Siz de her yaz yeniden doğmuş gibi çiçek açan ve etrafına ışık saçan fakat kış gelince solan, içine kapanan biriyseniz bu yazıyı iyi okuyun. Hep birlikte bu kışı sağlıklı ve pırıl pırıl geçirmenin yollarını keşfedeceğiz.
Yaz mevsiminde doğa uyanırken insan bedeni de uyanır. Çoğalan güneş ışığı ve onun yaydığı enerji tüm bu değişimlerin odağında yer alır. Uykuyu ve iştahı arttıran melatonin azalır canlılık ve hareketlilik artar. Cinsel dürtüler çoğalırken çoğu insan kendini kışa göre çok daha iyi hisseder. Kışın ise bu ritim tersine döner; aktivite azalmış, uyku çoğalmış ve iştah açılmıştır. Aslında doğa ve hayvanlar kış uykusuna yatarken insan bedeni de kışın zor şartlarına ayak uydurmak üzere faaliyetlerini kısıtlama yoluna gider. Fakat modern dünyada yaşamak için doğanın ritminin dışına çıkmak gerekmekte çoğunlukla; hatta tam tersine kışın daha çok çalışıp daha çok üretmek zorunda insanlar. Bu da kışın en az yaz mevsimindeki kadar sağlıklı olma zorunluluğunu getirmekte. Sağlıklı bir kış için neler yapılabileceğine birlikte bakalım.
Sebzeler ne kadar renkli ise besin değerleri de o kadar yüksektir. Değişik günleri değişik renklere ayırın, bir gün sarı renklileri yiyin (greyfurt, bal kabağı, mısır, golden elma…), bir gün koyu yeşilleri tercih edin (brokoli, pırasa, kara lahana…). Kırmızı ve moru da ihmal etmeyin
Yoğurdun bol tüketin, çünkü yoğurt
• İçindeki bol kalsiyumla kemik erimesini önler
• Yüksek tansiyon riskini azaltır
• Kolit ve kabızlığa iyi gelir
• Vajinal akıntı ve enfeksiyonları engeller
Bölgenizde üretilen mevsimsel gıdaları tercih edin.
Günümüzde trend organik beslenmek olsa da, her şeyi mevsiminde yemek ve kendi bölgenizde yetişenleri tüketmek de tercih sebebi olmalı. Bir gıdanın üretiminden sofraya gelmesine kadar geçen süre taşıdığı besinlerin kaybolmaması açısından önemli. En iyisi yerel üretilen organik gıdaları tüketmek.
Yemek sonrası masa başında sohbet ederken ya da televizyon seyrederken farkında olmadan atıştırmanın ne kadar zararlı olduğunu biliyor musunuz? Bu davranışın önüne geçmek için
• Ağzınıza sakız ya da naneli kalorisiz şeker atın
• Kalkıp dişinizi fırçalayın
• Ne yiyecekseniz inceleyin ve düşünün
• Elinize bir bardak çay ya da su alarak meşgul olun.
Bu kış enfeksiyon hastalıkları açısından hızlı geçeceğe benziyor. Dünya salgını yapması beklenen bir domuz gribi varken mevsimsel grip riskini de yüklenmeyin; mevsimsel grip aşınızı olun.Bunun yanında kronik hastalığı olanlar 65 yaş üstündekiler pnömokoksik zatürree aşısını da yaptırmalı, özellikle Hacca gidecekler sıkı bir sağlık kontrolünden geçip eksik aşı kalmamasına özen göstermeli. Ekonomik krizin tüm dünyada etkisini gösterdiği şu zamanlarda para ve iş sorunları zaten çok kimsenin ruhsal durumunu etkilerken kışla birlikte mevsimsel ruhsal çökkünlükler de sık görülmekte. Toplumun yaklaşık %25’i kış mevsiminden bir şekilde etkilenirken %5’i depresyona girmekte. “Mevsimsel duygu durum bozukluğu” da denilen kış depresyonuna sebep, günlerin kısalıp güneş ışığının azalması.
• Genellikle Ocak-Şubat aylarında başlar
• Uyku ve yeme alışkanlıkları değişir
• Sürekli üzüntü, endişe ve boşluk hissi vardır
• Şekerli ve nişastalı gıdalara düşkünlük artar, bunlar iyi hissetmeyi sağlayan serotonini çoğaltır
• Depresyon bahar ve yaz mevsiminin gelmesi ile azalır
• Belirtiler en az iki kış üst üste başka mevsimde depresyon olmadan ortaya çıkar
Beslenme alışkanlıklarındaki değişiklikler nedeni ile çoğunlukla kilo artışı ortaya çıkmakta; bu da kendine güveni azaltarak depresyonun derinleşmesine sebep olmakta. Çözüm yeterli gün ışığını almak ve egzersiz yapmak. Açık havada yapılan egzersizler en faydalı olanı fakat kapalı alanlarda yapılanlar da fayda vermekte. Haftanın çoğu günü 15 dakika – ½ saat yürüyüş bile yeterli egzersiz sayılmakta. Bunların yanında güneş ışığını taklit eden ışık kutuları, karanlık sabahlarda güneş doğuşunu hatırlatarak uyandıran lambalar da etkili olarak kış depresyonu tedavisinde kullanılmakta. Ciddi hallerde ilaç, her zaman en etkili çözüm.
Yaz bitip kış geldiğinde daha ne oluyor diyemeden soğuk havalar ve rüzgar bir anda cildinizi yıpratıp dudaklarınızı çatlatabilir. Dirsekleriniz kurumuş kaşınıyor ya da yüzünüzdeki T bölgesi içler acısı ise alacağınız kış önlemleri gülüşünüzü tekrar kazanmanıza yardımcı olacak. Sıcak buharlı bir banyo ağrıyan kaslarınıza birebir gelebilir fakat aynı hızla cildinizin nemini de alıp götürür. Sıcak su soğuk ya da ılık suya oranla cildin koruyucu doğal yağını daha hızlı çıkararak buna sebep olur. Çözüm banyo zamanını kısaltıp sıcak yerine ılık suyla yıkanmakta. Kurulanırken de kendinizi havluyla ovalayarak değil vücudunuza bastırarak kurutun. Belki de sevdiğiniz antibakteriyel yada koku giderici sabun faydadan çok zarar vermekte size. En iyisi asidi dengeli yumuşak sabunlara geçmek. Aynı şekilde kuvvetli deterjanlar da yağı ve kiri temizlerken çamaşırların üzerinde size zarar verecek artıklar bırakabilir. Kuru bir ciltle baş etmenin en etkili yoku nemlendirici kullanmak. Öyle ünlü markaların pahalı ürünlerine hiç gerek yok, bir market rafından alacağınız nemlendirici hatta saçınız için kullandığınız saç kremi bile cildin nemini içerde tutmak için yeterli olmakta. Cildiniz yağlı olsa bile nemlendirici kullanmak faydalı, sadece cildin gözeneklerini tıkamayacak birini seçmek gerekir.
Tıraş bıçakları özellikle kuru ciltleri daha kolay öreseler, bu nedenle
• Tıraş bıçağı kullanırken mutlaka tıraş kremi ile cildi nemlendirin
• Bıçakları sık değiştin
• Tüyün çıkış yönüne göre tıraş olun
Kışın da güneşten korunmak gerekli
Güneşin zararlı ışınlarının %80’i ince bulutlardan, sisten geçer ve dünyaya ulaşır. Bu nedenle güneşin kırışıklık yapma, benlere sebep olma ve cilt kanseri gibi zararlı etkilerinden korunmak için kışın da 15 ve üzeri güneş koruma faktörlerini kullanmak faydalı .
Çatlak dudaklar için
Dudakların kendine ait yağ bezleri bulunmaz bu nedenle kolayca kuruyabilirler. Önlemek için
• Devamlı ıslanıp kurumaları çatlamaya yol açacağından onları yalamayın.
• Soğuk ve rüzgarlı günlerde ağzınızı bir eşarp ya da atkı ile örtün.
• Evinizin ve iş yerinizin havasını nemli tutun.
• Dudak nemlendiricileri ile onları kurumaktan ve güneşin etkilerinden koruyun
Dr. Eren Eroğlu
Aile Hekimliği Uzmanı, Clinica Gayrettepe Tıbbi Direktörü
eroglu.eren@mynet.com