Kısmi istihdam, tam zamanlı çalışmadan daha az süreli çalışma içeren istihdam türüdür. Türkiye Cumhuriyeti İş Kanunu ile kısmi zamanlı istihdam tanımı yapılarak kısmi zamanlı istihdam şartları belirlenmiştir. Yarı zamanlı çalışma olarak da bilinen kısmi çalışma nedir? Kısmi istihdam şartları nelerdir?
Kısmi istihdam, diğer adıyla kısmi çalışma, bir işyerinde çalışanın tam zamanlı çalışma süresinin 3’te 2’si kadarıyla çalışmasıdır. Her çalışan, işvereniyle anlaşarak ve bu anlaşmanın yazılı olması koşuluyla kısmi zamanlı çalışabilir. 4857 Sayılı İş Kanununun 13. Maddesinde kısmi çalışma konusuna bir açıklık getirilerek kısmi istihdam için yapılan iş sözleşmesinin kısmi süreli iş sözleşmesi olduğu belirtilmiştir. Kısmi istihdam için yaygın olarak kullanılan terimlerden biri de part-time veya yarı zamanlı çalışmadır. Ancak yarı zamanlı çalışma, tam zamanlı çalışmanın tam olarak yarı süresinde çalışma anlamında değildir.
Kısmi çalışmanın öne çıkan özellikleri bu çalışmanın tam zamanlı çalışmadan daha az süreli olmasıdır. Bir kısa süreli çalışmanın kısmi istihdam olması için öncelikle bu çalışmanın bir kısmi zamanlı iş sözleşmesi ile anlaşarak belirlenmiş olması gerekmektedir. Kısmi istihdamın bir diğer şartları da bu çalışmanın düzenli olması ve devamlılık içermesidir. Kısmi çalışma şartlarına göre bu çalışmanın yasal olması için kısmi çalışma iş sözleşmesinin yapılması gereklidir.
Kısmi çalışma konusunda merak edilenlerden biri de kısmi çalışma maaşının nasıl belirlendiğidir. Kısmi zamanlı çalışma ücreti hesaplanırken tam zamanlı çalışma ücreti günlük çalışma saatine bölünür. Bu şekilde saatlik çalışma ücreti hesaplanmış olur. Kısmi zamanlı olarak çalışanın kaç saat çalıştığına göre bu saatlik ücreti çarpılır ve kısmi zamanlı çalışanın maaşı belirlenmiş olur. Kısmi zamanlı çalışma ücreti iş yerine ve mesleğe göre değişse de bu ücretin minimum tutarı asgari ücret hesabına göre yapılmalıdır.
Puantaj kayıtları, bir çalışanın ay içerisinde kaç gün çalıştığı, eksik çalışma günleri veya fazla mesai zamanları gibi çalışma sürelerinin tutulduğu kayıttır. Puantaj kayıtları resmi olarak tutulan bir belgedir ve bu kayıtlara göre SGK’ya eksik gün bildirimi yapılmaktadır. SGK’ye eksik gün bildirilirken eksik gün nedeni olarak kısmi istihdam veya puantaj kayıtları gösterilebilir. Eksik gün nedeni olarak kısmi istihdam gösterilen çalışanın aylık 1-8 gün arası eksik günü 30 güne tamamlanır. Ancak 9 gün ve daha fazla olan eksik günü 30 güne tamamlanmak zorunda değildir.
SGK’ye eksik gün bildiriminde eksik gün nedeni olarak puantaj kayıtları gösterildiğinde buradan anlaşılan durum, çalışanın ay içerisinde bazı çalışma günlerinde gelmediği ve geldiği zaman dilimine göre sigortalarının hesaplanmış olduğudur. Bu nedenle puantaj kayıtları nedeniyle eksik gün bildirimi yapılan çalışanların 1-8 gün arası eksik günleri 30 güne tamamlanırken 9 ve üzeri eksik günleri için bir tamamlamamaktadır.
Çalışma süreleri İş Kanunu’nda en çok 45 gün olarak belirlenmiştir. Tam zamanlı çalışanlar için haftalık çalışma saati en fazla 45 saattir ve bu saati aşan saatler fazla mesaiye girer. Kısmi zamanlı çalışanlar için çalışma süresi tam zamanlı çalışma süresinin 2/3’üdür. Dolayısıyla kısmi zamanlı çalışanlar için en fazla çalışma süresi haftalık 30 saattir.
Kısmi çalışma koşullarında da 6 gün çalışan işçinin 7. Gün izin yapması zorunlu olduğundan kısmi zamanlı çalışan biri de haftanın 6 günü 30 saati aşmamak şartıyla çalışabilir. Tam zamanlı çalışmada da kısmi çalışmada da azami çalışma süresinden daha az çalışmak mümkündür. Çalışma saatleri işveren ile çalışan arasındaki anlaşmayla düzenlenmektedir. Çalışan kişinin gün içinde kesintisiz 12 saat dinlenme hakkı vardır. Günlük çalışma süresinin her ne olursa olsun 11 saati aşmaması gereklidir. Bu şartlara uyulduğu sürece işveren ve çalışan kişi herhangi bir kısmi çalışma saati konusunda anlaşabilirler.