İnsanlık hafızasına ne kazınır, bilinmez.
Tüm dünya Thomas Edison ismini ezbere bilir; jeneratörlerden lazer teknolojisine kadar bugün bile kullandığımız onlarca şeyin mucidi olan Tesla’yı ise bir araba modeli sananlar daha fazladır... Steve Jobs’ın hayat hikayesini evlatlık verildiği andan itibaren öğrenmişizdir ama; ilk bilgisayarı icat eden ve 2. Dünya Savaşı’nı bitiren adamın ismini öğrenmemiz için Oscar ödüllü bir Hollywood filmine, dünyaca ünlü bir İngiliz aktöre ihtiyaç duyarız.
Enigma’yı hatırladınız mı? Tanıdınız mı Alan Turing’i?
Tarih kitaplarında yeterli sayfa yok demek ki, veya minnetle andığımız insanları seçerken başka özellikler arıyoruz. Fredrick G. Banting’in, Irina Sendler’in, ya da Dennis MacAlistair Ritchie’nin isimlerini hatırlamamamızın başka ne açıklaması olabilir ki…
Kim mi onlar? Bir bakalım.
Frederick G. Banting
Henüz 49 yaşında hayata veda eden bu Kanadalı doktoru tanıyor musunuz? Doktor Banting, 1923 yılı Nobel Tıp Ödülü’nün sahibi bir bilim insanı; çünkü 1921 yılında İnsülin hormonunu sentezleyen ekibin başkanı. "İnsülinin keşfi tüm dünyaya aittir" diyerek, bu keşfin patentini almayı reddetti, sonunda patent 1 DOLAR karşılığında Toronto Üniversitesi’nin oldu.
Bu adam sayesinde diyabet hastaları başta olmak üzere, dünya üzerinde milyonlarca hasta tedavi olabiliyor; kalp fonksiyonları duran insanlar ölümden döndürülüyor...
Valentina Tereshkova
İnsanoğlunun uzaya ulaşma çabaları Soğuk Savaş’ın yarattığı propaganda savaşlarına meze olmuştu... Bugün dünya uzaya çıkan ilk kadın astronot olarak Sally Ride’ı hatırlıyor belki; ama bu doğru değil. Sally Ride, Challenger mekiği ile uzaya çıktığında takvimler 1983’ü gösteriyordu. Valentina Tereshkova ise 20 yıl kadar erken davrandı! 1963 yılında Vostok 6 mekiği ile uzaya çıktı, uzaydaki ilk kadın ve uzaydaki ilk sivil oldu.
Bu görevi başarıyla gerçekleştiren ilk kadın olmasının yanı sıra, daha da önemlisi; Valentina Tereshkova sayesinde uzay yolculukları orduların egemenliğinden çıktı... Bu önemlisi isim, Amerika & Sovyet Rusya kavgası esnasında unutturuldu.
Henry Woodward
Para ile mümkün kılınmış bir efsane, Thomas Edison… Parasızlık yüzünden unutulmuş bir isim; Henry Woodward. Hikâye çok kısa;
Kanadalı mucit Henry Woodward ve asistanı Mathew Evans 3 Ağustos 1874’te akkor ampul’ü icat ettiklerini Kanada Patent Ofisi’ne bildirirler. Yüzde yüz çalışan bu ampulün patent numarası da 3738’dir. Ancak parasızdırlar, sıcak nakite ihtiyaçları vardır. Bu yüzden patentlerini çok ucuza Thomas Edison’a satarlar. Thomas Edison’ın ampulün patentini aldığı yıl 1879’dur... Yani evet, ampulün mucidi aslında Henry Woodward.
Irena Sendler
Oskar Schindler’in 1200’e yakın Yahudi’yi Nazi’lerden kurtarması elbette takdire şayan, bu hikayeyi konu alan film de elbette Oscar’ları hak ediyor... Peki ya Irena Sendler’in hikayesi?
Doktor babanın hemşire kızı, Polonyalı Irena Sendler, 2. Dünya Savaşı esnasında Nazi hastanelerinden Yahudi hastalar için ilaçlar ve ağrı kesiciler çaldı, Yahudi ailelerin kaçabilmesi için 3000’in üzerinde sahte belge hazırladı, ve bu sayede Varşova’da 2500’ün üzerinde Yahudi çocuğun hayatını kurtardı! Çocukların hayatını kurtarmakla da kalmadı Sendler; her biri için tek tek, savaştan önceki hayatları ve aileleri hakkında ayrıntılı notlar tuttu. Böylelikle kurtardığı çocukların savaştan sonra geçmişlerini unutmalarını da önlemiş oldu…
12 Mayıs 2008’de, 98 yaşında hayata gözlerini yumdu. Duymadık tabii.
Ignaz Semmelweis
Elmanın daldan yere düşmesi ile yer çekimini keşfetmek kadar temel gelebilir bu keşif... Ama dünyayı değiştirmediğini kim iddia edebilir?
Alman asıllı Macar hekim Ignaz Semmelweis, 1847 yılında Viyana Hastanesi’ndeki stajyer doktorların kadavraları inceledikleri elleriyle doğum yaptırdıklarını farketti, el temizliği ile bebek ölümleri arasındaki ilişkiyi keşfetti, böylelikle 19. yüzyılın en büyük hastalıklarından biri olan lohusalık hummasını önledi ve bebek ölümlerini %30 azalttı!
Ne kadar temel, değil mi? Ameliyata girmeden elleri dezenfekte etmek... İşte bu doktor sayesinde ‘temel’.
Jonas Salk
Aynı Banting gibi, keşfinin tüm insanlığa ait olduğunu söyleyen ve patentlemeyi reddeden bir isim: Jonas Salk.
Ne mi yaptı?
Amerikalı doktor 1954 yılında çocuk felci aşısını icat etti, çocuk felcini dünya üzerinden sildi. Dünyanın unuttuğu fedakarlığa bir de şöyle değer biçelim: Dr. Salk eğer aşısının patentini çıkarmış olsaydı, 7 milyar Dolar’ın üzerinde bir servete sahip olacaktı...