2015 yılının en önemli doğa olaylarından biri olan Kanlı Ay tutulması 27 Eylül'ü 28 Eylül'e bağlayan gece gerçekleşti.. Ay dünyaya en yakın konumda, yani 'Süper Ay' iken 'Kanlı Ay' denilen kızıl renkte Tam Ay Tutulması yaşandı. Tutulma Türkiye'de 03.10'da başlayıp 06.30'daki batışına kadar izlenebildi. Peki Kanlı Ay nedir?, Kanlı Ay yılın hangi aylarında meydana gelir? Kanlı Ay nerelerden gözüktü? İşte bu soruların yanıtı...
KANLI AY
Süper ve Kanlı Ay'daki tam tutulma Türkiye saatiyle ise 03.10'da başladı. Tutulma ortası ise 05.57'de gerçekleşti Tutulma saat 08.24'de bitti, ama ülkemizden Ay'ın saat 06.30'daki batışına kadar izlenebildi. Ay'ın dünyaya en yakın konumunda olacağı bu geceki tutulma, Kuzey ve Güney Amerika, Avrupa, Afrika, Antarktika, Pasifik Okyanusu'nun doğusu, Atlantik Okyanusu ve Hint Okyanusu'nun batısından izlenebildi. Tutulma ile birlikte en son 1982'de görülen Süper ve Kanlı Ay, bir daha 2033'de görülebilecek.
OLAĞANÜSTÜ
Ay tutulmasının esasen her 6 ayda bir olduğunu dile getiren TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi Müdürü Prof. Dr. Halil Kırbıyık şunları söyledi:
"Ama bazıları biraz olağanüstülük gösterir. Bu tutulma o açıdan önemli. Eğer Dünya Güneş'le Ay arasındaysa ve hepsi bir çizgideyse tam tutulma gerçekleşir. Ay Dünya'nın gölgesinde kalır. İkincisi Ay'ın yörüngesi tam dairesel değildir, eliptiktir. Bu nedenle en beri ve öte noktası vardır yörüngesinin. Aynı zamanda en beri, en yakın olduğu zamanda bu tutulma 'Süper Ay' olarak biliniyor. Böylece bu iki olay birleşince güzel bir tutulma gözlemi var."
KANLI AY'IN NEDENİ
'Kanlı Ay' olarak adlandırılan Ay'ın kızıl renge bürünmesinin nedeninin kanla bir ilgisi olmadığını kaydeden Prof. Dr. Kırbıyık, "Ay'ın yüzeyine Güneş'in ışıkları kenarlardan vurur ve yansıyarak dünya atmosferi içinden geçer. Bu sırada Ay kırmızı, kızılımsı görünür. Yoksa ay kanlı diye bir şey yok. Renklerden kaynaklanan bir şey" dedi.
KANLI AY NEDİR?
Ay tutulmasında Dünya'nın gölgesi Ay üzerine düşerek Ay'ı kısmen veya tamamen görünmez kılar. Gecenin ortasında Ay'ın görünmez olması ve sonra tekrar görünmesi, eski zamanlarda Güneş tutulması kadar etkili olmasa da ilginç ve merak uyandıran bir olay olmuştur. Güneş tutulmasında olduğu gibi Ay tutulmasında da Güneş, Dünya ve Ay bir hizaya gelir. Ortada Ay varsa Güneş'i perdelediği için Güneş tutulması; ortada Dünya varsa Ay'ı gölgelediği için buna da Ay tutulması denir.
Ay, Dünya çevresinde ortalama 29 günde bir tur atar. Fakat her döndüğünde Güneş veya Ay tutulması olmaz. Çünkü Dünya'nın yörünge düzlemi (ki buna ekliptik denir) ile Ay'ın yörünge düzlemi çakışmaz. Yani aralarında bir açı vardır. Ay, Güneş-Dünya çizgisinin bazen altında bazen de üstünde kalır. Tam o çizgi üstüne geldiğinde tutulma olur. Ay tutulmasının iki hafta öncesinde veya sonrasında Güneş tutulması da olur.
Dünya'nın çapı Ay'ınkinden 4 kat daha büyük olduğundan, Ay tutulması birkaç saat sürerken Güneş tutulması dakikalar mertebesinde ifade edilir. Eğer Dünya'nın gölgesi Ay'ı tamamen kaplıyorsa ona tam Ay tutulması, kısmen kaplıyorsa kısmi Ay tutulması denir. Buna karşılık tam bir Güneş tutulması Dünya'da sadece 267 km çapında bir alanı karanlıkta bırakır.
Her yıl iki kez, kısmi veya tamamen Ay tutulması olur. Seyrek olarak dört kez arka arkaya tam Ay tutulması meydana gelir. Tetrad denen bu olay 15 Nisan 2014, 8 Ekim 2014, 4 Nisan 2015 ve 28 Eylül 2015 olmaktadır. Birincisi gibi diğerleri de sadece Amerika kıtasından görünebilecektir. Şimdi bu bilgilerden sonra neden Ay'ın kızıla göründüğüne dönersek, bunun nedeni gün doğumu veya gün batımında gökyüzünün kızarması ile aynı neden dayanır. Güneş ışınları atmosferden geçerken kısa dalgaboylarını oluşturan mavi ışık dağılım gösterirken, uzun dalgaboyundaki kırmız ışık dağılmadan düz ilerler. Bu nedenle gün ortasında gökyüzü mavi iken, gün doğarken veya batarken kızıla döner.
Tam Ay tutulmasında da Dünyanın atmosferinden geçen Güneş ışınlarındaki mavi ve yeşil bileşenler dağılarak yok olurken Ay'ı kırmızı bileşenler aydınlatır. Kırmızı ışıkla aydınlanan Ay da kırmızı görünür. Bu da Kanlı Ay olarak adlandırılır.