Ağrının hissedildiği bölge ağrının kaynaklandığı organ veya hastalıklar konusunda bazı fikirler verilebilirse de ağrıya eşlik eden diğer yakınmalar, muayene bulguları ve tetkiklerle ağrının nedeni kesinleştirilmelidir.
Sık görülen sindirim sistemi hastalıklarındaki karın ağrısı özellikleri şu şekilde özetlenebilir.
Mide-Oniki Parmak Barsağı Hastalıkları
Bu organlara ait en sık rastlanılan hastalıklar ülser ve gastritlerdir. Son yıllarda özellikle oniki parmak barsağı ülserlerinin helicobakter pilori olarak isimlendirilen bir mikropla ilişkisi olduğu gösterilmiştir. Bu mikrop taşıdığı özellikler sayesinde midenin iç cidarında yaşayabilmekte ve mide asidini artırarak ülsere neden olmaktadır.
Gastrit ve mide ülserlerinin önemli bir kısmında da bu mikrop saptanmaktadır. Aspirin ve özellikle bazı romatizmal ve ağrı kesici ilaçlar da ülser oluşumuna yol açabilir.
Ülser ağrısı sıklıkla karnın orta, üst kısmında göbek çevresinde hissedilir. Açlıkla artış göstermesi, gece uyandırması, ağrıya midede yanma, kazınma gibi bulguların eşlik etmesi diğer önemli özelliklerdir. Derin ülserlerde ağrı sırt bölgesinde de hissedilebilir.
Acil durum
Ağızdan kahve telvesi şeklinde veya kanlı kusma, dışkının siyah, cıvık kıvamda gelmesi ülser kanamasına bağlı olabileceğinden acil başvuruyu gerektirir.
Nadir olmakla birlikte ülser delinmelerinde şiddetli karın ağrısı oluşur. Acil değerlendirme ve sıklıkla cerrahi girişim gerekebilmektedir.
Safra kesesi hastalıkları
Safra kesesi taşları sıklıkla karnın üst bölümünde ağrıya yol açabilir. Özellikle yemek sonraları ağrının artması, bulantı, kusma, gaz, sindirim güçlüğü gibi yakınmalar görülür. Yumurta, çikolata ve kızartma gibi gıdalarla bahsedilen yakınmalar belirgindir.
Safra kesesi taşları safranın barsağa aktığı kanala kaçtığından sarılık, ateş ve şiddetli ağrıya yol açabilir. Kesenin kanalında takılı kalan taşlar safra akışını engelleyerek kesenin şişmesine karnın sağ üst kesiminde ağrı ve ateşe yol açar. Akut lokesistik olarak isimlenidrilen bu durum hastanede yatarak tedaviyi ve cerrahi girişimi gerektirir. Safra kanalına kaçan taşlar endoskopik yolla özel aletler kullanılarak temizlenebilmektedir.
Pankreas hastalıkları
Safra kanalına kaçan taşlar pankreas kanalının ağız kısmını tıkayarak akut pankreatit denilen ciddi bir hastalığa yol açabilir. Karnın orta kesiminde sırta vurabilen ve bazı durumlarda kuşak tarzında şiddetli ağrının görüldüğü bu durum acil başvuruyu, hastaneye yatırılmayı ve yoğun tedaviyi gerektirir.
Alkol ve bazı ilaçların kullanımı da akut pankreatit hastalığına yol açabilir. Alkole devam edilmesi durumunda kronik pankreatit olarak gelişir. İleri yaşlarda ortaya çıkabilen pankreas kanserleri sıklıkla karın ağrısı, kilo kaybı ve sarılık yakınmalarına yol açabilir. Genellikle geç tanınabildiğinden maalesef olguların çoğunda tam tedavi edici girişimler yapılamamaktadır
Barsak hastalıkları
Barsağın hareketinin dışkılama düzenin bozuk olduğu, spastik kolon, hassas barsak sendromu olarak da isimlendirilen barsak rahatsızlıklarında karın ağrısı sık görülmektedir.
Ağrı karnın her bölgesinde hissedilebilmekle birlikte sıklıkla göbek çevresi veya karnın aşağı kısımlarında hissedilir. Stresli dönemlerde yakınmaların artması önemli özelliklerinden birisidir. Gerekli araştırmalar yapıldıktan sonra diyet, ilaç tedavileri ve psikolojik destek sağlanarak tedavi düzenlenir.
Karın ağrısı ile birlikte kanlı dışkılama olması mutlaka önemle araştırılması gereken bir bulgudur. Basur (hemoroid) veya makat bölgesinde çatlak gibi basit nedenler, kanlı dışkılamanın en sık nedenleridir. Ancak barsak kanserleri veya ülseratif kolit gibi ciddi bazı hastalıklarda da benzer bulgular görüleceğinden ileri araştırmalar gerekir.
Kansızlık bulgularının saptandığı orta yaş üstü hastalar ve birinci derece yakınlarında barsak kanseri saptanmış olanlarda barsak kanseri olasılığı dikkatle değerlendirilmelidir.
Acil durum
Barsak tıkanmaları ani başlayan ve giderek artan karın ağrısı, dışkı ve gaz çıkartılamaması, kusma, geneldurumda bozulmaya yol açar. Acil başvuru, hastane izlemi ve bazı durumlarda cerrahi girişim gerekir.
Karaciğer hastalıkları
Karaciğer hastalıklarında ağrı önde gelen bir bulgu değildir. Karaciğerin en önemli hastalıkları olan hepatit ve sirozda ağrıdan çok halsizlik karaciğer fonksiyon bozukluklarına bağlı değişik bulgular görülür.
Karaciğer içinde yer kaplayan kist, iyi veya kötü huylu urlar, büyük boyutlara ulaştığında karnın sağ üst kesiminde ağrıya yol açabilir.