Türkler İslamiyet öncesi Tengricilik dinine inanıyordu. Kültürel etkileşimler ve Gök Tanrı inancının özellikleri Türklerin İslamiyet'i benimsemesinde rol oynamıştır. Tarihte İslamiyet'i kabul eden ilk topluluk Karluklar, İslamiyet'i kabul eden ilk Türk devleti ise Karahanlı Devleti'dir. Karluklar topluluğu Karahanlı Devleti'nin kurulmasında da etkili olmuştur. Bunun yanı sıra Türklerin Çin saldırılarına karşı Araplarla ittifak kurması da kültürel etkileşime katkı sağlamıştır.
Karluk, Yağma ve Çiğil gibi Türk topluluklarının 840 yılında bir araya gelmesiyle kurulan Karahanlılar Devleti, İslamiyet'i kabul eden ilk Türk devletidir. Doğu Türkistan bölgesinde kurulan devlet, 932 yılı içinde ise İslamiyet'i resmî din ilan etmiştir. İslamiyet'in kabulü ile ortaya çıkan Türk İslam kültürü ise Karahanlılar Devleti'nden sonra kurulan devletleri etkisi altına almıştır.
Karahanlı Devleti kurucusu büyük hükümdar Abdü'l-Kerim Satuk Buğra Han, İslamiyet'i kabul eden ilk Türk hükümdarıdır. İslam dinini resmî olarak ilan eden hükümdar, Türk tarihinin değişmesinde önemli rol oynamıştır. Daha sonra Türk boyları İslamiyet etkisiyle gelen siyasi ve askerî düzene girmiştir. Türk toplumu İslamiyet'i topluluklar hâlinde kabul ettikten sonra da Anadolu topraklarına geçiş yapmaya başlamıştır.
Türklerin kültür ve medeniyet tarihine katkıları sonucu ilk Müslüman Türk devleti Karahanlı, 840 yılında Orta Doğu'da kurulmuştur. Çin İmparatorluğu'yla sürekli savaş hâlinde olan Karahanlı Devleti, Araplarla yapılan anlaşmalar sonrası Çinlileri hezimete uğratmıştır. Arap toplumuyla olan siyasi ve kültürel ilişkiler Karahanlılar'ın İslamiyet'i benimsemesinde etkili olmuştur. Karahanlı Devleti'nin öne çıkan özellikleri şu şekilde sıralanır:
Bulgar toplumu tarafından 7. yüzyılda kurulan İtil Volga Bulgar Hanlığı, Avrupa'da İslamiyet'i kabul eden ilk Türk devletidir. Volga ve Çolman nehirlerinin birleştiği bölgede kurulan devlet, burada yaşayan halkın Türkleşmesinde de etkili olmuştur. Almuş Han tarafından kurulmuştur. Kurulan devlet 665 yılı sonrasında komşu Hazar Hakanlığı tarafından yıkılmıştır.
İlk Türk İslam devleti 7. yüzyıl ve 15. yüzyıl arası hüküm süren, Türk asıllı olarak bilinen Bulgarlar tarafından kurulan Volga Bulgar Hanlığı'dır. Hanlığın kuruluşu itibarıyla 945 yılına kadar komşu Hazar Hanlığı'na vergi ödemek suretiyle bağlı kaldığı bilinmektedir. Bulgar tüccarların Hazar bölgesindeki ticari faaliyetleri topluluklar arasında İslamiyet'in yayılmasında etkili olmuştur.
Tarıma elverişli toprakları ekerek geçimini sürdüren topluluk kısa sürede yerleşik hayatı benimsemiştir. Darı, buğday ve arpa gibi mahsuller toplumun temel geçim kaynağını oluşturuyordu. Orta Asya'ya bağlanan kervan yolları üzerinde bulunan Volga Bulgar Hanlığı deri, ayakkabı, ok, kılıç, zırh, bal, ceviz, sığır ve koyun satışı gibi ticari faaliyetlerini sürdürmüştür. İslam orduları ile teması bulunmayan Volga Bulgar Hanlığı, Abbasi halifeliğinin parçalanması döneminde de çeşitli yardımlarda bulunmasıyla dikkat çeker. Böylece Volga toplumu, İslamiyet'in yayılmasında Avrupa bölgesinde etkisini sürdürmüştür.