Boynun ön kısmında yer alan tiroid bezi tarafından üretilen tiroid hormonu solunum, sindirim, dolaşım sistemi ve kalp atışı, ruhsal durumlar başta olmak üzere vücudun bütün metabolizmasını doğrudan etkiler. Tiroid hormonları yenidoğan ve bebeklik dönemlerinde sadece fiziksel büyüme için değil, özellikle beyin gelişimi, zihinsel ve zeka gelişimi için de şart olduğu için çok daha fazla öneme sahiptir. Yenidoğanlarda tiroid hormonu yetersizliği "konjenital hipotiroidi" olarak tanımlanır ve tedavi edilmezse kalıcı zeka hasarı oluşur.
Tiroid bezinin sağlıklı çalışması için iyot elementi temel gereksinimdir. Yeterli iyot alınamadığı durumda, tiroid bezi yeterli tiroid hormonu üretemez, hipotiroidi hastalığı gelişir ve guatr oluşur. İyot eksikliği nedeniyle oluşan guatr, ülkemiz için ciddi bir sorun teşkil etmektedir.
Yapılan araştırmalar çocukluk çağında yeterli iyot alınmaması sonucu zeka puanında önemli bir düşüş olduğunu göstermektedir. Fetüsün de iyot eksikliğine maruz kalması sorunları beraberinde getirebilir.
Günlük alınması gereken iyot miktarı yaşa göre değişir. 6 yaşa kadar günde 90 mikrogram, 6-12 yaş arası 120 mikrogram, yetişkinlikte ise 150 mikrogram iyot günlük ihtiyacı karşılar. Gebelikte ve emzirmede bu ihtiyaç günlük 200 mikrograma kadar çıkar. Bu miktarın altındaki iyot alımı ise, tiroid bezinde sorunlara yol açabilir.
İyot eksikliği nasıl giderilir?
Ülkemiz endemik iyot eksikliği coğrafyasında olup, havamızda, suyumuz ve toprağımızda yeterli miktarda iyot bulunmamaktadır. En temel iyot kaynağımız iyotlu tuzdur. İyot eksikliğini karşılamak için kullanılacak tuz, kaya veya deniz tuzu, mutlaka iyotlu olmalıdır. Aynı zamanda tuzun kullanım ve muhafaza şekli de iyot alımını doğrudan etkiler. İyot ısıdan ve ışıktan bozulur. Bu nedenle tuz mutlaka ısıdan ve ışıktan korunarak saklanmalıdır. Işıktan koruma için cam ve şeffaf tuzluklar yerine ışık geçirmeyen tuzluklar tercih edilmelidir. Tuz kapları ocağın hemen dibinde, ısıdan etkilenecek şekilde konulmamalıdır. Yemeklere tuz ilavesi yemek piştikten sonra, hatta sofrada yapılmalıdır. Geleneksel olarak yemek yaparken baştan tuzu, yağı...vs tencereye koyup kaynattığımızda tuzdaki iyottan maalesef yararlanılamamaktadır. Deniz mahsulleri, süt ve süt ürünleri, yumurta, et diğer önemli iyot kaynaklarıdır. Bu besinleri düzenli olarak tüketmek de iyot eksikliğinin engellenmesini için önemlidir. Beslenme ile iyot miktarının yeterli seviyelere gelmediği durumlarda ise doktor kontrolünde iyot içeren tablet ve damla kullanımına başvurulabilir. Ancak iyotun iki taraflı keskin bıçak gibi olduğu ve iyot eksikliği kadar aşırı iyot yüklenmesinin de tiroid için zararlı olup, tiroid hormon sentezini azaltabildiği unutulmamalıdır.