Adet dönemlerinde pek çok kadın fiziksel ve ruhsal açıdan değişiklikler yaşar. Rahim kasılmaları nedeniyle ortaya çıkan ağrı olan dismemore de bu rahatsızlıklardan biridir. Halk arasında ağrılı adet krampları olarak bilinen sorun, adet döneminin daha ağır geçmesine yol açar. Günlük aktivite düzenini bozacak şiddette görülen dismenore, jinekolojik hastalıklar arasında kabul edilir.
Ağrılı adet görmenin terimsel açıklaması olarak kabul edilen dismenore, kadınların sıkça yakındığı şikayetler arasındadır. Genellikle adet dönemindeki kanamanın başlamasıyla birlikte etkisini gösteren ağrılar, klasik adet ağrısından daha şiddetli ve uzun sürelidir. Dismenorenin yanı sıra görülen kusma, bulantı, ishal ve çarpıntı sorunları; kişinin günlük aktivitelerini büyük ölçüde etkiler.
İstatistiklere bakıldığında %10-%50 oranında kadında meydana geldiği görülen bu sağlık problemi, kişisel farklılıklar dolayısıyla farklı derecelerde oluşabilir. Kadınların %90’ında en az bir regl dönemi dismenore yaşandığı tespit edilir. Sürekli yaşanarak kronik bir hale dönebilir. Özellikle gününü aktif geçiren kadınları eve bağlayan sorun, pek çok işin aksamasına neden olur. Alt karın bölgesinde lokalize hale gelen ağrı; aynı zamanda bel, sırt ve bacak bölgelerine de yayılım gösterebilir. Kadınların kişisel özellikleri, hormonal denge, psikolojik durum ve metabolik faaliyetlere göre ağrının şiddetinde değişiklikler yaşanır.
Dismenore nedenleri ise bazı durumlarda bulunurken çoğu vakada belirli bir faktörden söz etmek mümkün değildir.
Dismenore tipleri iki sınıfa ayrılır. Değişik işleyiş mekanizmasına sahip bu iki tip, birkaç noktada birbirinden farklılaşır.
Jinekoloji alanında en sık karşılaşılan sorunlar arasında yer alan primer dismenore, genç kadınların pek çoğunda görülür. Ergenlik sonrası olguların %50’si gibi büyük bir çoğunluğuna yayılan problem, belirtiler yardımıyla kolayca fark edilir. Nedeni prostaglandinlerin üretimi sonucu oluşan pelvik ağrı olan primer dismenore, ilk adet sonrasındaki 2 sene içinde ortaya çıkar. Rahim ve yumurtalık gibi diğer bölgelerde patolojik sorunlara yol açmayan ağrı, karın alt bölgesine yerleşiktir. Ağrı kendini genellikle kramp ya da spazm şeklinde belli eder. Adet kanamasıyla eş zamanlı başlayan kramplar, ortalama 48-72 saat içinde sonlanır. Ayrıca yaşlanma ve doğum gibi olaylar sonrası ağrıların hafiflemesi mümkündür.
Primer dismenoreye oranla hayatın daha ileriki dönemlerinde görülen sekonder dismenore, patolojik nedenler sonucunda meydana gelir. Genellikle organik bir sebepten kaynaklanan ağrı; endometriozis, myomlar, geçirilmiş pelvik enfeksiyonlar ve doğuştan gelen uterus anomalileri gibi pek çok farklı nedenle ortaya çıkabilir. Adet dönemi öncesinde başlayabilen ağrılar, periyot boyunca şiddetlenerek devam eder ve normal kramplardan uzun sürer. Krampların lokalize olduğu bölge pelvisin daha derinindedir. Ancak bazı durumlarda bele yayılması olasıdır. Ağrılar, tıp dilinde künt şeklinde bilinen sertlikte hissedilir.
Çoğu hastalıkta olduğu gibi dismenore belirtileri de oldukça ayırt edici özelliktedir. Bir ya da birden çok belirtinin görülmesi, sorunun erken dönemde tanımlanmasına büyük kolaylık sağlar.
Primer dismenorenin en önemli belirtisi, ağrının adet kanamasının hemen öncesinde ya da kanamayla birlikte görülmesidir. Çoğunlukla bir gün içinde biten krampların bazı kadınlarda daha uzun döneme yayılması mümkündür. Spazm şeklinde ortaya çıkan ağrılar, özellikle alt karın bölgesinde oldukça şiddetli hissedilir. Bunun yanı sıra ağrı sırt, bel ve uyluk bölgelerine doğru genişleyerek yaygın bir tutuluma yol açabilir. Baş dönmesi, halsizlik, bulantı, bayılma gibi şikayetler de çoğu zaman ağrıya eşlik eder.
Sekonder dismenorenin primerden belirgin farkı, ağrının ortaya çıkma süresidir. Adet kanamasından 1 hafta gibi uzun bir süre öncesinde başlayan ağrılar, adet kanaması yaklaştıkça şiddetlenir. Kanama döneminde ise hafifleyerek sona erer. Her iki tipte ortak görülen belirtiler alt karında kramp, baş ağrısı, bulantı, kusma ve baş dönmesidir.
Belirtilerin hasta tarafından fark edilmesi ve sonrasında doktor yardımına başvurması, tanı için ilk adımdır. Semptomlar doğrultusunda oluşan tahmin, hastanın tıbbi geçmişi ve birkaç tetkik sonucunda kesinleştirilir. Öncelikle detaylı bir pelvik muayenesi yapılır. Çıkan sonuçlardan hareketle laboratuvar testleri ve ultrason gibi ek testler istenebilir. Bazı ciddi olgularda ise cerrahi işlemlerden yararlanmak gerekir. Göbekten küçük bir kesi yapılarak ışıklı ince borunun karın bölgesine indirilmesi işlemi, laparoskopi şeklinde isimlendirilir.
Dismenore tedavi yöntemleri, hastalığın tipi ve şiddetine göre belirlenir. Büyük oranda ilaç ve ağrı azaltıcı tekniklerin kullanıldığı tedavi süreci, kimi olgularda cerrahiye kadar gidebilir.
İlaç tedavisi, prostaglandinlerin üretiminin baskılanmasına dayanır. Adet döneminde rahmin kasılarak ağrı oluşmasına yol açan prostaglandinler, dismenorenin en önemli nedenleri arasında kabul edilir. Bu nedenle prostaglandin üretimini engelleyen ilaçlardan yardım alınarak krampların şiddeti büyük ölçüde azaltılır. İlaçları menstrüel siklusun ilk iki gününde kullanmak, daha etkili sonuçlar görülmesini kolaylaştırır. Kanama bozukluğu, karaciğer ve mide hastalığı yaşıyorsanız bu ilaçları kullanmamanız tavsiye edilir.
Sorunu kökünden yok etmek için faydalanılan cerrahi yöntemler, farklı teknikler içerir. Hastalığın nedeni myom ise rahmi besleyen damarlara kan gelişi engellenerek tedavi uygulanır. Endometriozis ve rahim iç tabakası orijinli dokularda görülen problemlerde laparoskopi ya da ameliyatla tedavi gerçekleştirilir.
B1 vitamin takviyesi, masaj, düzenli uyku, egzersiz ve meditasyon dismenore nasıl geçer sorusundan ziyade ağrının hafifletilmesine yönelik sonuçlar verir. Tedavilerde en önemli nokta mutlaka bir doktora danışmaktır.