Kalın bağırsak kanseri ne sıklıkta görülür?
Kalın bağırsak veya kolon kanserleri, dünyadaki en yaygın kanserler arasında yer alırlar ve yaklaşık her 2,000 kişide bir görülürler. En sık 50 yaşın üzerindeki kişilerde görülür ve cinsiyet farkı gözetmezler. Bu kanserler bazı hücrelerin uygun olmayan şekilde (anarşik) çoğalması ile gelişirler. Bu tümörler iyi huylu (sıklıkla polip) ve kötü huylu (kanser) şeklinde olabilirler. İnce bağırsak yaklaşık 6 metre uzunluğunda iken, kalın bağırsak 1.5 metre kadar uzunluktadır. Kalın bağırsak su ve yararlı olan besinlerin emildiği organdır. Son 15 yılda, tarama testlerinin artması ile kalın bağırsak kanserleri erken evrede belirlenmekte ve ölüm oranları da düşmektedir. Kalın bağırsak kanserlerinin % 70’i kalın bağırsağın sol yarısında, % 25’i sağ yarısında ve % 5’i ise her iki yarısında da (senkron tümör) yer alır. Nadiren kalın bağırsak kanserleri, bir bölgede belirlenip, belirli bir zaman sonra kalın bağırsağın farklı bir bölgesinde belirlenebilirler. Bu durum kanserin sıçrama (metastaz) yapmasından farklı bir durum olup, ikinci primer kanser veya metakron kanser olarak adlandırılır. Amerikan Kanser Enstitüsü 2006 yılı istatistiklerine göre, kalın bağırsak kanseri; erkeklerde prostat kanseri ve akciğer kanserini takiben üçüncü sırada ve kadınlarda ise meme kanseri ve akciğer kanserini takiben yine üçüncü sırada görülen kanser türüdür ve yaşam boyu kolon ve rektum kanserine yakalanma riski ortalama % 5’tir.
Rektum kanseri nedir?
Kalın bağırsağın en uzun kısmı olan kolonda ortaya çıkan kanserlere kolon kanseri ve son kısmında ortaya çıkan kanserlere de ‘rektum kanseri’ denir. Bu konu rektum kanseri bölümünde detaylı olarak açıklanmıştır.
Kalın bağırsak kanseri kısa sürede mi gelişir?
Kalın bağırsak veya kolon kanserlerinin gelişmesi çoğu kez yıllar alır ve çoğunlukla bağırsak içindeki polip adı verilen iyi huylu urlardan veya Crohn hastalığı yada ülseratif kolit gibi bazı iltihabi kalın bağırsak hastalıklarından gelişirler. Bu tümörler yayılma yada sıçramalarını yakınlarındaki lenf damarlarına, toplar damarlara, karaciğer, kemik, prostat, mesane veya rahim gibi komşu organlara yapabilirler. Kalın bağırsak kanserlerinin % 95’i adenokarsinom grubundandır.
Kimler kalın bağırsak kanseri açısından risk grubundadır?
• 50 yaşın üstündeki kişiler
• Ailede birinci derecede akrabada, kalın bağırsak kanseri olan kişiler (kalın bağırsak kanseri riski 1.8 kat artar)
• Ailevi polipozis hastalığı olanlar (familyal adenomatozis polipozis – FAP)
• Yüksek yağ ve kalorili (özellikle hayvansal yağlar) diyetle beslenen kişiler
• Düşük lifli diyetle beslenen kişiler
• Kalın bağırsak polipleri veya kanseri olan kişiler
• Yumurtalık, rahim veya meme kanseri öyküsü olan kadınlar
• Ülseratif kolit ve Crohn hastalığı gibi 10 yıldan uzun süreden beri iltihabi bağırsak hastalığı varlığı (kalın bağırsak kanseri riski 1.5 kat artar)
• Obezite (aşırı kilolu olmak), egzersiz yapmamak (kalın bağırsak kanseri riski 1.5-2 kat artar)
• Şeker hastalığı (% 40 oranında riski arttırır)
• Sigara ve aşırı alkol kullanmak (kalın bağırsak kanseri riski 1.5 kat artar)
• Her gün düzenli kırmızı et tüketimi (kalın bağırsak kanseri riski 1.5 kat artar)
• Uzun süreli olarak gece vardiyasında çalışmak
• Peutz-Jeghers sendromu olan hastalarda yaşam boyu % 20 oranında bağırsak kanseri gelişme riski vardır.
• Tüm bu verilere rağmen, kalın bağırsak (kolon) ve rektum kanseri gelişen kişilerin % 75’inde hiçbir risk faktörü belirlenmemiştir.
Kimler kalın bağırsak kanseri açısından düşük risk grubundadır?
• Kişisel veya ailesel bağırsak kanseri öyküsünün olmaması
• Birinci derece akrabalarda bağırsak kanseri öyküsünün olmaması
• Birinci derece akrabalardan birisinde 45 yaştan sonra bağırsak kanseri öyküsünün olması
• Bu grupta risk altında olmayan kişilere oranla iki kat risk bulunur.
• Bu gruptaki kişilere dışkıda gizli kan testi ve kolonoskopi önerilir.
Kimler kalın bağırsak kanseri açısından orta derecede risk grubundadır?
• Birinci derece akrabalardan birisinde 45 yaştan önce bağırsak kanseri öyküsünün olması
• Birinci derece akrabalardan ikisinde yaştan bağımsız olarak bağırsak kanseri öyküsünün olması
• Bu grupta risk altında olmayan kişilere oranla altı kat risk bulunur.
• Bu gruptaki kişilere 35-40 yaş civarında kolonoskopi önerilir ve 55 yaş civarında tekrarlanır.
Kimler kalın bağırsak kanseri açısından yüksek risk grubundadır?
• Aile bireylerinden birisinde ailevi polipozis hastalığı olması (familyal adenomatozis polipozis – FAP)
• Aile bireylerinden birisinde HNPCC (herediter veya kalıtsal nonpolipozis kolorektal kanser) bulunması
• Üç veya daha fazla birinci ve ikinci derecede akrabalarda kalıtsal bağırsak kanseri olması
• Bu gruptaki kişiler % 50 gibi risk altındadır.
Kalın bağırsak kanseri 50 yaşın altında görülebilir mi?
Bu soru özellikle fazla araştıran genç insanların sıklıkla yönelttiği bir konudur. 30 yaş grubunda 10 yıl içinde bağırsak kanseri gelişme riski 10,000’de 6’dır.
Yaş ile bağırsak kanseri ilişkisi
Yaş 10 yılda risk 20 yılda risk 30 yılda risk
30 0.06 0.27 0.78
40 0.21 0.72 1.70
50 0.53 1.53 3.04
60 1.05 2.64 4.12
70 1.78 3.44 bilinmiyor
HNPCC veya kalıtsal nonpolipozis kolorektal kanser ile ilişkili tümörler hangileridir?
Bu gruptaki hastaların % 80’inde bağırsak kanseri, % 40’ında rahim kanseri, % 15’inde mide kanseri, % 12’sinde yumurtalık kanseri ve % 5’inde idrar yolları kanseri bulunur.
Kalın bağırsak kanserinden nasıl korunulabilir?
• Düzenli olarak 50 yaştan itibaren dışkıda gizli kan testi (yılda bir kez), kalın bağırsak röntgeni (barsak grafisi, kolon grafisi, lavman opaklı kolon grafisi), çift kontrastlı kolon grafisi, sigmoidoskopi (5 yılda bir kez), kolonoskopi (10 yılda bir kez), veya sanal kolonoskopi gibi tarama testlerini yaptırmak
• Ailede kalın bağırsak polibi veya kanseri öyküsü olanların, genetik danışmanlık alması ve bu tür testleri yaptırmak
• Düzenli olarak günde 30-60 dakika arası spor yapmak (kalın bağırsak kanseri riskini % 40 azaltır)
• Düzenli folik asit, kalsiyum ve D vitamini içeren multivitamin kullanmak
• Kadınlarda menapoz sonrasında hormon tedavisi almak
• Sigaradan uzak durmak çok yararlıdır.
• Diyet düzenlemesi: bol miktarda posa bırakan baklagiller, sebze, meyve, süt ve sarımsak tüketilmesi, aşırı yağlı gıdaların kısıtlanması ve kırmızı et tüketiminin en fazla bir avuç büyüklüğüne dek kısıtlanması (kalın bağırsak kanseri riskini % 40 azaltır)
• Düzenli Aspirin kullanmak, kalın bağırsak polibi oluşumunu azaltır.