İnsanların neslin devamını sağlaması için üremesi elzemdir. Genel olarak erkek ve dişinin cinsel birleşmesi ile üreme sağlanır. Bu yumurtalar döllenip sağlıklı bir hamilelik sonucunda doğum ile neslin sürekliliği sağlanmış olur. Hem erkeklerde hem de kadınlarda kısırlık sorunu görülür. Buna bağlı olarak çiftlerin çocuk sahibi olma hayali de zora düşer. Fakat son yıllarda tıpta yaşanan gelişmelerde kısır olan bireylerin gerekli tedavi yöntemleri çocuk sahibi olmasının önü açılıyor.
İnfertilite yani kısır olma hali kadınlarda görülen hastalıklardan biri. 1 yıl korunmasız cinsel ilişkiye girildiği halde gebelik oluşmaması durumunda kısır olma ihtimali oluşur. Birliktelik yaşayan çiftlerde bu sorunun görülme sıklığı %15 civarındadır. Kadınlarda ise %40 oranında infertilite görülür. Kadınlara bağlı sebeplerden kaynaklı çocuk sahibi olamama durumu daha sık ve daha yüksek orandadır. %10 oranında ise açıklanmayan sebepler yüzünden çocuk sahibi olunamaz.
Bu hastalık ilk çocuk sahibi olma sürecinde daha sık yaşanırken, başka çocuğu olup gebe kalmak isteyen kadınlarda da rastlanabiliyor. Sonuç olarak her kadın hayatının bir döneminde kısır sorunu ile karşılaşıyor. Bu oran %15 civarında. Çünkü kadınlarda 35 yaşından sonra doğurganlığın azalması ve hormonal seviyenin düşmesi çocuk sahibi olamama sorununu arttırıyor.
Kadınlardaki çocuk sahibi olmama durumları; adet düzensizliğinden kaynaklı yumurta üretememesi, üretse bile bunun her ay düzenli olmaması, ovulasyon kaynaklı bozukluklar, yumurtalık kanalının tıkalı olması ve döllenmiş yumurtanın rahimde sabit kalmaması gibidir. Bu sorunlar kadınlarda sıkça karşılaşılan ve kısır olmaya neden olan fiziksel sorunlar.
Üremenin diğer elemanı olan erkeklerde de kısırlık görülen durumlardan biridir. Kadınlara nazaran erkeklerde bu durum daha az görülür. Erkeklerden kaynaklı kısır olma durumunun oranı %20 civarında. Korunmasız ve düzenli olarak cinsel yolla ilişkiye girildiği halde çocuk sahibi olamayan çiftlerin 1 yıl sonunda mutlaka bir doktora görünmesi gerekir. Yapılan bir istatistiğe göre evli bir çiftin 3 aylık ilişki döneminde gebelik oluşma olasılığı %57'dir. Bu süre 6 aya ulaştığında %72 oranında gebelik ihtimaline düşer. Korunmasız cinsel ilişkiye rağmen 1 yıl sonunda gebe kalma ihtimali %85'e gerilerken 2 yılın sonunda bu oran %93 dolayına ulaşır. Bu yüzden çiftlerin çocuk sahibi olma zamanını iyi ayarlaması gerekir.
Ayrıca çocuk sahibi olma konusunda sorun yaşadığı şikayeti ile çiftlerin 1 yıldan önce doktora başvurmaması gerekir. Genel olarak çiftlerin beraber doktor kontrolüne gitmesi önemlidir. Çünkü kısır olma ihtimali çiftten ikisi için de geçerlidir. Fakat ilk tetkikler erkeğe uygulanır. Bunun nedeni erkekte yapılan testler daha kolaydır ve kısa sürede sonuç verir. Çünkü erkekte kısır olma durumu birkaç belli başlı nedenden dolayıdır. Bunlar hormonal sebepler, genetik veya ailesel sorunlar, varikosel hastalığı, daha önce iltihaplı hastalık geçirmek, sperm kanallarının tıkalı oluşu, doğum anomallikleri gibi. İşte bu sorunlara sahip olan erkeklere yapılan muayene ve testlerde sonuçlar daha çabuk elde edilir ve sorunun çözümü için gereken tedavi uygulanır.
Kısırlığa neden olan birçok faktör var. Üstelik bunlar kadın ve erkek için de ayrılıyor. Çünkü gerek erkekte gerek de kadında farklı sorunlar yüzünden çocuk sahibi olmama durumu ortaya çıkıyor. Kadınlarda kısırlığın başlıca nedenleri;
Her ay rahim içi yumurta oluşumu ile beraber döllenme ihtimali olan yumurtayı rahimde tutunması için hazırlar. Rahim duvarını kalın bir çeper ile kaplar. Endometriozis ise aynı işlemi annenin karnında yapıyor. Hamile kalınmadığında bu yapının sindirilip yok edilmesi gerekir. Bu çeper sindirilmeyip kaldığında büyür ve kistik yapıla meydana getirir. Bu durum karın iç kısmında yapışıklık yaratır. Bu yapışıklık odaklar halinde yumurtalık, rahim veya tüplere yayılabilir. Aynı sorunu yaşayan kadınların %70'i çocuk sahibi olamıyor. Bu yüzden cerrahi yöntemler ile endometriozis yok edilmesi gerekir. Kadınlarda kısır olmaya neden olan ciddi bir sebeptir.
Rahim bölgesi döllenmiş yumurtanın tutunduğu ve büyümeye başladığı alandır. 9 ay sonunda buradan doğum gerçekleşir. Fakat rahimde enfeksiyon olması, rahim ağzında fiziksel bozukluklar, rahim iç çeperinin yapısal sorunlara sahip olması çocuk sahibi olmayı engelliyor. Rahim ağzından salgılanan iltihaplı sıvılar spermin vajinadan içeri girişini engeller. Cinsel ilişki aşamasında spermlerin ölmesine neden olur. Bu durumda gebelik şansı azalır.
Bazı kadınların rahim dokusu ile erkek cinsel organı dokusunun uyumsuz olması rahmin spermi zararlı olarak algılamasına ve ona karşı öldürücü salgılar üretmesine neden oluyor. Bu durumda da spermlerin ölmesi sonucu gebelik olmuyor. Rahimde hormonal sebeplerden dolayı oluşan rahim iç çeperinin yumurtanın tutunması için yeterince kalın ve güçlü olmaması da hamile kalma şansını engelliyor.
Bazı kadınlarda erkek vücut salgıları veya spermlere karşı alerjik reaksiyon gelişir. Bu durumda vücuda girmeye çalışan spermler zararlı olarak algılandığı için vücut tarafından öldürülür. Bu tür soruna sahip olan kadınlarda gebelik oluşamıyor.
Kadınlarda yumurtalar yumurtalıkta üretildikten sonra yumurta kanalına verilir. Buraya rahimden ulaşan spermler yumurtayı döller. Döllenen yumurta ise rahme gelir ve burada büyümeye başlar. Bu süreçte spermler yumurta kanalına ulaşmayı başarsa bile kadında yumurtalıkların ve yumurta kanalının sorunları gebeliğe engel olur. Çoğu kadında hormonlardan kaynaklı bu kısımlarda sorunlar görülür.
Yumurtalıklarda düzgün üretilmeyen yumurtalar döllenmeye engel olur. Sağlıklı bir yumurta üretildiği halde yumurtalık kanalına gönderilemeyen yumurtalar da döllenemez. Ayrıca yumurtalık kanalı bazı salgılar yüzünden tıkalı olabiliyor. Bu durumda bu salgılar spermin geçişini engelliyor. Bu tür sorunlar döllenmeyi imkansız hale getirerek çocuk sahibi olmaya engel oluyor.
Kadınların rahminde besleyerek büyüttüğü bebekleri için ortamın müsait olması gerekir. Bebeğin gelişeceği rahimde miyom ve poliplerin bulunması gebeliğe engel olur. Polipler rahim içinde gelişen iyi huylu irili ufaklı kistik yapılardır. Bu yapılar rahim iç çeperinin incelmesine, rahimdeki salgının bozulmasına veya rahmin iltihaplanmasına neden olur. Bu tür durumlar gebelik zorlaşır. Gebelik olsa bile düşük tehlikesi yükselir. Miyomlar ise rahim ağzında geliştiğinde cinsel ilişkiye engel olarak gebeliği oluşmasına engel olur.
Karın iç çeperi, yumurtalıklar ve rahmi kaplayan bir çeşit örtü vardır. Bu örtü periton örtüsüdür. Hormonal salgılar ile periton kalınlığında değişlik olur. Gebelik oluşmasını sağlayan hormonlar bu yönde salgılandığında periton örtüsü de kalınlaşır. Fakat bazı kişilerde bu örtü yumurtalık ve rahimde bebeğin tutunmasına yetecek kadar kalınlaşmıyor. Hal böyle olunca bebeğin tutunması ve beslenmesi de imkansız hale geldiği için gebelik oluşmuyor.
Yaş faktörü kadınların kısır olması sorunun önemli sebebinden biri. Yaşın ilerlemesi özellikle 35 yaş ve sonrası kadınlarda yumurtlama periyotunda değişiklikler olur. Yumurtlama sayısı azalır ve yumurta kalitesi düşer. Bu yüzden gebelik ihtimali ciddi oranda azalır. Bununla birlikte oluşan hamilelikte down sendorumu gibi hastalıkların gelişimi ihtimali yükselir.
Her ay düzenli olarak adet olmak kişinin sağlıklık bir yumurta üretmesini sağlar. Aynı zamanda hormonal düzenin de işaretini verir. Fakat adet düzensizliği gebeliğe ciddi manada engel oluyor. Düzgün olarak üretilmeyen yumurtalar döllenmeyi engelleyip kısır sorununa yol açar. Adet düzensizliği her yaşta insanda sıkça görülür. İlaç kullanımı ile kontrol altına alınmadığı sürece gebeliğe engel olur. Gebelik oluşsa bile düşük riskini arttırır.
Annede sigara alışkanlığı olması çocuk sahibi olmasını engeller. Sigaradaki nikotin yumurtanın kalitesini düşürdüğü için gebeliğin gerçekleşme ihtimalini azaltır. Ayrıca sık alkol kullanımı da gebeliğe engel oluyor. Bunun yanında anne adayının aşırı kilolu veya aşırı zayıf olması yumurtlama sürecinde hormonal değişimlere neden olur ve gebelik şansı azalır.
Gebeliği önleyici amaçlı kullanılan yöntemler çocuk sahibi olmaya engel oluyor. Rahim içi araç denilen spiral, gebeliği önlemesi yönü ile biliniyor. Fakat spiral kullandığı için korunmasız cinsel ilişkiye giren, genital bölge temizliğine özen göstermeyen kişilerde rahim ve yumurtalıkların iltihaplanması ile karşılaşılır. Spiral bazı kişilerde adet düzensizliklerine neden olur. Bu durum gebeliğe sekte vurur. Aynı zamanda vajina ile yumurtalık girişinde açıklık yarattığı için mikropların yumurtalıklara kolayca geçişine izin verdiğinden iltihaplanmaların en büyük nedeni olur.
Kadındaki rahim ve yumurtalık yapısının hamile kalmaya ve doğum yapmaya uygun olması gerekir. Rahimden içeri doğru uzanan miyomlar, rahmin doğum kaynaklı yürek biçimini alması ve de çift rahimli olma durumları gebeliğe engel teşkil ediyor.
Erkeklerde çocuk sahibi olmaya engel olan en büyük nedenlerden biridir. Varikosel durumu penisteki damarların varisleşmesi. Varisleşen ve kapakçık yapısı bozulan damarlar testislere doğru ters akım ile toksik maddeleri ve yüksek ısıyı iletir. Bu durumda sperm hücreleri zarar görür. Hali ile erkekte sperm oluşumu olmayacağı için gebelik ihtimali azalır.
Erkek kısırlığında en büyük nedenler spermler kaynaklı. Bu oran %75 civarındadır. Erkekte döllemeye yetecek spermin üretilmemesi büyük bir sorundur. Bazı durumlarda hiç sperm üretimi dahi olmayabilir. Bir diğer sonunda ise, spermlerin yeterince hızlı ve hareketli olmayışı gebeliğe engel olur. Bu tür durumlarda rahimden yumurtalığa gidecek yeterli hızda ve yeterli sayıda olmayan spermler döllenmeyi gerçekleştiremez. Ayrıca yapısal olarak doğru üretilmeyen spermler de döllenmeyi gerçekleştiremez.
Spermlerin üretildiği yer olan testislerdeki sorunlar gebeliğe engel olur. Testiste kitle oluşumu, testis kanseri, inmemiş testis, testislerden daha önce ameliyat geçirmek veya testislerin iltihaplanması çocuk sahibi olmaya engel olur.
Sporcularda doping kullanımı, kas geliştiricilerin kullandığı steroit yapılı ilaçlar ve bazı depresyon ilaçları erkeklerde kısırlığa neden oluyor. Uyuşturucu ve sentetik ilaçları kullanımı ile alkol ve sigar tüketiminin fazlalığı hem sperm oluşturma ihtimalini azaltıyor hem de sperm kalitesini düşürüyor. Böylece gebelik oluşma ihtimali de zayıflıyor.
Vazektomi meni yollarına uygulanan bir çeşit ameliyattır. Bu ameliyat ile spermin meni içine geçmesi engelleniyor. Bu durumda çocuk sahibi olma şansı kalmıyor.
Erkeklerde çok sık görülen ejakülasyon sorunları kısır oluşumunun en büyük nedenleridir. Erken boşalma ve sertleşme sorunları çiftler arasında cinsel ilişkiyi engellediği gibi gebe kalma ihtimali de oldukça düşürüyor.
Bu hastalık erkeklerde görülen ve erkeklik hormonunun salgılanmasını engelleyen bir durumdur. Erkeklik hormonu salgılanmadığı için sperm oluşumu da meydana gelmez. Spermin olmayışı çocuk sahibi olmayı imkansız kılar.
Genetik olarak aktarılan bazı sorunlar erkekte sperm oluşumunu engelliyor. Aileden gelen çocuk sayısının azlığı diğer nesillere de aktarılır. Bu durumda kişinin de çocuk sahibi olması zorlaşır. Yine bazı genetik hastalıklar çocuk sahibi olmaya engel oluyor.
Erkeklerde penisin kısalığı, testislerin inmemesi, tek testisli olmak durumu, yanlış sünnet operasyonları görülür. Bunlar hem cinsel ilişkiye engel olurken hem de sperm üretiminde engeller yaratır. Çoğu cerrahi operasyon ile düzeltilen işlemlerdir.
Aşırı sıcağa maruz kalan ortamlarda çalışan erkeklerde sperm oluşumu azalır. Kimya endüstrisinde çalışan ve kirli ortamlarda bulunan kişilerde hormonal değişiklikler çocuk sahibi olmaya engel olur. Yine radyasyonun sperm oluşumuna engel olduğu biliniyor.
Hem kadında hem de erkekte döllenmeyi sağlayan hormanların zaman zaman salgılanmadığı görülür. Bu hormonlar salgılanmadığında cinsel isteksizlik oluşur. Bu gibi durumlar kısırlık belirtisi olarak görülür.
Yapısal veya hormonal bozukluklardan dolayı sperm veya yumurta üretimi yapılamaz. Bu durum cinsel ilişki sırasında fark edilir. Erkeğin erekte olduğu halde sperm üretememesi ile kadının adet düzensizliği kısır olma durumunu belli eder.
Çiftlerin korunmasız ve düzenli olarak cinsel ilişkiye girdiklerinin ardından 1 yıl sonunda hala gebelik olmamış ise bu durum kısırlığa işaret eder. Bu durumda çift olarak doktora başvurmak gerekir. Keza 35 yaşından sonra tüm denemelere rağmen gebe olunmaması kısır olunduğu habercisidir.
Kısırlık tedavisinde çift olarak önce tanı ve testler yapılır. Bu analizlerde kısırlığın erkek veya kadından kaynaklandığı veya ikisine de bağlı olamayan nedenlerden kaynaklandığına dair veriler elde edilir. Böylece sorunun çözümüne yönelik bir tedavi yöntemi kişilere uygulanır.
Erkeklerde sorunun teşhisinden sonra uygun tedavi yöntemi uygulanır. İlk olarak ilaç tedavisi ile başlanır. Ardından soruna göre varikosel ameliyat, kanal tıkanıklığı tedavisi yapılır. Spermlerin yeterince güçlü olmaması veya cinsel organlardaki yapısal sorunlar dolayısı ile sağlıklık spermlerin anne rahmine enjeksiyonu tedavisi de uygulanır.
Kadınlarda meydana gelen kısırlığın tedavisinde ilk olarak ilaç tedavisi ile deri altına yapılan iğneler ile yumurtlama düzenli hale getirilir. 6 ay kadar süren bu tedaviler sonunda, gerekli olduğu durumda aşılama yöntemi uygulanır. Bu yöntemle yumurtanın döllenmeye hazır hale getirilmesi sağlanır. Eğer gebe kalma, rahimdeki kist, polip gibi yapılardan kaynaklı ise bunlar cerrahi müdahale ile temizlenir. Tüpleri tıkalı veya yumurtalığında sorun olan kişiler için ise tüp bebek yöntemi uygulanır. Anne ve babadan alınıp dış ortamda döllendirilen yumurta daha sonra anne rahmine yerleştirilir ve büyümesi sağlanır.
Çiftlerden erkeğe ve kadına ayrı ayrı kısırlık testi yapılır. Erkek ve kadın 1 hafta cinsel ilişki olmaksızın bekletilir. Daha sonra ilk olarak erkeğin sperm analizi yapılır. Burada spermin kalitesi , sayısı ve canlılığı izlenir. Daha sonra elle muayene edilerek testis ve penis kontrolü yapılır. Son olarak film çekilerek genital bölgedeki kist ve iltihap incelenir ardından sonuçlara göre tanı konur.
Kadınlarda ise jinekolojik muayene yapılır. Burada fiziksel kontroller sağlanır. Ultrason ile rahim ve yumurtalıkların durumu incelenir. Çeşitli kan testleri ve hormonal testler ile kadında gebeliğe engel olacak durumlar tespit edilir.