LEFKOŞA (İHA) - KKTC'den Güney Kıbrıs'a ticari mal akışını düzenleyen ve AB Resmi Gazetesi'nde yayımlanan Yeşil Hat Tüzüğü, yürürlüğe girdi.
Tüzüğün uygulamaya girmesiyle Avrupa Birliği tarafından menşe belgelerini vermek üzere yetkili kılınan Ticaret Odası'na başvurular da başladı.
Başbakan Mehmet Ali Talat, Yeşil Hat Tüzüğü'ne rağmen Güney Kıbrıs'a ticari mal akışında siyasi prüz olabileceğini, çünkü serbest ticaret tüzüğünü engellemek veya ertelemek için Yeşil Hat Tüzüğü'nü öne çıkarsalar da Rumlar'ın ruhen Kıbrıs Türk mallarını almaya hazır olmadıklarını söyledi.
Başbakan Talat, bugünkü bir kabulünde Yeşil Hat Tüzüğü'nün yürürlüğe girmesiyle ilgili bir soruyu yanıtlarken, hükümet olarak, Güney'e mal satışıyla ilgili düzenlemeleri daha önceden yaptıklarını anımsattı ve bundan sonra işlemlerin Ticaret Odası'nca gerçekleştirileceğini belirtti.
Talat, konuyla ilgili bakanlığın Ekonomi Bakanlığı olduğunu, Maliye Bakanlığı'nın da olayla ilgilendiğini ve dolayısıyla kendilerinin Ticaret Odası'yla koordinasyon içinde olduklarını söyledi.
Güney'e mal satışının olup olmayacağının önümüzdeki günlerde görüleceğini dile getiren Başbakan Talat, "Yalnız bize gelen enformasyon, Türk malı alma korkusunun içselleştiği yönündedir. Yani adeta bunu almanın bir suç olduğu gibi bir izlenim Güney Kıbrıs'ta vardır. Bunu aşabilirse Kıbrıs Rum Yönetimi, Yeşil Hat Tüzüğü işe yarayabilir" dedi.
Talat, Yeşil Hat Tüzüğü'nün tek başına Kıbrıs'taki ticareti olması gereken gibi sağlamayacağı endişesi bulunduğunu, Avrupa'nın da görüşünün bu yönde olduğunu yineledi.
Bu arada, Yeşil Hat Tüzüğü'nün yürürlüğe girmesiyle başvuru kabul eden Ticaret Odası, ilk başvuruları alıp incelemelerine başladı.
Ticaret Odası Genel Sekreteri Janel Burcan, başvuru yapanlarla ilgili incelemelerin gerçekleştirileceğini, varsa eksiklik ve aksaklıkların giderilmesinin isteneceğini, gerekli şartların yerine getirilmesinin ardından da menşe sertifikalarının verileceğini söyledi. Burcan, ilk sertifikanın işlemlere bağlı olarak bugün veya yarın verilebileceğini de belirtti.
Ticaret Odası'na menşe sertifikası başvurusu yapanların yanında, bilgi almak için başvuranların da olduğunu kaydeden Burcan, Ticaret Odası olarak ticaret yapmak isteyenlere gerekli bilgileri de aktardıklarını ifade etti.
Yeşil Hat Tüzüğü'ne göre, Kuzey Kıbrıs'ta üretilmiş veya yeterli katma değer ilavesiyle üretilmiş ürünler, bugünden itibaren Güney Kıbrıs'a veya Güney Kıbrıs üzerinden diğer ülkelere gönderilebilecek.
Canlı hayvan, hayvansal ürünler ve hayvan yeminin Güney Kıbrıs'a satılması ise yasak olacak. Menşe sertifikası vermeye yetkili Ticaret Odası'nın açıklamasına göre, genel olarak yeterli katma değere sahip ürünler için kullanılan kriterler ve işlemler şöyle olacak:
"Gümrük tarife numarasının başlık değiştirmesi kuralı ile; ürüne o ülkede uygulanan imalat veya oluşum işlemlerine göre ülkenin menşeine sahip olup olamayacağını belirleyen kuralların listesi ile; Katma değer kuralı ile, ürüne üretim sürecinde uygulanan çeşitli işlemler ile üretim çıkış bedelinin belli bir oranı seviyesinde sağlanan değer katkısıdır. (Üretim değeri üzerine üretim çıkış fiyatının, örneğin yüzde 50'si kadar katma değer sağlanmalı ki, ürünün menşei bu katkının sağlandığı ülke olsun)"
Yeşil Hat Tüzüğü gereği Güney Kıbrıs'a orada tüketilmek üzere veya üçüncü bir ülkeye gönderilmek amacıyla geçirilecek ürünler için Ticaret Odası'ndan bir malın üretildiği veya yapıldığı ülkeyi gösteren belge olan menşe belgesi alınması gerekirken, tarım ürünlerinin bir kısmı için ise ayrıca sağlık belgesi gerekli.
Menşe belgesi için Ticaret Odası'ndan başvuru formu alınarak, bunun üzerindeki malın üreticisi, malı satanın ve satın alanın adı ve adresi, malın tanımı, ağırlığı, paket sayısı ve değer bilgileri doldurulacak. Bunun yanı sıra, söz konusu malın Güney Kıbrıs'ta tüketim için mi yoksa bir başka ülkeye ihracatı için mi gönderildiğinin beyanı da başvuru formunda verilecek.
Başvuru formuna ürünün üretilmesi aşamasında kullanılan tüm girdilerin listesi ve faturaları eklenecek ve menşe belgesinde de yine aynı bilgiler yer alacak. Kuzeyden Güney'e veya Güney üzerinden diğer AB ülkelerine yapılacak her sevkıyatta bahsi geçen menşe belgesi mallara eşlik edecek. Ayrıca ithal edilen hammadde ile üretilen ürünün satışına kadar ve satıştan sonra da en az 3 yıl bu belgeler saklanacak.
Ticaret Odası yetkililerinin menşe başvurusu yapan üretici firmaya üretimle ilgili kontrol ziyaretleri yapacak ve bu kontrol sırasında ürünün Kuzey Kıbrıs'ta üretilip üretilmediğinin, hangi aşamasının burada yapıldığı, menşe belgesi alma yeterliliği olup olmadığı kontrol edilecek.
Menşe belgesi başvuru formundaki beyanların aksine bir durum tespit edilmesi halinde ise Ticaret Odası'nın yaptırım uygulayacak.
Kuzey Kıbrıs'ta yetiştirilen tarımsal ürünlerin sağlık koşullarının AB normlarına uygun olduğu konusunda AB uzmanlarının incelemeleri neticesinde verecekleri Sağlık Belgesi'nin bazı tarımsal ürünlerin ihracı için zorunlu olacak.
Üreticinin, ürünü ekmeden, yetiştirirken, hasat zamanı ve ihracattan önce AB uzmanlarının gerekli kontrolleri yapabilmeleri için Ticaret Odası'na başvurması gerekli olacak.
Yeşil Hat Tüzüğü uyarınca ancak AB ülkeleri veya İsviçre'den getirilecek tohumla yetiştirilecek patates ihraç edilebilecek. Patates ihracatı en erken 2005 yılında mümkün olacak.