdır. Bunun yanı sıra yaşanmış olan travmaya bağlı olarak kişilerde kısa süreli uykusuzluklar yaşanabilir. Bunların haricinde uyuyamama sendromunun belli başlı belirtileri vardır. Uyuyamama sendromuna sahip olup olmadığınız hakkında bu belirtileri inceleyerek bazı çıkarımlarda bulunabilirsiniz.
İnsomnia belirtileri şu şekildedir:
Eğer bu belirtilerin çoğuna ya da yarısından fazlasına sahipseniz, en kısa sürede doktora başvurmanızı öneririz.
Uyuyamama sendromundan şüphelenen, bunun için çare arayan kişilerin ilk merak ettiği, cevaplandırmak istediği husus; uyuyamama nedenleridriçÖncelikle şunu söylememiz gerekir ki, uyuyamama sendromu bir virüs ya da bakteri değildir. Kişiden kişiye bulaşan biyolojik bir hastalık değildir. İnsomnia yani uyuyamama hastalığı, psikolojik bir rahatsızlıktır. ‘’Neden uyuyamayız?’’ sorusunun cevabı da psikolojinizde yatar. Eğer doktor psikolojik bir sebep bulamazsa, hastaya fiziksel kontroller ve muayeneler yapılır. Belli başlı biyolojik rahatsızlıklardan dolayı da uyuyamıyor olabilirsiniz. Bu biyolojik rahatsızlıkları sıralayacak olursak;
Bunun yanı sıra kahve, çay ve alkol gibi içecekleri fazla tüketmek de uykusuzluğa neden olabilir. Bu içecekler uyarıcı etkiye sahip içeceklerdir. Fazla tüketildiği takdirde uyumaya engel olabilirler. Bazı ilaçlar de yan etki olarak uykusuzluk yapabilir. Tüm bunların yanı sıra insomnianın asıl sebebi psikolojiktir. Uyuyamama sendromu genel olarak psikolojik sorunların doğurduğu bir sorundur. Yaşanılan bir duygusal olay sonrası ya da stres durumu halinde kişilerde insomnia gözlemlenir. Psikolojik rahatsızlıklara sahip kişiler, genellikle uyuyamama sendromuna da yakalanırlar.
İyi uyku alışkanlıkları, geceleri uyuyamama, geceleri sürekli uyanma, yorgun hissetme gibi şikayetlerinizi en aza indirebilir. Her gün aynı saatte uyumak ve aynı saatte uyanmak uyku düzeninizi oluşturmanızı sağlar. Uyuyup, uyanacağınız saatleri özenle seçmelisiniz. Yetişkin bir insanın günde 6-8 saat uyuması gerekmektedir. Uykuyu kolaylaştıran melatonin hormonu, akşam saatlerinden başlayarak gece 02:00-03:00’ a kadar devam etmektedir. Bu saatler arasında uyku halinde olmak gerekir ki, uyku iyi bir şekilde alınabilsin. Saat sabah 06:00’dan sonra ise kortizol ve adrenalin salgısı artar. Bu nedenle 6’dan sonra uyumamızın bize çok fazla bir getirisi yoktur. Bunun yanı sıra öğle saatlerinde kısa süreli uyumak da size fayda sağlayacaktır. Bu saatlere uygun bir uyku düzeni ayarlamanız uyumanıza yardımcı olacaktır. Bunun yanı sıra uykusuzluğa yol açan şeylerden de uzak durmalısınız. Alkol, nikotin ve kafein alımını azaltmalısınız. Ayrıca gece yatmadan önce çok yememelisiniz. Yediğiniz yemekler sizi rahatsız edecek ve uyumanızı güçleştirecektir.
Hayatınızın düzenlenmesi, sağlıklı beslenmek ve uyarıcı maddelerden uzak durmak uyku düzeninizin sağlıklı hale gelmesinde yardımcı olacaktır. Yine de yukarıda sıraladığımız belirtiler sizde varsa doktora görünmenizi tavsiye ederiz. Uyuyamama problemi ile bir doktora gittiğinizde yapılan tek bir insomnia testi bulunmamaktadır. Ancak insomnia hastalığını tespit edebilmek için doktor rahatsızlığın ilk olarak psikolojik nedenlerini sorgulayacak, sonrasında ise sizi kan testi yaptırmaya yönlendirecektir. Bunun yanı sıra uyku düzeninizi takip edecektir. İnsomnia tanısı konulması halinde insomnia tedavisine başlayacaktır. Bu tedavinin bir parçası ise insomnia ilaç tedavisidir. İlaç tedavisinde, reçeteye tabi Lunesta, Rozerem, Sonata ve Ambien, Edluar, Intermezzo, Zolpimist kullanılabilir. İlaç kullanımının birkaç haftayı aşmaması tavsiye edilir. Bunun yanı sıra uykusuzluğa iyi gelen geleneksel yöntemler de vardır. Öğlen egzersiz yapmak, uyumadan önce süt içmek, uyanır uyanmaz ılık bir duş almak, öğlen bol yemek fakat akşam yemeğini fazla kaçırmamak gibi.