Mısır’ın başkenti Kahire’de İsrail ve Hamas arasında esir değişimi konusunda yapılan görüşmeler olumlu sonuç verdi. Anlaşmaya göre, Hamas, 2006 yılında esir aldığı Gilad Şalid’i serbest bırakacak. Bunun karşılığında da İsrail bin Filistinli mahkûmu salıverecek. İsrail ayrıca 27 Filistinli kadın mahkûmu da serbest bırakacak. Bir Hamas yetkilisi El Cezire’ye istediklerinin yüzde yüzünü elde ettiklerini söylerken, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu da Şalid’in birkaç gün içinde eve geleceğini kaydetti.
‘ULUSAL BAŞARI’
Hamas lideri Halit Meşal de Şam’da yaptığı açıklamada bir hafta içinde 450 Filistinli mahkûmun serbest bırakılacağını söyledi. Anlaşmayı Filistinliler için “ulusal başarı” sözleriyle nitelendiren Meşal, bir hafta içinde diğer mahkûmların 2 ay içinde serbest kalacağını kaydetti. Meşal, serbest bırakılacaklar arasında 27 Filistinli kadın mahkûmun da yer alacağını, serbest kalacak mahkûmlardan 300’den fazlasının ömür boyu hapse mahkûm edilenler olacağını kaydetti. Filistin Yönetimi Devlet Başkanı Mahmud Abbas da Venezüella’nın başkenti Caracas’ta, “Çok uzun süredir beklediğimiz bu anlaşmayı memnunlukla karşılıyorum’’ dedi. Hamas ve İsrail arasındaki esir değişimi görüşmeleri uzun zamandır devam ediyordu. İsrail basını temmuzda Başbakan Erdoğan’ın Şalid konusunda devreye girdiğini yazmıştı.
Meşal: Erdoğan ve size teşekkürler
Anlaşmanın duyurulmasından hemen önce Hamas lideri Halid Meşal, Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu’nu aradı. Meşal, Davutoğlu’na, “Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı Tayyip Erdoğan’a ve size bu anlaşmanın gerçekleşmesi için gösterdiğiniz çabalardan minnettarız. Sizlere teşekkür ederiz” dedi. Meşal, sözlerini şöyle sürdürdü: “Bu konuya siyasi açıdan değil, insani açıdan baktınız.”
İsrail’den Türkiye’ye teşekkür yok
İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu anlaşmaya emeği geçen Almanya ve Mısır’a teşekkür etti; sık sık yardım istediği Türkiye’ye ise sessiz kaldı.
ANLAŞMANIN DETAYLARI
131 Gazzeli tutuklu Gazze'ye gönderilecek, Batı Şerialı 203 tutuklu Gazze'ye,40'ı ülke dışına sürgün edilecek
Serbest bırakılacaklar arasında Mervan Barguti ve Ahmed Saadet yok İsrail ile Hamas arasında varılan çerçeve anlaşmasına göre, Haziran 2006'dan bu yana Gazze'de tutulan İsrailli asker Gilad Şalit karşılığında İsrail cezaevlerinde bulunan 1027 Filistinli tutuklu serbest bırakılacak. Serbest bırakılacaklar arasında Hamas'ın İzzeddin El Kassam Tugayları'nın mensuplarının yanı sıra El Fetih ve diğer Filistinli gruplardan tutuklular da bulunuyor.
İsrail İç Güvenlik Servisi (Şin Bet/Şabak) Başkanı Yoram Cohen'in İsrail basınına verdiği bilgiye göre, serbest bırakılacak isimler arasında, daha önce adı geçen El Fetihli Tanzim lideri, beş kez müebbet hapis cezasına mahkum edilen Mervan Barguti yok. Daha önceki anlaşma taslaklarında yer alan isimlerden, İsrail turizm bakanı Rehavam Ze'evi'nin öldürülmesine karışmaktan tutuklu bulunan Filistin Halk Kurtuluş Cephesi lideri Ahmed Saadet de yer almıyor. Şin Bet Başkanı Cohen, Hamas'ın salıverilmesini istediği isimler arasında bulunan Batı Şeria'daki askeri liderlerden, 67 kez müebbet hapse mahkum edilen Abdullah Barguti, İbrahim Hamid, Abbas Sayid, Cemal Ebu El Abbas ve diğer üst düzey isimlerin cezaevinde kalacaklarını söyledi.
İlk aşamada 450 tutuklu salıverilecek
Cohen'in verdiği bilgilere göre ilk aşamada, Şalit'in Mısır'a teslim edilmesiyle 280'i müebbet hapis cezasına mahkum edilen 450 Filistinli tutuklu salıverilecek. Tutukluların kalan ikinci bölümünün salıverilmesi ise gelecek iki aylık dönem içinde yapılacak ve Şalit'in Mısır'dan İsrail'e dönmesinin ardından diğerleri de salıverilecek. Anlaşma çerçevesinde 55'i Hamas mensubu 110 tutuklu, Batı Şeria ve Doğu Kudüs'teki evlerine geri dönecek.
Çoğunluğu Hamas üyelerinden 131 Gazzeli tutuklu da yine Gazze'ye geri gönderilecek. Batı Şerialı 203 tutuklu ise kendi evlerine dönemeyip Gazze'ye sürgün edilecek. Yine Batı Şerialı 40 kişinin ise aralarında Türkiye'nin de bulunduğu çeşitli ülkelere gönderilmesi öngörülüyor. Yıllardır cezaevinde bulunduğu belirtilen İsrailli Arap 6 tutuklu ise kendi evlerine dönme imkanına kavuşacak.
Serbest bırakılacak Filistinli tutukluların 27'si kadın. Bunlar arasında yer alan Ahlam Tamimi ile Amna Muna'nın ülke dışına sürgün edilecekler arasında yer aldığı belirtilirken, diğerlerininse evlerine geri dönecekleri kaydedildi. Verilen bilgiye göre, Batı Şeria'ya ve Doğu Kudüs'e gidebilecek Filistinli tutukluların yaklaşık yarısı sınırlamalara tabi tutulacak; bunlardan bazılarının yaşadıkları yerden bile çıkmaması öngörülürken, genellikle Batı Şeria'dan çıkmama yasağı uygulanacak.
Şin Bet Başkanı Yoram Cohen, İsrailli asker Gilad Şalit'in geri getirilmesi için bir askeri operasyonun yapılmasının imkansız olduğu görüşünden hareketle, "iyi bir anlaşma olmamasına rağmen" son anlaşmaya destek verdiklerini bildirdi. Cohen, takasla ilgili olarak "Hamas da bizim yaptığımız gibi, esneklik gösterdi" dedi. İsrail cezaevlerinde halen 6000 dolayında Filistinli tutuklu bulunuyor.
KRONOLOJİ
Şalit'in kaçırılmasından bu yana bölgede ortaya çıkan belli başlı gelişmeler şöyle:
Hamas militanları 25 Haziran 2006'da Gazze Şeridi'nden İsrail'e saldırı düzenleyerek 2 İsrail askerini öldürdü, Şalit'i ise kaçırdı. İsrail askerinin kaçırılması üzerine İsrail, 28 Haziran'da Gazze Şeridi'ne saldırılar düzenlemeye başladı. Şalit'in serbest bırakılması karşılığında Mısır'ın arabuluculuğunda tutuklu takası görüşmeleri başladı. Dönemin Mısır istihbarat şefi Ömer Süleyman görüşmelerde arabuluculuk yaptı. 15 Eylül'de Mısırlı arabulucular Şalit'ten bir mektubu ailesine ulaştırdı.
Bu arada İsrail'in Şalit'in serbest kalması için Gazze'de saldırıları devam ederken, 26 Kasım'da Gazze'de ateşkes ilan edildi. Ateşkesle İsrail'in 5 aydır sürdürdüğü hava saldırıları sona erdi, ancak İsrail Şalit'i kurtaramadı. Hamas, Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas'ın El Fetih hareketiyle çıkan şiddetli çatışmaların ardından 14 Haziran 2007'de Gazze Şeridi'nin denetimini tamamen ele geçirdi. Çatışmalarda en az 100 kişi hayatını kaybetti.
25 Haziran'da İsrail televizyonu Şalit'i kaçıranların, İsrail cezaevlerindeki tutuklu Filistinlilerin serbest bırakılması talebini yayımladı. İsrail özel birlikleri, 8 Eylül 2007'de Hamas militanı kılığına girerek bir Hamaslı komutanı "pazarlık unsuru" olarak kaçırdı. Hamas, 26 Aralık'ta İsrail'in 1400 Filistinli tutuklu bırakılmadıkça Şalit'in serbest kalmasının söz konusu olmadığını bildirdi.
24 Nisan 2008'de Hamas İsrail'e Gazze'de 6 ay ateşkes önerdi, ancak Şalit'in akıbetinin ayrı bir mesele olduğunu belirtti. İsrail ise ateşkes anlaşmasının Şalit meselesini de kapsaması gerektiği karşılığını verdi. Ateşkes görüşmeleri İsrail'in Gazze sınır geçişlerini yeniden açmayı reddetmesi üzerine 10 gün sonra sona erdi. Haziran ayına gelindiğinde İsrail ve Hamas, Gazze Şeridi'nde Mısır'ın arabuluculuğunda ateşkesi kabul etti.
Bu arada devam eden tutuklu değişimi görüşmeleri ise İsrail'in Gazze Şeridi'ne uyguladığı abluka konusundaki anlaşmazlık yüzünden Temmuz ayında yeniden askıya alındı. Mısır arabuluculuğunu sürdürürken, Hamas 25 Eylül'de İsrail'in Şalit karşılığında serbest bırakmayı önerdiği Filistin tutuklu listesini reddederek, daha çok kişinin serbest bırakılmasını istediğini bildirdi.
İsrail ile Hamas arasındaki kırılgan ateşkes 29 Aralık'ta resmen sona erdi, taraflar ateşkesin uzatılması konusunda anlaşamadı. 27 Aralık 2008'de İsrail Gazze Şeridi'nde 22 gün süren yaklaşık 1400 Filistinlinin hayatını kaybettiği saldırılarını başlattı.
Taraflar 18 Ocak 2009'da ateşkes ilan etti, ancak İsrail'in ateşkes anlaşması için Şalit'in serbest bırakılması koşulunu getirmesi anlaşmayı zora soktu. İsrail ve Hamas 2009'un Eylül ayında Şalit'in hayatta olduğunun kanıtlanması karşılığında 20 kadın Filistinli tutuklunun serbest bırakılması anlaşmasına vardı.
İsrail, yapılan tutuklu değişimi görüşmelerinde bazı Hamas komutanlarının serbest bırakılmasına hep karşı çıktı. İsrail ordusu, 9 Nisan 2011'de Şalit'in kaçırılması olayına doğrudan katılan Hamas militanı Tayser Ebu Snuma'nın öldürüldüğünü duyurdu. Şalit'in kaçırılmasının 5. yılında, Haziran 2011'de Kızılhaç Komitesi, Şalit'in hayatta olduğuna dair yine kanıt istedi.
11 Ekim'e gelindiğinde İsrail ve Hamas, Şalit'in serbest bırakılması karşılığında aralarında El Fetih liderlerinden Mervan Barguti'nin de bulunduğu yüzlerce Filistinli tutuklunun serbest bırakılmasını öngören tutuklu değişimi anlaşmasına vardığını açıkladı.