Örneğin, kalabalıkta kendiniz gibi doğal hareket edemiyorsanız, kalabalıktan çekinip rahatsız oluyorsanız sadece çok yakınlarınız varken bir ortamda daha rahat hissediyorsanız ve bunlar yaşam işlevinizi bozuyorsa, yapmanız gerekenleri de artık huzursuzca yapıyorsanız sosyal fobi olabilirsiniz.
Sosyal fobi yaşayan insanlar diğer insanların yanında küçük düşeceği, yanlış birşeyler söyleyip gülünç duruma düşecekleri ile ilgili yoğun kaygı yaşarlar. Sonunda utanacaklarını düşünüp sosyal ortamlara en baştan girmekten kaçarlar ya da ellerinden geldiği kadar bu tarz ortamlarda bulunmazlar. Her türlü sosyal aktiviteyi yapmak bu kişiler için zor olabilir. Bir restoranda yemek yemekten, yemek sonunda hesabı istemekten, minibüste ineceği yeri söyleyebilmekten, tanımadığı kişiye adres sorabilmeye kadar birçok şeyden çekinebilirler, kaçınabilirler.
Bu durumlardan kişiler kendilerini yavaş yavaş geri çekerler. Yapmamaya çalışırlar. Yapmadıklarında da hayatları kısıtlanır yalnız bireyler haline gelirler. Özellikle bir alışveriş merkezine girmek, mağazada görevliden bir şey isteyebilmek kabus haline gelebilir. İnsanların kendilerine bakacağı ve izleyeceği düşüncesi rahat davranabilmeyi oldukça kısıtlar. Genelde bütün sosyal ortamlarda rezil olabileceği, yanlış yapacağı, gülünç duruma düşüp insanların kendilerine gülecekleri ile ilgili yoğun ve aşırı bir şekilde kaygı hissederler.
Kaygıya bağlı olarak fiziksel belirtiler yaşayabilirler. Örneğin, ellerin terlemesi, el ve ayaklarda titreme, kalbin hızlı atması, tuvaletinin geldiğini hissetmek, kızarmak gibi… Bu fiziksel belirtileri yaşamaktan da kaçarlar. Hislerinden kaçınmak isterler. Mevcut durumları artık utanmaktan korkmak haline gelebilir.
Çoğu zaman bu durum çocuklukta ve ergenlikte başlayıp yıllar boyunca fark edilmeyip yetişkinlikte de devam etmektedir. Etraftan diğer insanlar tarafından oldukça sessiz, saygılı, kendi halinde algılanıp bir sorunmuş gibi görülmese bile kişilerin sosyalleşmesi gereken anlarda oldukça yoğun bir problem olarak karşılarına çıkmaktadır. Özellikle çocukluk ve öğrencilik dönemlerinde sessiz öğrencilerin sorunsuz olduğu düşünülse de bu pozitif bir özellikmiş gibi görülse de kendisini etkin bir şekilde ifade edebilmek, tahtaya kalkıp problem çözebilmek, sosyal durumlarda inisiyatif kullanabilmek özgüvenli ve sağlıklı gelişim için olmazsa olmazlardandır.
Çocukken öğretmen tahtaya kaldırdığında sınıf önünde konuşma yapmak istememek, utanıp kaygılanmak, okul gösterilerine katılmaktan kaçınmak, okul kafeteryasında yemek yiyememek, grup aktivitelerinden çok bireysel aktiviteler ile ilgilenmek gibi belirtiler okul döneminde sosyal fobi yaşayan çocukları ayırt etmekte kullanılabilir.
Uzun yıllar sosyal fobi tedavi edilmediği durumlarda kişiler kendi kişilik özelliklerinin çekingen olduğuna inanmaktadırlar. Aslında bunun bir problemden kaynaklandığından çok kişilik özelliğiymiş gibi algılanması değiştirmek için de çözüm yolu aramamaya neden olur. Hatta fobi ile yüzleşmekten kaçmak için beyin kendisini aslında sosyallikten hoşlanmadığına inandırabilir. Aslında kalabalık bir grubun içerisine girmek ve benzeri sosyal aktiviteler ile ilgili bir güçlüğünüz vardır ve yüzleşmek sizin için zordur ama zihniniz zaten dışarı çıkmaktan, kalabalık ortamlardan hoşlanmadığını gibi bahaneleri söyler. Kendini inandırmaya çalışır. Oysa bir adım atıp fobinizi yendiğinizde fark edersiniz ki hayatta yapmaktan kaçtığınız şeyleri yapmak aslında son derece keyiflidir ve geçen yıllar da bunu kendinize boşuna çektirmişsinizdir.
Eğer siz ya da çocuğunuz sosyal fobi belirtileri taşıyorsa, en çok korktuğunuz basamaktan en az korktuğunuz basamağa kadar kendinize bir liste oluşturabilirsiniz. En az korktuğunuz basamaktan ufak adımlarla başlayarak korkunuzu yenmek için bir adım atabilirsiniz. Ancak bu adımları atmak sizde oldukça büyük kaygı uyandırıyor, yapmaktan kaçınıyorsanız ve yapamıyorsanız bir uzmandan destek almanız gerekmektedir.
Özellikle sosyal fobi yaşayan birçok danışanım psikoterapi sonrasında günlük yaşantılarında birçok problemin üstesinden gelmekte, sosyalleşirken kendilerini daha rahat ve özgüvenli hissetmektedir.
Melda Yakupoğlu
Uzman Klinik Psikolog
http://meldayakupoglu.com
https://www.instagram.com/uzm.psk.meldayakupoglu/