Özellikle yaz aylarında kullanılan klima sistemi, bir çok durumda hayat kurtarabiliyor. Özellikle yazın bunaltıcı sıcaklık seviyelerinde kokpit içini yaşanabilir bir seviyeye klima sistemiyle getirebilmek oldukça kolaydır. Burada en çok merak edilen konu ise klima sisteminin nasıl çalıştığı konusudur. Sağlığımız için klima sistemi nasıl temizlenir? İşte tüm detaylar.
Klima kelimesi her zaman olduğu gibi İngilizce’de “Air Conditioning” ifadesinden gelir. Bu sistem AC veya A/C kısaltmaları ile telaffuz edilebilir. “Air” kelimesinin Türkçe karşılığı olarak düşündüğümüzde hava sözcüğü karşımıza çıkmaktadır. “Conditioning” kelimesinin Türkçe anlamı ise şartlandırma olarak bilinir. Genel olarak baktığımızda mevcut havanın özelliklerinin değiştirilmesi olarak da anlatılabilir. Fransız otomobil üreticilerinde ise klima “Climatization” kelimesinden gelmektedir. Bu kelime ise “Climate” kelimesinden türetimiştir. “Fransızca karşılığı da “Climat” olarka geçer Türkçesi ise İklim anlamına gelir. Bu doğrultuda Klima kelimesi bize Fransızca “Climat” kelimesinden geçmiştir. Sonuç olarak yaptığı iş düşünüldüğünde sistem “İklimlendirme” olarak da adlandırılabilir.
Klima 1902 yılında Amerikan Willis Carrier tarafından ortaya çıkarılmıştır. Bu sistemler otomobillerde 1933 yılından itibaren kullanılmıştı. New York merkezli bir firma limuzin ve lüks araçlara klima montajını gerçekleştirebiliyorlardı. Daha sonrasında Packard markası 1939 yılında ilk kez otomobillerde fabrika çıkışı bir klima sistemini geliştirmişti.
Klima sisteminin temel olarak 2 amacı bulunmaktadır. İlk amacı havayı soğutmak. Diğer amacı ise havanın nemini azaltmak. İçeriye verilen havanın sıcaklığı ve nemi düşürülünce daha konforlu bir kokpit bize sunulur. Aslında klimanın mantığı mutfakta bulunan buzdolabı mantığına benzemektedir. Burada aracın kabinini buzdolabının yiyecek bölmeleri olarak düşünebiliriz. Genel olarak klima sistemi ise buzdolabının prensibiyle benzerdir. Klima sisteminin komponentler ise şu şekilde sıralanır.
Klima sisteminin en önemli parçalarından biri R134a gazıdır. Renksizdir ve ozon tabakasına zarar veren R12 gazı yerine kullanılır. İlk kez bu mantık ile 1990’lı yıllarda kullanılmaya başlanmıştır. Tüm gazlar gibi yüksek basınç altında sıvı hal alabilir. Düşük sıcaklıklarda ise tüm gazlar gibi buharlaşabilir. Aslında klima sisteminin çalışma prensibi tamamen R134a gazının özelliklerine göre imal edilmiştir. En çok olan sorunlar arasında ise klimanın gazı bitmiş denilen gaz aslında bu soğutucu gazdır.
Kompresörler basınç ile gaz formundaki maddeleri sıkıştırır. Bu sıkıştırma ile gaz basıncı yükselir. Hareketini genel olarak krank milinden alır. Bu parça sayesinde klima sistemi sirkülasyon sağlar. R134a kompresöre girerken mutlaka gaz halinde olmak zorundadır. R134 gazının yüksek basınç altında sıvı hale gelebilmesini kompresör sağlar.
Kompresör ile basıncı artan havanın soğumaya ihtiyacı var. Eğer ki aksi bir durum yaşanırsa yüksek basınçlı R134 gazı sıvı hale geçemez. Kondensatör konum olarak motor soğutma radyatörünün hemen önünde yer alır. Fan yardımı ile soğuması sağlanır. Bu sisteme dahil olan R134 burada düşük sıcaklık ve yüksek basınç sayesinde gaz halinden sıvı hale döner. Buzdolabının arkasında bulunan kafes şeklindeki teller Kondensatör görevi görür.
İlk bakışta aracın içindeki nemi alan filtre olarak algılanabilir. Ancak bu durum ile hiçbir alakası yoktur. Bu filtre kapalı sistemdeki nemi almak için kullanılır. Gaz ve sıvı hala arasındaki geçişler bu sistemin içinde bir nem oluşturabilir. Klima radyatöründen çıkan yüksek basınçlı ve sıcaklığı düşürülmüş R134a gazı sıvı forma geçiş sağlamıştır. Soğutma sırasında içerisinde nemden kaynaklanan buz kristalleri oluşmaması için bu nemden ayrıştırılmalıdır. Nemden dolayı oluşabilecek buz kristalleri sisteme zarar verebilir. Mekanik aksamı bozabilir. Bu filtre sistem sağlığı açısından oldukça önemlidir.
Kompresör ile tam tersi işleve sahip olan diğer bir parçada genleşme valfidir. Kompresörün yaptığı basınç yükseltme işlemini bu sistem tam tersine çevirir. Basıncı düşürülen R134a soğutma sıvısı evapotöre gelmeden önce her zamanki gibi gaz haline dönmek isteyebilir.
Konum olarak ön yolcuların ayak hizasında ve kabin içerisinde yer alır. Bu sistemde oldukça dolambaçlı bir yapı vardır. Tipi radyatöre benzer. Burada oluşan hava akımı sebebiyle de soğuktur. Kondensatöre benzer şekilde R134a gazının madde halini değiştirir. Ancak klima radyatöründe gaz halden sıvı hale olan geçiş evaporatörde sıvıdan gaza geçiş şeklinde ters işlemle gerçekleştirir. Soğuk kanallardan geçen R134a sıvısı burada gaza dönüşür ve kompresörün ihtiyaç duyduğu gaz hali ortaya çıkar. Evaporatörün önünde blower fanları bulunur. Bu fanlar kabin içerisindeki sıcak havayı dışarı alır. Dışarıdan aldığı havayı ise yaklaşık 0 C derece olan evaporatörün üstünden geçirmek sureti ile kabine verir. Bu sayede kabin içine soğuk hava verilmiş olur. Sonuç olarak sıcaklığı düşürülen havanın nemi de azaltılır.
• Sürücü klima sistemini aktif eder. Aktif edilme sırasında kompresör çalışır. (1) – Yüksek basınç hattı
• Kompresör soğutucu gazın basıncını yükseltir. Bu gaz klima radyatörüne gönderir. (2) – Yüksek basınç hattı
• Basınç ile sıcaklığı artan bu gazın sıvı hale gelmesi için soğutulma işleminden geçmesi gerek. (2) – Yüksek basınç hattı
• Soğuyan ve basıncı da yükselen gaz klima radyatörüne gönderilerek sıvı hale getirilir. (2) – Yüksek basınç hattı
• Kurutucuya giren yüksek basınçlı sıvı formdaki R134a’nın içerisindeki nem evaporatörde kristalize olmaması için filitrasyon işleminden geçirilir. (3) – Yüksek basınç hattı
• Nemden arınan yüksek basınçlı soğutma sıvısının basıncı genleşme valfinde gönderilir. (4) – Düşük basınç hattı
• Basıncı düşürülen soğutma sıvısı Evaporatöre gönderilir (5) – Düşük basınç hattı
• Evaporatörde daha da soğuyan ve basıncı düşmüş olan sıvı R134a gaz formuna dönüşür kompresöre geri döner.
• Sirkülasyon bu şekilde başa sarmış olur. (5)
• Daha önce aktif olarak çalışan fanlar kabindeki sıcak havayı dışarı çıkarır. (5)
• Hava 0 C derece olan evaporatörün üstünden geçer ve kabin içine yollanır. (5)