27 yaşındaki Esra*, “Bu tıpkı aşırı hız yapmak ya da güneş kremi sürmemek gibi bir şey. Cezayı ödeyebilir ya da güneş sonrası bir losyon sürebilirim gibi düşünüyorum galiba. Yani bu göze aldığım bir risk” diyor. Ancak endişesini gizleyemiyor.
Esra’nın şimdiye kadar birçok cinsel partneri olmuş. Birlikte olduğu erkeklere cinsel geçmişini hiç sormuyor. “Eğer kendileri söylemek isterse dinlerim ama bunu hiç yapmıyorlar. Birinin bana sormasından da herhalde hiç hoşlanmazdım” diyor. Bu ilişkilerin bazıları arkadaşları dolayısıyla partilerde ya da gece dışarı çıktığında tanıştığı erkeklerle olmuş. Ve çoğunda alkolün de rolü varmış.
Esra ve sosyal çevresi, seks amaçlı birlikteliklerin 21’inci yüzyıl kadını olmanın bir parçası olduğuna inanan ve tek gecelik ilişkileri normal kabul eden bir bakış açısına sahip. Esra, “Sürekli bir ilişkim yoksa neden seks yapamayayım?” diye düşünüyor. Birlikte olduğu erkeklerin başka kadınlarla da ilişkileri olabileceğini düşünse de, korunma konusunda nadiren ısrar ediyor. “Bir erkek prezervatif kullanmayı teklif ederse tabii ki kabul ederim. Ama bu teklif çok nadir oluyor” diyor.
Aynı şey dünyanın birçok ülkesi için geçerli. Amerikalı gazeteci Ann Friedman’ın 20’li yaşlardakileri “geri çekilme nesli” diye tanımlamasının sebebi, riskli cinsel ilişkilerdeki bu artış. Riskler konusunda iyi eğitimli olduğumuz ve ergenlik yıllarımızı çoktan geride bıraktığımız hâlde, birkaç saatlik bir eğlence için tehlikeleri gittikçe daha da görmezden geliyoruz. Peki neden bu kadar umursamaz davranıyoruz? Suçlusu oksitosin; yani bağ kurmamızı ve bağlılık hissetmemizi sağlayan (bu konuya daha sonra tekrar geleceğiz), alkolle karıştırıldığında ise çok tehlikeli bir kokteyl hâline gelen kimyasal.
Kaçımızın korunmasız seks yaptığı istatistiğini belirlemek zor olsa da (çoğu kişinin bu bilgiyi vermek istememesi şaşırtıcı değil) enfeksiyon vakalarında artış görülüyor. Evet, cinsel yolla bulaşan hastalıkların (CYBH) bazıları antibiyotiklerle iyileştirilebiliyor; ancak çoğu, bir orgazma ulaşmaktan daha uzun süren sağlık sorunlarına sebep oluyor.
WH Sağlık Uzmanı Doktor Ginni Mansberg, “Seneler önce klamidya kaptığını, 35 yaşında hamile kalmaya çalışırken öğrenmek istemezsin” diyor ve ekliyor: “Yanında prezervatif bulundur. Yıllar sonra bebek sahibi olabilmek için ameliyat olmanın gerekmesi çok daha kötü.”
RİSKLİ İŞ
Evet, prezervatif. ‘Seksi’ olmayabilirler ama onları kullanma konusundaki isteksizliğimiz pek iyi sonuçlar doğurmuyor. Yapılan araştırmaların sonuçlarına göre, sifiliz ve HIV/AIDS enfeksiyonları, yavaş olmakla beraber ülkemizde artış özelliği gösteriyor. Aslında çok sayıda çalışma yapılıyor, Sağlık Bakanlığı’nda çeşitli veriler toplanıyor, ancak sonuçlar paylaşılmıyor. Yani aramızda, CYBH’den muzdarip çok sayıda kişi olabilir.
Independent Practicioners Network’ten Doktor Ged Foley, “Klamidya ve belsoğukluğundaki artış, antibiyotiklere olan direncin artmasıyla birleşince endişe verici bir sağlık trendi doğuruyor” diyor. Ayrıca, kadınlarda enfeksiyonun erken aşamalarında belirtilerin görülmeme olasılığı daha fazla.
Üstelik, klamidya kadınları daha kötü etkiliyor. Mansberg, enfeksiyonun tedavi edilmediği takdirde ciddi problemlere yol açabileceğini söylüyor: “Pelvik enflamasyon hastalığına yakalanabilir ve bunun sonrasında kısır kalabilirsin.”
Farkındalık kampanyaları ise, cinsel alışkanlıklarımız üzerinde çok az etki gösteriyor. Korunmasız seksin olası sonuçlarını bilmemize rağmen, bizim başımıza gelmeyeceğini düşünmeye devam ediyoruz. ‘Geri çekilme nesli’ olabiliriz ama Mansberg bu yöntemin bir doğum kontrol metodu olmadığı konusunda uyarıyor ve“Prezervatif kullanılmadan yapılan her cinsel ilişki sizi CYBH riskiyle karşı karşıya bırakır” diye ekliyor.
PREZERVATİF DAHA İYİ
Prezervatif kullanmaya isteksiz olmamızın sebeplerinden biri de, güvenli seks hakkında konuşmanın zor olabilmesi. 29 yaşındaki Burcu sigortacılık yapıyor ve aşağı yukarı 15 kere korunmasız seks yapmış. “Ne kadar ince, aromalı, eğlenceli olursa olsun; prezervatifler havayı öldürüyor. Ben üç kere ertesi gün hapı aldım, bir kere de klamidya tedavisi için antibiyotik kullandım.”
28 yaşındaki hemşire Özlem’in de keşfettiği gibi, küçük hatalar bile büyük sonuçlar getirebiliyor. Bir keresinde, ikisinin de elinin altında prezervatif bulunmadığı hâlde, gece kulübünde tanıştığı bir adamla birlikte olmuş. “Çok sarhoştum. Neredeyse hiç tanımadığım bir adamla korunmasız seks yaptım. Doğum kontrol hapı kullanmıyordum çünkü sadece düzenli ilişkim olduğunda kullanıyorum. Bu yüzden hamile kalmaktan çok korktum” diyor.
Özlem, tıp mesleğinin içinde olduğundan, hastalarına güvenli seks hakkında bilgi verirken kendisinin böyle bir hata yaptığına inanamamış: “Kendimi aptal gibi hissettim. Hepimiz risklerin farkındayız ve neyin tehlike olduğunu biliyoruz ama o yine de o garip konuşmadan kaçınmak için korunmasız seks yapabiliyoruz. Ben de yaşım ilerledikçe bu konuda daha rahat davranmaya başladığımı fark ettim” diyor. Neyse ki Özlem’in CYBH sonuçları negatif çıkmış.
İçki de diğer önemli bir faktör. Tıpkı Özlem gibi, çoğumuz partilerde votka sodayı biraz fazla kaçırdıktan sonra hayatımızı değiştirme potansiyeli olan kararlar verebiliyoruz. Mansberg, “İçkiyi aşırıya kaçırmak pek çok açıdan ciddi bir sorun: İstenmeyen hamilelik, şiddet, uyuşturucu kullanılan ortamlarda kötü kararlar verme, güvenli olmayan durumlara girme, hatta normalde yemeyeceğin kötü şeyler yeme gibi” diyor.
Çakırkeyif olmak, partner seçimlerimizi ve prezervatif kullanım kararımızı etkiliyor. Mansberg’e göre ayık olduğunda prezervatifin çok önemli olduğunun ve büyük olasılıkla her gece başka biriyle yatan bu ateşli erkek hakkında hiçbir şey bilmediğinin farkında oluyorsun.
İnsanların cinsel partner bulmak için gittiği yerlerle içki içmek için gittiği yerlerin genelde aynı olması tesadüf değil. 27 yaşındaki Pelin, hayatında pişman olduğu tek şeyin son zamanlarda yaşadığı bir ilişki olduğunu söylüyor: “Daha önce tek gecelik ilişkilerim olmuştu ama arada hep bir tanıdık vardı; ya bir arkadaşımın arkadaşıydı ya da aynı bölgede büyümüştük. Bu adamı ise hiç tanımıyordum. Çok sarhoştum. Dans pistinde tanıştık, sonra olaylar birbirini izledi.”
Pelin, ertesi sabahın korkunç olduğunu söylüyor. “Hiç hatırladığım gibi değildi. Onunla bir ilişkim olsun istemiyordum ama benden telefon numaramı bile istemedi, bu da kendimi ucuz hissettirdi. Prezervatif de kullanmamıştık, bu yüzden sonrasında test yaptırmak zorunda kaldım. Eminim o bunu her hafta sonu yapıyordur, o yüzden onun için büyük bir olay değildi. Ve sanırım, onunla yaptığım için benim de bunu her hafta sonu yaptığımı düşündü.”
Tek gecelik ilişkiler yaşamayan kadınlar içinse korunmasız seks, genellikle kötü planlama sonucu meydana geliyor. Halkla ilişkiler sektöründe çalışan 26 yaşındaki Rahşan, yeni bir ilişkiye başladığında her zaman prezervatif kullandığını ama ilişki rayına girdikten sonra arada korunmasız seks yaptığını söylüyor: “Bu, genellikle sevgilimin prezervatifi kalmadığı için oluyor. Bekâr arkadaşlarımın çok azı düzenli olarak prezervatif kullanıyor ve benim sevgilim de prezervatif kullanmaktan pek hoşlanmıyor.”
Utanma ve reddedilmekten korkma, korunmasız seks yapmamızın nedenlerinden bazıları. Ama birlikte çıplak kalmadan önce partnerimizden CYBH testi yaptırmasını istememizde utanılacak bir şey olmamalı. Foley,“Bazı kadınlar partnerinden prezervatif kullanmasını isterse, onu rasgele cinsel ilişkide bulunmakla ya da temiz olmamakla suçluyormuş gibi hissediyor. Ama sağlıklı bir cinsel hayat için daha açıksözlü konuşmalar yapmayı öğrenmeliyiz” diyor. Bu çok doğru.
MANTIĞIN SINIRI
Murdoch Çocuk Hastanesi’nden Profesör George Patton ve diğer birçok uzmana göre, ergenliğe daha erken başlıyoruz ama ortalama evlenme yaşı yükseliyor. Bu yüzden bekâr olduğumuz bu aralığı cinselliğimizi ve merakımızı tatmin etmek için kullanıyoruz. Tatiller de bağlanma gerektirmeyen ilişkileri deneyimlemek için ideal zamanlar.
29 yaşındaki Ferda, bir seyahati sırasında ilk defa biriyle tek gecelik ilişki yaşadığından, artık hareketlerini kontrol altında tutabilmek için alkol tüketimine sınır koyduğunu söylüyor: “Bir sahil kasabasında yapılan bekârlığa veda partisine katılmıştım. Orada tanıştığım, yerel halktan bir gençti. Partide içkinin ardı arkası kesilmiyordu ve otelime vardığımızda işler biraz kontrolden çıkmıştı.”
Ferda onunla prezervatif kullanmadan seks yapmış: “İkimizin de aklına kullanmak gelmedi bile, kendimizi o ana kaptırmıştık. Ama hamile kalmamam için geri çekildi. Eve döndüğümde test yaptırdım. Onun hastalık taşıyabileceğini düşünmedim ama yine de emin olmak istedim. Test sonuçlarını iki gün beklemek zorunda kaldım, ki bu bir işkenceydi.” Sonuçlar temiz çıktığında ise çok sevinmiş. “Bir daha asla bir yabancıyla korunmasız seks yapmadım” diyor.
TINDERELLA HİKAYESİ
Facebook, Snapchat ve Tinder çok az çekingenlikle yabancılarla konuşmamıza ve flört etmemize olanak sağlıyor. Tinder kullanıcılarının yüzde 45’i kadın ve bu uygulamanın bağlılığı pek teşvik etmeyen profilini kullanmada erkekler kadar rahat görünüyoruz. İnternet üzerinden randevulaşmanın aynı anda birden fazla kişiyle ilişkide bulunma potansiyeli de var. Asıl tehlike ise, beklentileri karşılamak için kendimizi baskı altında hissedebiliyor olmamız. Research & Social Policy Journal’da yayımlanan bir çalışma, kadınların partneriyle samimiyetinin internet üzerinden tanıştıklarında daha çabuk arttığını, yüzde 30’unun ilk buluşmada seks yaptığını tespit etmiş. Teknoloji çağına hoş geldin.
Gece yarısı yapılan bir seks davetinin kültürel baskısına yenik düşenler, kendisine zarar veriyor olabilir. 28 yaşındaki Tuğçe, “Bu bana hep zor gelmiştir çünkü birinden gerçekten hoşlansam da hoşlanmasam da, bir süre seks yaptıktan sonra ona karşı bir şeyler hissetmeye başlıyorum” diyor. İlişkiye girmenin psikolojik yükü kalıcı etkiler bırakabiliyor. Mansberg bu durumu, “Biriyle iyi seks yaptığımızda, bu sürekli bir ilişki kurmak istemeyeceğimiz biri bile olsa, beynimiz bağlanma kimyasalı olan oksitosin ile yıkanıyor” diye açıklıyor. Foley’e göre ise, sadece seks amaçlı ilişkilere şeytan gözüyle de bakılmamalı: “Sadece cinsel davranışların konusunda dikkatli ol ve cinsel geçmişi hakkında partnerinle konuş.”
ÖNLEM ALMAK
Etkin olmayan bir CYBH sahibi olduğundan endişeniyorsan ama doktorunla konuşmaya çekiniyor ya da utanıyorsan, bunun yersiz bir duygu olduğunu bilmelisin. Bize güven; onların görmediği ve duymadığı şey yok. Acıbadem Kadıköy Hastanesi İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Keramettin Şar, Hepatit B ile Hepatit C’nin en önemli bulaşma yollarından birinin korunmasız cinsel ilişki olduğunu belirtiyor. Her iki tür de antiviral ilaçlarla tedavi edilebiliyor ancak engellemek elbette tedavi etmekten daha kolay. Dr. Keramettin Şar, bulaşma konusunda bilinçlenmenin ve prezervatifle korunmanın son derece önem taşıdığını söylüyor.
Tarama yaptırmak bulmacanın sadece bir parçası. Foley, “Daha iyi bir eğitim, partnerimizle cinsel geçmişimizi konuşmaya teşvik edilmek ve aile hekimleri de eşit derecede önemli” diyor ve ekliyor: “Başımıza gelen her şeyin kolayca halledilebileceği düşüncesi tehlikeli bir algı. Elbette tedavi olabiliriz ama bakteri enfeksiyonlarındaki sorun, onlara yakalananların artış göstermesi. Çünkü bu, antibiyotiklere olan direnci artırıp tedaviyi zorlaştırıyor.”
Risk profilin değişirse (veya değiştiği zaman) CYBH taraması yaptırmalısın. Unutma ki bir de kuluçka dönemi var. McTavish, “İster yalnız, ister tek eşli bir ilişki içinde ol; CYBH kapmak için ille de çok fazla ilişki yaşamana gerek yok. Böyle bir hastalığa sahip biriyle birlikte olman yeterli” diyor. Bunda da utanılacak bir şey yok. HPV hariç bütün CYBH vakalarında artış görülüyor, bunun sebebi de CYBH belirtilerinin haftalar, aylar ve hatta yıllarca ortaya çıkmaması. Bu nedenle birçok kişi, enfeksiyonu farkında olmadan başkalarına bulaştırabiliyor; hatta bazı vakalar neredeyse salgın hâline geliyor. Bu yüzden düzenli olarak test yaptır ve bundan utanma. Bu, gerçekten sağlığın için yapabileceğin en akıllıca şey.