Mülk sahibi olan, taşınmaz mallar ya da taşınmaz mülkler olarak ifade edilen konut, iş yeri, bina ya da benzeri mülkiyetlere sahip olan kişiler bazı resmî protokolleri yerine getirmek durumundadır. Bu tür mülkiyet işlemlerinde kullanılan bazı terimlere de hâkim olunması önemlidir. Kat irtifakı, kat mülkiyeti bu terimler arasında yer alır.
Resmî terimlerden biri olan kat irtifakı, mülk sahibi olan kişileri ilgilendiren bir ifadedir. Kısa tanım olarak arsanın üzerinde başlanması planlanan inşaata yönelik bir mülkiyet hakkı ifadesinin karşılığı olarak kullanılır. Biçimsel olarak bir tür tapudur. Daha tamamlanmamış olan bir inşaattaki her bir hak sahibinin sahip olduğu payı belirtebilmek amacı ile hazırlanan bir belgedir.
İnşaat hâlinde olan tüm yerleşim projeleri, kat irtifakı çerçevesi içinde değerlendirilir. Bir inşaat sürecinin projesi hakkında söz sahibi olabilmek için ve hukuki açıdan bir bağlanabilirlik sahibi olabilmek için kat irtifakı kurulur.
Kat irtifakı ifadesi hukuki bir terimdir. Kat irtifakı oluşabilmesi için kişilerin hak sahibi olması ve Tabu ve Kadastro Genel Müdürlüğü tarafından verilen belgeye sahip olması gerekliliği bulunur.
Tapu türü olan kat irtifakı belgesine sahip olmak için bazı belgeleri tamamlamak ve istenen şartları yerine getirme gerekliliği de vardır. Vaziyet planı, dilekçe, kişilerin TC kimlik kartları, tapu senedi, liste ve vergi numarası gibi bazı belgeler kat irtifakı için olmazsa olmaz belgeler arasında yer alır.
Bir tapu türü olan kat mülkiyetine sahip olabilmek için öncelikli olarak bir iskan belgesine sahip olunması şartı bulunur. İskan belgesinin bir diğer adı da yapı kullanım belgesidir.
Bir depo, bir mağaza, bir konut gibi çeşitli bağımsız alanlar için kat mülkiyeti alınmalıdır. Ana gereklilik ise inşaatın tamamlanmış olmasıdır. Kat mülkiyeti alınacak olan yer bağımsız da olmak zorundadır.
Çeşitli tapular arasında arsa tapusu, kat mülkiyeti tapusu, kat irtifakı tapusu gibi ayrımlara girilir. Bu durumlarda kat irtifakı tapusunun hazırlanabilmesi için inşaatın başlamış ancak henüz tamamlanmamış olması gerekliliği vardır. Kat irtifakı inşaat sırasında alınır ve inşaat tamamen sona erdikten sonra kat mülkiyeti hâline gelir.
Ama bu dönüşüm işleminde kat sahibi olan kişiler değil, müteahhitler görevli olur. Onların belediyelere iskan ruhsatı için başvuru yapmaları gerekir. Başvuru sonucunda verilen dilekçe değerlendirilir ve kat sahibi bu dilekçe aracılığı ile Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü’ne başvuru yapabilir.
Kat irtifakı tapusu ve kat mülkiyeti sık olarak karıştırılan 2 terimdir. Ancak bu 2 ifade arasında belirgin farklar bulunur ve bunlar belge almak için yapılacak işlemlerde belirgin olarak görülür. Şartları ve gereklilikleri farklılık gösterir. Kat irtifakı ile kat mülkiyeti arasındaki farklar şunlardır: