Cevizden biraz daha büyük, sarı renkli, sulu, etli ve tek çekirdekli bir meyvedir. Dünyanın pek çok yerinde yetiştirilmesi mümkün olan kayısının üretimi, en çok Türkiye'de yapılır. Türkiye dışında ise, daha çok Akdeniz ülkelerinde, Avrupa ve Asya'da üretilir. Dünya ülkeleri, kayısı ihtiyacının %15’ini Türkiye'den karşılar. Kayısının sadece meyvesi değil, çekirdekleri de oldukça verimlidir. Kayısı çekirdeğinin faydaları arasında en önemlisi, kanser hücrelerini yok etmesi ve yüksek kan basıncını önlemesidir. Ayrıca grip, nezle, soğuk algınlığı gibi hastalıkların tedavisinde de, kayısının çekirdeği oldukça yarar sağlar. Çekirdeğinden üretilen yağ kozmetik sanayinde kullanılır, cilt için oldukça faydalıdır.
Çekirdek kabuklarıysa aktif karbon üretilmesinde, yakılarak enerji elde edilmesinde ve metalleri zımparalamada kullanılır. Bu lezzetli meyve tercihe göre taze ve kurutulmuş olarak yenebilir. Kayısının; şekerpare, Şam, imrahor, hacıkız, muhittinbey, hasanbey, tokaloğlu ve darende gibi çeşitleri vardır. A, B, C ve P vitaminlerini içinde barındıran kayısının, reçeli ve kompostosu da yapılarak sofralar tatlandırılır. Demir bakımından oldukça zengindir ve büyüme çağındaki çocuklar için çok faydalı bir yiyecektir.
Miktar: 100 g
Kalori (kcal) : 48
Yağ (g) : 0.4
Karbonhidrat (mg) : 11
Protein (g) : 1.4
Kabızlık tedavisinde kullanılan pektin ve yatıştırıcı özellikteki selilozu yüksek miktarda içerisinde barındırır. Kabızlığı önlediği için kolon sağlığı için de oldukça büyük önem taşır. Kolon kanserine sebep olan durum, çoğunlukla kabızlıktır. Bunun önüne geçebilmek için, yüksek miktarda lif içeren kayısının mutlaka tüketilmesi önerilir. İçerdiği lifler, aynı zamanda sindirim sisteminin korunmasında da oldukça etkilidir.
Sağlıklı hücrelerin düşmanı serbest radikallere karşı oldukça etkilidir. Vücuttaki organları korumakta görevli olan antioksidanlar açısından çok zengindir. Serbest radikallerin ve UV ışınlarının hücrelerde ve DNA'da yaptığı değişiklikler hücrelerin normal çoğalma süresini etkiler. Bu durum kanser oluşumuna zemin hazırlar. Kayısının içerisinde bulunan A ve C vitaminleri kanserle mücadelede çok etkilidir. Çok güçlü antioksidanlar içerir. Çekirdeğinin içinde bulunan B17 vitamini, kanserle savaşta çok önemlidir.
Likopen denilen antioksidanlar ve C vitamini açısından zengin olan kayısı, kalp hastalıkları riskini minimuma indirir. Kalp krizini en aza indiren ve kalp sağlığını koruyan bu vitamin ve antioksidanlar, kötü kolesterolü (LDL) düşürür. Özellikle yaşlı kişilerin, ileride olası kalp hastalıklarının önüne geçebilmeleri için kayısından mutlaka tüketmeleri gerekir.
Kayısı zayıflatır mı, bu konuda şunu söylemek gerekir ki, kalorisi oldukça düşük diyet liflerini içerdiği için zayıflamak isteyenlerin favori meyvelerinden biridir. Kayısının kilo vermeyi sağlayan şekli daha çok, kuru kayısının faydaları arasında yer alır. Diyet yapanlar genellikle lif açısından ve vitamin açısından zengin kurutulmuş meyveleri tercih ettikleri için kayısıyı da kuru tüketmeyi tercih ederler. Ancak dikkat etmek gerekir. Çünkü kuru kayısı fazla yenirse; ishal, şişme ve kasık ağrısına neden olabilir.
Kayısının, tüberküloz, bronşit ve astım semptomlarını azaltıcı etkilerinin olduğu gözlenmiştir. Özellikle sabahları aç karna 3-4 adet tüketilen kayısı, astım ataklarının şiddetini hafifletir. Ayrıca suyunu tüketerek de solunum yolu rahatsızlıklarının önüne geçilebilir.
A, C ve E vitaminleri bakımından oldukça zengin olan kayısı, görme problemleri riskini azaltıcı etki gösterir. Karotenoid açısından da çok zengindir. Karotenoid, göz sağlığının korunmasında ve dejenerasyon oluşmasında engelleyici rol oynar. Yaş ilerledikçe sıklıkla karşılaşılan katarakt hastalığının önlenmesi gibi çok önemli görevi vardır.
Kalsiyum açısından da oldukça zengin olan vitamin deposu kayısı, kemik sağlığının korunmasında da etkilidir. Yeterli miktarda tüketilen kayısı, yaşlanmayla birlikte ortaya çıkan kemik problemlerinin önlenmesinde çok etkilidir. Mutlaka tüketilmesi önerilir.
İçerdiği A, C ve E vitaminleri ve aynı zamanda fosfor, kalsiyum, silisyum, potasyum ve demir gibi mineralleri içermesi hamilelikte anne sağlığının korunmasında oldukça etkilidir. Hamilelikte genellikle kansızlık problemi yaşanır. Bu kansızlık probleminin önüne geçmek için, hamile bayanlara gebelik dönemlerinde düzenli olarak kayısı tüketmeleri tavsiye edilir.
Ateş problemi yaşandığı anda kayısının tüketilmesi, ateş düşürücü etki gösterir. Kayısının suyunu hazırlayıp, içerisine bir miktar bal katılıp tüketilmesi, ateşin düşürülmesine yardımcı olurken bir yandan da bu suyun içerdiği mineraller sayesinde, vücudun mikroplardan arındırılması sağlanmış olur.
Kan oluşumunda son derece gerekli olan demiri içerisinde barındıran kayısı, böylece enerji seviyesini ve kan akışını artırıcı özellik gösterir. Anemi hastalığına neden olan durum genellikle demir eksikliğinden kaynaklanır. Kişinin demir eksikliğini karşılayan kayısı aynı zamanda bakır açısından da oldukça zengindir. Demir deposu kayısının uzun süreli tüketimi, demir eksikliğini gidererek, anemiye yakalanma riskini azaltır. Aynı zamanda kanın akış hızını ve vücut sıcaklığını artırır. Hemoglobin üretimine yardım eder. Sabahları aç karna 3-4 adet kurutulmuş kayısı tüketmek, oluşabilecek anemi hastalığını önlemede yardımcıdır.
Elektrolit seviyesini dengelemek için gerekli olan sodyum ve potasyum minerallerini içinde barındıran kayısı, iyonların hücrelere taşınmasında önemli rol oynar. Ayrıca sıvı seviyesini koruyarak, kaslarda meydana gelen kasılmaların önüne geçer.
Cilt sağlığı için çok önemli olan vitaminler A, B ve C vitaminleridir ve kayısının içinde yüksek miktarda bulunurlar. Aynı zamanda likopen açısından da zengin bir kaynaktır. C vitamini içeren kayısı, yağlı cilt tipine sahip kişiler için faydalıdır. Aşırı yağlanmaya neden olan faktörleri yok eder. Ellere ve yüze sürüldüğünde, harika bir nemlendirici görevi görür. Aynı zamanda çekirdeklerinin ezilerek cilde sürülmesi de, cilt üzerindeki ölü deri hücrelerinin giderilmesinde etkilidir. Cilde faydası olduğu kadar saç sağlığı için de benzersiz bir kozmetik görevi görür. Saçların dökülmesini önler, sağlıklı ve parlak bir görünüme kavuşmasını sağlar ve kaşıntıları giderir.
Genel olarak tüketilmesinde bir engel yoktur. Bilinen herhangi bir zararı olmayan kayısı, yine de aşırı tüketildiğinde; şişme, ishal ve kasılma gibi problemlere sebep olabilir.