40 hafta süren normal gebelik dönemi öncesinde doğum gerçekleşirse bebek gelişimini tam olarak tamamlayamaz. Anne karnındaki gelişim tam tamamlanmadığından dolayı doğan bebekler özel bakım isterler. Bazı bebeklerde daha ciddi problemler görülebilir. Bazen ise çok hafif sorunlar ile karşılaşılır. İşte prematüre bebekler...
Prematüre ne demek, çeşitleri nelerdir?
Kelime anlamı olarak matüre: olgunlaşma anlamındadır. Pre eki ise olgunlaşma öncesi anlamı katar. Prematüre kelimesi olgunlaşmadan önce anlamına gelir. Bu anlamda bebek ne kadar erken doğar ise o kadar risk fazla olur. Vücut organları yeterince oluşmamış ya da görevini yerine getiremezler.
Prematüre haftası ile alakalı olarak doğum üçe ayrılır;
- Erken Prematüre: 32 haftadan önce doğum gerçekleşirse prematüre haftasına göre erken prematüre olarak adlandırılır. Bundan önce doğan bebeklerde ise sağlık sorunları çok daha ciddi gerçekleşir.
- Orta Prematüre: 32, 34 haftaları arasında doğum gerçekleşirse prematüre haftasına göre orta prematüre olduğu söylenir.
- Geç Prematüre: 34, 36 haftaları arasında doğum gerçekleşirse geç prematüre olarak bilinir. Erkendoğan bebekler de sınırda prematüre olarak isimlendirilir. Genel olarak doğumların çoğu geç prematüre olarak gerçekleşir.
Prematüre bebek gelişimi nasıldır?
- Prematüre bebek gelişimi, prematüre haftasına ve diğer değişkenlere bağlı olarak farklılıklar gösterir. Özellikle 1500 gramdan düşük doğan bebekler ve erken prematüre doğan bebeklerde gelişim daha sorunlu ve risk daha fazladır.
- Prematüre bebek gelişimi nasıldır diye sorduğumuzda bebekte meydana gelen bazı farklılıkları görebiliriz. Bunlardan bazıları;
- küçük boy,
- orantısız ve büyük kafatası,
- daha az yuvarlak ama keskin görünüm,
- sarı tüyle kaplı vücut ve daha saçlı doğum,
- özellikle doğum sonrası yağ depolama eksikliği ile düşük beden sıcaklığı,
- nefes almada zorluk,
- emme ve yutma gibi reflekslerin yetersizlikleridir.
- Prematüre doğan bebek, önce hastahanede anne karnına benzer sıcaklıklardaki kuvözlere alınırlar. Bebek solunum desteğine ihtiyaç duymadığında ve kendisi beslenebilir hale geldiğinde ise kuvözlerden çıkarılır, taburcu edilmeye hazır hale gelir. Bu bebeklerin evde de özel bakımına devam edilir. Özellikle ilk altı ay enfeksiyon sebebiyle evde bakımda dikkatli olunması gerekir.
-
Prematüre bebekte nelere dikkat edilmelidir?
- Özellikle ciltleri konusunda dikkatli olmak gerekir, ciltleri oldukça hassastır.
- Bebeğe dokunmadan önce ellerin temizliğine dikkat edilmelidir.
- Parfüm, alkol içeren maddeler kullanılmamalıdır.
- Cildi her daim temiz olmalıdır.
- İlk haftalarda kaynatılmış ılık su ile temizlenmelidir.
- Kalabalık ve havasız ortamlardan uzak durulmalıdır.
- Göbek bağı bakımı çok dikkatli yapılmalıdır.
- Gözlerde çapaklanma olur ise soğutulmuş gazlı bez yardımı ile sıklıkla temizlenmelidir.
- Bunların yanı sıra ayrıca bu maddelere de dikkat edilmeli;
- Vücut ısılarına daha dikkat edilmelidir.
- Odanın sıcaklığı sabit tutulmalıdır.
- Yine üzerine giydirilen giysilerde dikkatli davranılmalıdır.
- Emzirmede sıkıntı yok ise mutlaka emzirilmelidir.
- Diğer türlü alternatif yollar ile beslenmesine çok dikkat etmek gerekir.
- Beslenmeden hemen sonra bezini değiştirmek reflü açısından yanlış olur.
- Uyku durumunda ise dikkatli olunmalı, etrafında bir şey bulundurmamalı, soluk alışverişinin güvenli ortamda olması sağlanmalıdır.
- Bebeğin renginde sararma ya da soluk bir renk gözlemlenirse doktora başvurulmalıdır.
Prematüre bebeklerde sık görülen sorunlar nelerdir?
Prematüre bebeklerde akciğerlerdeki hava keselerinin açık kalmasını sağlayan madde yeterli olmadığından akciğer gelişimlerinde yetersizlik görülür. 36 hafta sonrası solunum problemleri devam ediyorsa akciğer bozukluklarına sebebiyet verebilir. Anne karnında açık olması gereken ve açık kalan kalp damarı normal doğum sonrası kapanırken prematüre doğumlarda bu damar açık kalmaya devam edebilir. Bu da ameliyat gerektiren bir durumdur.
Beyin dokuları ve bu dokuları besleyen damarlar tam gelişmediğinden kanayabilir. Bu bazen gelecekte ciddi sorunlara yol açarken bazen de sıkıntı yaratmayabilir. Erkendoğan bebeklerin bağışıklıkları oldukça düşüktür. Bu enfeksiyonlara açık olmaları demektir.
Önce yoğun bakımda damardan beslenen prematüre bebekler sonra azar azar ağızdan beslenmeye başlarlar. Bu süreç ise gelişmeyen bağırsaklara sebep olabilir. Yoğun bakımdaki oksijen yetersizliği nedeniyle verilen ventilatör desteği gözde anormal damar oluşumuna sebebiyet verebilir. Bu ileride görme bozukluklarına yol açabilir. Kısa süreli nefes durmaları yaşayabilirler. Prematüre bebeklerde bunların dışında kansızlık da meydana gelebilir.
Prematüre doğum sebepleri nelerdir?
- Prematüre doğuma sebep olabilecek başlıca unsur annedeki enfeksiyonlardır. Bunlardan en önemlisi idrar enfeksiyonudur. Sonrasında vajinal enfeksiyonlar gelmektedir.
- Bebeğin sıvısının normalden fazla olması ve 18 yaş altı ya da 35 yaş üstü doğumlarda prematüre riski artmaktadır.
- Rahîm ağzı yetmezliği, rahimde doğuştan gelen şekil bozuklukları ve anormallikler yine prematüre doğum sebeplerindendir.
- Anne adayının hamilelikte iyi beslenmesi gerekir.
- Yaşanılan coğrafi bölgenin özellikleri bile prematüre haftası olarak geç prematüre doğum riskini artırır.
- Annede kronik rahatsızlıklar; astım, kalp rahatsızlıkları, kansızlık, böbrek hastalıkları prematüre doğum sebeplerinden olabileceği gibi sigara kullanımı, fiziksel ya da psikolojik travmalar da erken doğum sebebi olabilirler.
Prematüre bebeklerin yaşamlarındaki sorunlar nelerdir?
Prematüre yani normal doğum haftası öncesi doğan bebeklerin yaşamları sürekli olarak gözlemlenmelidir. Okul çağına geldiklerinde psikolojik, sosyal, davranışsal birtakım bozukluklar meydana gelebilir. Özellikle dikkat eksikliği, hiperaktivite, kaygı ve depresyon görülebilmektedir. Bu tarz sorunların erkenden fark edilebilmesi önem taşır.
Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Neonatoloji Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Nilgün Kültürsay’ın belirtmiş olduğu gibi erkendoğan ama dahi olan birçok kişi mevcuttur. Bunlardan biri de Albert Einstein. Küçük yapısı, konuşmasındaki gecikme erken doğuma bağlı olsa da bir dahi olmasına engel olmamıştır. Einstein gibi dahiler, ünlüler, bilim adamları erken doğmalarına rağmen yeterli tedaviye kavuşabildikleri için şanslı olarak yaşayabilmiş ve topluma faydalı olmuşlardır.