İzmir'in Yıllara Meydan Okuyan "minyatür Camisi"

İZMİR - UFUK KIRABALI - İzmir Konak Meydanı'nda bulunan Yalı Cami, küçük bir yapı olmasına rağmen mimari özellikleri ve tarihiyle kentin en dikkat çekici camileri arasında yer alıyor. AA muhabirinin derlediği bilgiye göre, İzmir'in simge eserlerinden Yalı Cami, eski başbakanlardan merhum Adnan Menderes ile cumhuriyet dönemine kadar uzanan bir yönetim deneyimine sahip Katipzade ailesi tarafından yaptırılmış. Katipoğlu Mehmet Paşa'nın kızı Ayşe Hanım tarafından, kesin olarak bilinmemekle birlikte 1755 ya da bu tarihten çok kısa bir süre önce yaptırıldığı kabul edilen cami, Ayşe Hanım'ın aynı bölgede yaptırdığı medresenin bir uzantısı olarak yer alıyor. Yalı Cami'nin en dikkat çekici özelliği ise minyatür yapısı. Büyüklükleriyle tanınan tarihi camiler içinde küçük yapısı ile dikkatleri üzerinde toplayan Yalı Cami, "minyatür" olarak nitelendirilebilecek sekizgen planlı, tek şerefeli ve tek minareli olarak inşa edilmiş. Kesme taş ve tuğlanın birlikte kullanıldığı cami, pencere ve kapı üzerindeki Kütahya çinileri ile ayrı bir güzelliğe sahip bulunuyor. İbadet mekanı sekizgen bir kasnak üzerine oturmuş ve küçük bir kubbe ile örtülü Yalı Cami, yapımından bugüne kadar bir çok defa onarımdan geçti. İlki deprem sonrası oluşan tahribatın giderilmesi için 1. Dünya Savaşı yıllarında Rahmi Bey tarafından, ikincisi ise 1964 yılında olmak üzere iki defa büyük restorasyon gören camide, 1997 yılında seramik sanatçısı Ümran Baradan'ın çalışmasıyla çinilerinin onarımı yapıldı. Son olarak Vakıflar İzmir Bölge Müdürlüğü tarafından deniz havasının duvarlarında yarattığı tahribatı gidermek amacıyla 2007 yılında yapılan çalışmayla bina cephesi ile minaresinde oluşan tuzlanma ve erime giderildi. - Kent tarihine ışık tutuyor Yalı Cami, mimari özelliklerinin yanında aynı meydanı paylaştığı Hükümet Konağı ve Saat Kulesi ile İzmir kent tarihine de ışık tutuyor. Yalı Camisi'nin, geçmişten bugüne kadar halk arasında genel olarak "Konak Cami" olarak anılmasına sağlayan konak, 1872 yılında Katipzade ailesi tarafından kışlık konut olarak kullanılmak üzere bugünkü Hükümet Konağı ve yan tarafındaki Konak Kaymakamlığı, Milli Eğitim Müdürlüğü ve Emniyet Müdürlüğü yapılarını da kapsayacak büyüklükte inşa edildi. Konak, sonradan onun yerini alacak olan Hükümet Konağı ile sadece Yalı Camisi'ne değil, bugün bile resmi adı "Atatürk Meydanı" olmasına karşın bulunduğu alana ve sınırları içerisinde yer aldığı ilçeye isim kaynağı oldu. Osmanlı yönetimi tarafından Katipzade ailesinin sergilediği yönetimden duyulan rahatsızlık sonucu sonradan devlet mülkiyetine alınacak olan Katipzade Konağı, 1867 yılında yıkıldı ve 1872 yılında yerine Hükümet Konağı inşa edildi, ancak bu yapı da 1970 yılında çıkan yangınla yok oldu. Bugünkü hala hizmet veren Hükümet Konağı ise yanan bu konağın bir rekonstrüksiyonu olarak yapıldı. Osmanlı döneminde 18. yüzyıl ikinci yarısında İzmir'de ayan sıfatı ile güçlenmiş ve bu gücünü 19. yüzyıl ilk çeyreğine kadar sürdürmüş olan Katipzade ailesi, İzmir ve Osmanlı tarihinde iki defa oluşturulan Aydın vilayetinin yönetiminde egemen bir aileydi. Cumhuriyet döneminde de sonraki kuşakları özellikle İzmir ticari hayatında önemli roller oynayan ailenin yönetimde yer edinmesi son olarak, Katipzade İbrahim Edhem Bey'in oğlu Adnan Menderes ile oldu. - Yalı camisi'ne eşlik eden saat kulesi Yalı Camisi'nin tarihine, meydanda eşlik eden ikinci yapı ise Konak Saat Kulesi. İkinici Abdülhamit'in tahta çıkışının 25. yılında eski sadrazamlardan ve İzmir Valisi Kıbrıslı Kamil Paşa tarafından 1901 tarihinde yaptırılan saat kulesi, dört basamaklı, haç biçiminde bir platform üzerinde sekizgen kaideli ve dört katlı 25 metre yüksekliğe sahip bulunuyor. Yapıldığı tarihte Hamidiye Kulesi olarak inşa edilen, ancak sonradan "Konak Saat Kulesi" adını alacak kule, üst kısmına yerleştirilen 4 adet saatin, 2. Abdülhamit'in tahta çıkışının 25. yılı dolayısıyla Alman İmparatoru 2. Wilhelm'in hediyesi olmasıyla da önem taşıyor.