Çocukluk çağında kabızlığı yaş gruplarına göre değerlendirmek daha doğrudur. 6 aya kadar sadece anne sütüyle beslenen bebekler genellikle günde 2-3 defa şekilsiz, hardal rengi kaka yaparlar. Tabii bunun dışında günde 7-8 kez kaka yapabilecekleri gibi, 7 günde bir de yapabilirler. Dışkılama aralıkları çok değişken olabilmekle birlikte, dışkı rahat çıkarılır ve hep yumuşaktır. Ek gıdalara geçiş döneminde yeni besinlerin eklenmesiyle, geçici olarak dışkılama alışkanlıkları da değişebilir ve çocuk kabız olabilir. Kakayı daha yumuşak tutan besinlerin seçimiyle bu sorun kolaylıkla çözülür. 2-3 yaş civarında tuvalet alışkanlığı kazanılırken, özellikle genetik yatkınlığı olan çocuklarda kabızlık ciddi bir sorun olabilir. Burada neden, çocuğun bilinçli olarak kakasını tutmasıdır. Çocuk ısrarla tuvalete oturmayı reddeder, kakasını hissettiğinde çeşitli şekillere girerek yapmamak için elinden geleni yapar. Daha büyük çocuklarda ise kabızlık, genellikle düzensiz beslenme alışkanlıklarına, tuvalete gitmeyi erteleyerek dışkı tutmayı alışkanlık haline getirmeye ve az olasılıkla da altta yatan başka bir hastalığa bağlıdır.
Kabızlık başka hastalıklardan kaynaklanıyor olabilir mi?
Bebeğin doğumundan hemen sonra başlayan kabızlık, büyük olasıkla önemli bir sorunu işaret eder. Kistik fibroz (sindirim sistemini etkileyen bir hastalık) adlı metabolik hastalıkta dışkı çok yapışkan olduğundan çıkarılamaz ve erken dönemde bebeğin ameliyat olmasını gerektiren bağırsak tıkanıklığı gelişebilir. Yine bu dönemde makat çok dar olup, ancak cerrahi olarak genişletildiğinde normal kaka çıkması olabilen yapısal problemler olabilir. Ayrıca doğumda taranan hastalıklardan olan hipotiroidide'nin (tiroid hormon eksikliği) belirtilerinden biri de kabızlıktır. Kabızlığın nedenleri arasında, inek sütü alerjisi, diğer muhtelif gıda alerjileri, yapısal olarak kas-sinir sistemini ilgilendiren hastalıklar da sayılabilir.
Yemek düzeni var mı?
Çocukların mide-bağırsak fonksiyonlarını sağlıklı bir şekilde geliştirebilmeleri için, yaşlarına uygun, protein-karbonhidrat-yağ ve yeterli lif içeren gıdalarla beslenmeleri gerekir. Besinleri, fazla protein ve yağ içermemeleri, rafine karbonhidratlar (beyaz un, patates gibi) değil, lif oranı yüksek kompleks karbonhidratlar (tam buğday-çavdar unu, kepekli makarna, bulgur gibi) seçilmelidir. 1 yaşından sonra günlük süt içimi en fazla 500 ml ile sınırlandırılmalıdır. Hazır meyve sularının, şekerlerin çocuk beslenmesinde yeri yoktur. Evde hazırlanan meyve suları yerine de meyvenin posası ile beraber yedirilmesi daha doğrudur.
Ne zaman doktora başvurulmalı?
Kabızlık diyetle ve düzenli tuvalete oturmayla çözülemiyorsa mutlaka doktora başvurulmalıdır. Sorunun tetkik gerektirip gerektirmediğine doktor karar verecektir.
Fonksiyonel kabızlık nedir? Neden tedavi gerektirir?
Fonksiyonel kabızlık, hiçbir organik hastalığa bağlı olmayıp, sadece bağırsakların çalışma sistemiyle ilgili bir sorundur. Altta yatan bir hastalık olmamasına rağmen, sürekli dışkı ile dolu bağırsaklar bir süre sonra normal çalışma ritmini kaybeder ve çeşitli sorunlar ortaya çıkar. Örneğin; gitgide daha fazla dışkı tutan bağırsağın aşırı genişlemesi, itme gücünün azalması, sert dışkının makatta sıyrıklara sebep olarak dışkılamayı ağrılı hale getirmesi ve dolayısıyla tutma alışkanlığının pekişmesi şeklinde sayılabilir.
Kabızlık nasıl tedavi edilir?
Kabızlık problemi olan çocuğa yapılması gereken ilk şey yaşına uygun, yeterli lif içeren bir diyettir. Yeme sorunu olan çocuklara planlandığı şekilde, uygun kompozisyonda gıdaların yedirilmesi büyük sorundur. Ayrıca çocukların erişkinlerden farklı olarak sert, zor çıkarılan, onlara sıkıntı yaratan kakayı hiç çıkarmamaya çalışmak gibi benimsedikleri bir davranış şekli vardır. Bu nedenle sorun çözülene kadar yeterli doz ve sürede ilaç tedavisi çok önemlidir. Tedaviye cevap almak ve aynı cevabı koruyabilmek aylar sürebilir. Genellikle yapılan yanlış, çocuğa uzun süre ilaç vermekten rahatsız olunarak tedaviye tam cevap alınamadan ilaçların kesilmesidir. Bir çocuğu kabızlık sorunuyla baş başa bırakmak, ileride yaşanacak daha uzun süreli ve tatsız sorunları beraberinde getirir. Her çocuğun tedaviye cevabı farklıdır. Kişisel farklılıkları dikkatle değerlendirip, uygun ilaç dozu ve süresine doktor karar verecektir. Özellikle küçük bebeklerde karın kasları tam gelişmemiş, ıkınma fonksiyonu yeterli olmadığından belirli aralıklarla fitil kullanılabilir. Daha büyük çocuklar için fitil ve lavmanlar, ancak fazla miktarda dışkı biriktiğinde geçici bir çözüm olabilir.
Diyet Önerileri
İlk bir yıl
Anne sütüne ilave olarak verilen ek besinlerin lif oranı yüksek olanları tercih edilmelidir. Bunlar pirinç yerine tahıllı ek besinler, kayısı, armut, kiraz, erik gibi bağırsak çalıştıran meyveler, enginar, bezelye, mısır, fasülye gibi lif oranı yüksek sebzelerdir.
1 yaştan sonra
Çocuklar yemek seçimi konusunda daha seçici ve huysuz olurlar. Teklif edilen yiyecekler istedikleri formata uygun hale getirilmelidir. Örneğin; börek seviyorsa içi kabaklı, ıspanaklı yapılabilir. Kepekli makarna ve kabuklu pirinç tercih edilebilir. Atıştırmalık olarak ise kuru erik, kayısı, incir gibi kuru meyveler ve armut, kayısı gibi yaş meyveler ile patlatılmış mısır tercih edilmelidir. Patates, beyaz pirinç ve muz asla verilmemelidir.