Çocuklardabüyüme ve iştahsızlık, hemen hemen tümanne-babaların sıkça karşılaştıkları bir sorun. İnternational Hospital Etiler Büyüme ve İştahBozuklukları Merkezi uzmanı Prof. Dr. BenalBüyükgebiz, büyüme ve iştah bozuklukları ileilgili bilgi verdi.
Büyüme çocuklarda neden önemlidir?
Çocukluk döneminin en önemli özelliği"büyüme”dir. Büyüme, vücut ağırlığının ve boyuzunluğunun ölçülmesiyle izlenir. İlk yıllardave ergenliktebüyüme hızlı olmaklabirlikte tüm çocukluk yaş grubunda büyüme devameder. Eğer çocuk kendi yaş grubuna uygun(normal) sınırlarda büyüyor ise, bu durum onunsağlıklı olduğunu düşündürür. Büyümeninyavaşlaması veya durması ise, çocuğun sağlıksızolduğunun göstergesidir. Mutlaka araştırılmalıve sorun belirlenerek tedavi edilmelidir.
Beslenme büyüme üzerinde en çok hangi dönemdeetkilidir?
Hayatın ilk beş yılı içinde büyümeyi etkileyenen önemli faktör beslenmedir. Daha sonrahormonlar da etkili olmaya başlar. Genetikpotansiyel ve geçirilen hastalıklar da büyümeüzerinde etkili olduğunu bildiğimiz diğerfaktörlerdir. Beslenme- büyüme arasındaki bugerçek ve önemli ilişki nedeniyle yetersiz beslenme durumundabüyüme geriliği beslenme yetersizliği ortayaçıkar. Daha anlaşılır olmak için çocuk zayıfve/veya kısa boylu olur demek daha doğrudur. Bazı durumlarda, çocuğun hem boy uzunluğu hem devücut ağırlığı geri kalır. Başka bazı durumlardaise, çocuğun boyu geri kalsa da boya görevücut ağırlığı normal sınırlarda büyümeye devamedebilir. Kısaca değişik nedenlerle hem boyuzaması hem de kilo artışında sorunlaryaşanabilir. Önemli olan sorunun nedeninin kısa zamandabelirlenmesi ve gerekli tedbirlerin alınması,gerekiyorsa tedavisinin yapılmasıdır.
Büyüme, beslenme ve iştah arasındaki kuvvetliilişki nedeniyle, iştahsızlık büyümeyi çokönemli derecede risk altına sokan bir durumdur.Bu
nedenle büyüme ve iştah bozukluğu olan çocuklarbir bütün olarak değerlendirilmeli ve herhastaya bu bilimsel gerçekler doğrultusundayaklaşım yapılmalıdır. Her hasta tektir vekendisine özgü çok önemli özellikler içerir.Sabırla, zaman ayırarak sorunun tüm detaylarınıöğrenilip uygun tetkiklerle doğru tanı koymakgerekir.
İştahsızlık neden ortaya çıkar?
İştahsızlığın içinde çok farklı açılımlarvardır. Bazen kardeşini kıskanmak tek nedenolabildiği gibi bazen yeme becerileriningelişmemiş olması tek sorumlu olabilir. Kimi zaman damide-bağırsak sisteminin bir hastalığıiştahsızlığa neden olur. Çocuk haklı bir nedenleyiyemez ancak anne bilmediği için baskı yapar. Çocuk doğal olarakbuna tepki olarak ağzını açmama, başını çevirmegibi bir davranış geliştirir. Ve ön planda bizbu tepkiyi görürüz. Bu nedenle de altta yatan nedenihmal edilebilir, gözden kaçabilir. Böylecebirden fazla sayıda etken, sebep-sonuç ilişkisi içinde iştahsızlık sorununu arttırabilir.İştahsızlığın nedeni ve sonucu olan klinikdurumlar bir arada düşünülmelidir. Sorunu çokyönlü değerlendirmek gerekir. Ayrıca konu içerdiği tümdisipliner özellikleriyle teknolojinin vebilimin desteklediği bir ekip yaklaşımı dagerektirir. Bu nedenle çok özel bir konudur.”
İştahsızlık boyun uzamamasına neden olur mu?
Boy kısalığının önemli bir nedeni de uzun süreliyetersiz beslenmedir. Bir çocuk yetersizbesleniyorsa önce vücut ağırlığının artış hızıazalır. Daha uzun sürerse kilo alışı durur. Hatta çocukkilo verebilir. Yetersiz beslenme durumu daha dauzun sürecek olursa boy uzunluğu da etkilenir. Çünkü önce uzama hızı azalır, dahasonra yetersiz beslenmenin ağırlığı ile ilgiliolarak boy uzaması durur. İşte bu durumda birsüre sonra boy kısalığı ortaya çıkar. Yetersizbeslenme özellikle çocuğun günlük enerjiihtiyacını karşılayamaması şeklinde ortayaçıkar.
Boy kısalığı ile karşılaşıldığında önceliklekronik hastalıkların olmadığı durumda çocuğunyeterli beslenip beslenmediği dikkatlice sorgulanmalıdır. Bu amaçla güvenilir diyetanalizi yapılmalıdır. Çocuğun günlükenerji-protein gibi besin öğelerin ihtiyaçlarıbelirlenmeli, tükettiği yiyeceklerle bunu karşılayıpkarşılamadığı dikkatle araştırılmalıdır. Dahasonra da gerekli beslenme takviyeleri yapılarakbu koşulda bir süre boy uzunluğundaki artış yakındanizlenmelidir. Eğer çocuk yeterli beslendiğihalde boy uzamasında hızlanma temin edilemezise, bu durumda da bazı hormon hastalıklarının varlığıaraştırılmalıdır. Yetersiz beslenmeye bağlı olarak ortaya çıkanboy kısalığının en önemli nedeni çocuklardasıklıkla ve yoğun olarak yaşanan iştahsızlıktır.Bu nedenle iştahsız çocuk, çok yakından izlenmeli,büyüme hızının geri kalıp kalmadığı dikkatlicearaştırılmalıdır. Büyümenin normal sınırlardadevam etmesi durumunda, iştahsızlık çocuk içinönemli bir sorun oluşturmaz. Ama büyüme gerikalıyorsa konu mutlaka uzmana danışılmalıdır.
İştahsızlığın nedeni ne olursa olsun, iştahsızçocuğun risk altında oluşudur. Bu nedenle heriştahsız çocuk, önce vücut ağırlığı ve boyuzunluğu
dikkate alınarak değerlendirilmeli; beslenmeyetersizliği / büyüme geriliği araştırılmalıdır.Çocuğa özel bir bilgisayar programı ile büyümeanalizi yapılır. Çocuğun adale kitlesi ve yağdokusu da dahil olmak üzere beslenmesi detaylıincelenir. Yine bilgisayarlı diyet analizi ile
beslenmesi sorgulanır. Yeterli olup olmadığıaraştırılır. Sonuçlara göre tedavisi planlanır.
Kız ve erkeklerde büyüme hızı
İlk 1 yaşta; yılda 25 cm
1 - 2 yaş arası; yılda 10 - 12 cm
2 - 4 yaş arası; yılda 10 - 12 cm
4 - 12 yaş arası yılda 5 cm büyürler