Son derece nadir görülen bu hastalık günümüzde de varlığını sürdürüyor. Mart ayında New Mexico'da bir adam hastaneye kaldırıldıktan sonra vebadan ölmüş, şubat ayında ise Oregon'da bir kişiye evcil kedisinden enfekte olduğu tahmin edilen bubonik veba teşhisi konmuştu.
Kemirgenlerde yaşayan pireler tarafından bulaşan bu hastalığın semptomları genellikle enfeksiyondan bir ila yedi gün sonra ortaya çıkar ve kasık, koltuk altı veya boyun bölgelerinde bubos adı verilen ağrılı, şişmiş lenf düğümleri ile ateş, titreme ve öksürük gibi belirtiler gösterir.
İnsanları ve diğer memelileri etkileyen veba, ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri'ne göre, insanlar genellikle hastalığa neden olan bakteri olan Yersinia pestis'i taşıyan kemirgen piresi tarafından ısırıldıktan sonra veya enfekte bir hayvana dokunduktan sonra vebaya yakalanıyor.
Kendileri hasta olan kediler doğrudan insanları enfekte edebilirken, daha dayanıklı köpekler pireleri sahiplerine geri taşıyabilir. Ayrıca insanlar enfekte bir kişinin veya hayvanın öksürüğünden gelen damlacıkları soluyarak da hastalanabilir.
CDC'ye göre, bakteri belirli kemirgen popülasyonları arasında düşük seviyelerde dolaştığı için varlığını sürdürüyor. Bu enfekte hayvanlar ve pireleri, bakteri için uzun vadeli rezervuar görevi görüyor.
Beth Israel Deaconess Tıp Merkezi'ndeki Viroloji ve Aşı Araştırmaları Merkezi direktörü Dr. Dan Barouch şubat ayında, "Ortadan kaldırılmamasının nedeni, bir hayvan rezervuarının olmasıdır. Bakteri hayvanları enfekte edebilir ve vahşi doğada tüm hayvanları tedavi edemediğimiz için doğada varlığını sürdürür ve bu nedenle zaman zaman sınırlı sayıda insan vakasına neden olur." dedi.
Veba, özellikle Arizona, California, Colorado ve New Mexico olmak üzere, batı Amerika Birleşik Devletleri'ndeki kırsal alanlarda doğal olarak görülür. CDC'ye her yıl ortalama yedi insan veba vakası bildirilir. Ancak Afrika ve Asya'nın bazı bölgelerinde önemli ölçüde daha fazla vaka görülür.
Dünya Sağlık Örgütü'ne göre 2010'dan 2015'e kadar dünya çapında 584 ölüm dahil 3.248 vaka bildirildi . En çok salgın görülen üç ülkenin Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Madagaskar ve Peru olduğu belirtildi.
Üç tür veba vardır - bubonik, septisemi ve pnömonik veba. Akciğerleri etkileyen pnömonik veba formunda, insandan insana doğrudan bulaşma riski vardır. Bu, 2017'de Madagaskar'daki büyük salgında da böyleydi; burada 2.348 doğrulanmış, olası ve şüpheli vaka ve 202 ölüm vardı.
CDC, ABD'deki son kentsel veba salgınının 1924-1925 yılları arasında Los Angeles'ta yaşandığını bildirdi.
Modern antibiyotikler semptomlar ortaya çıktıktan hemen sonra verilirse komplikasyonları ve ölümü önleyebilir. Tedavi, en yaygın iki veba türü için kullanılır: bubonik ve pnömonik.
Barouch, Şubat ayında veba hakkında, "Orta Çağ'da bu kadar yaygın ölüm ve yıkıma yol açmasının nedeni, o zamanlar antibiyotiklerimizin olmamasıydı" demişti.
"Ciddi bir hastalık olabilmesine rağmen, erken teşhis edildiği sürece genellikle antibiyotiklerle kolayca tedavi edilebilir. Bu yüzden artık çok tedavi edilebilir bir hastalık. Orta Çağ'da Kara Ölüm'ün yarattığı korkuyu yaratmamalı. Eğer biri veba ile tutarlı semptomlar geliştirirse o zaman tıbbi yardım alın, çünkü erken evrelerde veba antibiyotiklerle kolayca tedavi edilebilir." diye belirtildi.
Dünya Sağlık Örgütü'ne göre, bubonik veba tedavi edilmediğinde yüzde 30 ila yüzde 60 arasında bir ölüm oranına sahipken, pnömonik veba tedavi edilmediğinde her zaman ölümcüldür.
ABD'deki vakaların %80'inden fazlası, en yaygın enfeksiyon türü olan bubonik formdur. Tedavi edilmeyen bubonik veba, bakteriler akciğerlere yayıldıktan sonra hızla gelişen zatürreye neden olan daha ciddi pnömonik vebaya dönüşebilir.
New York'taki Northwell Health'in bir parçası olan Phelps Hastanesi'nde bulaşıcı hastalıklar uzmanı olan Dr. Harish Moorjani, Şubat ayında yaptığı açıklamada, Yersinia pestis aşısının bulunduğunu ancak bu aşının yalnızca bakteriyle doğrudan çalışan bilim insanları gibi yüksek risk grubundaki kişilere önerildiğini söyledi. Moorjani, "Çoğu insanın aşıya ihtiyacı yok" dedi.
2019 yılında deneysel veba aşılarına ilişkin yapılan bir inceleme, araştırmacıların etkili bir veba aşılaması geliştirmek için çeşitli yaklaşımları araştırdıklarını gösteriyor. Farklı aşı tasarımları farklı bağışıklık mekanizmalarına yol açtığından, yazarlar farklı tiplerin kombinasyonlarının bireysel aşıların sınırlamalarını aşabileceği ve olası bir veba salgınını etkili bir şekilde önleyebileceği sonucuna varmışlardır.
Vebayı önlemenin temel adımları arasında, evinizin, kulübelerinizin, garajlarınızın ve dinlenme alanlarınızın etrafındaki kemirgen yuvalama yerlerini, çalıları, taş yığınlarını, çöpleri ve fazla yakacak odunu kaldırarak ortadan kaldırmak yer alır.
Hasta veya ölü hayvanları kolluk kuvvetlerine veya yerel sağlık görevlilerine bildirin; onları kendiniz almayın veya dokunmayın. Hasta veya ölü bir hayvanı mutlaka ellemeniz gerekiyorsa eldiven takın.
Salgın bir bölgede yaşıyorsanız ek önlemler alın. Pire ısırıklarını önlemek için böcek kovucu kullanın ve köpek ve kedileri düzenli olarak pirelere karşı tedavi edin. Evcil hayvanlarınızla uyumayın çünkü bu veba kapma riskinizi artırır. Son olarak, evcil hayvanlarınız çayır köpeği kolonileri gibi kemirgen yaşam alanlarında avlanmamalı veya dolaşmamalıdır.
(CNN International)