Yılda ortalama 2,9 milyon kişinin ölümüne neden olan koah hastalığı; hastalık belirtilerinin şiddetine göre hafif, orta, ağır ve çok ağır olmak üzere 4 farklı başlık altında incelenir. Koah hastalığı ciddiye alınması ve belirtilerinin takip edilmesi gereken bir rahatsızlıktır. Koah nedir, koah belirtileri nelerdir? Hep birlikte inceleyelim...
Hastalığın hafif evresinde ağır işler yapıldığında ya da merdiven çıkıldığında, zaman zaman şiddetli olmayan nefes darlığı yaşanır. Orta evrede günlük işlerde nefes darlığı yaşanabilir ancak nefes darlığı sebebiyle uykusuzluk yaşanmaz. Ağır evrede şiddetli halsizlik hali mevcuttur, merdiven çıkarken ya da günlük işleri yaparken nefes darlığı görülür. Uyku esnasında nefes darlığı yaşanabilir. Hastalığın çok ağır evresinde ise kalp yetmezliği meydana gelir ve ayaklarda ödem başlar. Eğer bir hastada kalp yetmezliği meydana geldiyse hastalığın ilerleyen dönemlerinde nefes darlığı giderek şiddetlenir ve hastalar evden dışarı çıkamaz hale gelir. Bu safhadaki hastalar artık günün yarısından çoğunu oksijen makinesine bağlı şekilde sürdürürler. Koah hastalığı ile ilgili olarak herkesin bilinçli olması gerekmektedir.
Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı, akciğerlerdeki bronş denilen hava keseciklerinin yani alveollerin tıkanması sonucunda yaşanan solunum güçlüğü, nefes darlığı ve öksürük gibi şikayetlerle kendini gösteren kronik bir hastalıktır. Koah, amfizem, kronik bronşit ve refrakter (zor astım) astımı da içeren ilerleyici akciğer hastalıklarını tanımlamak için de kullanılan bir terimdir.
Koah, ilk olarak öksürükle başlar ve ilerleyerek balgam çıkarma, hırıltı, nefes almada güçlük, yorgunluk ve kilo kaybı gibi belirtilerle kendini gösterir. Ancak öksürük belirtisini hastalar genellikle önemsemez ve sigara kullanımının yol açtığı bir durum olarak görürler. Ancak koah ilerlemeye devam eder. Eğer devam eden şiddetli öksürük krizleri yaşıyorsanız ihmal etmeden mutlaka bir hekime görünmelisiniz.
Koah hastalarında ortaya çıkan ilk belirtidir. Hastalar uzun süre devam eden şiddetli öksürük nöbetlerinden şikayetçidirler. Öksürük sayesinde mukus solunum yollarını temizler. Sağlıklı bir akciğere sahip kişilerde mukus rengi beyaz iken hasta kişilerin mukusu sarıya dönüktür. Öksürük atakları genellikle sabahları şiddetli bir şekilde görülür. Sigara kullanımına devam edilmesiyle öksürük çok daha şiddetli hale gelebilir.
Koah hastalığının bir diğer belirtisi ise nefes darlığıdır. Nefes darlığı genellikle solunum yollarında ortaya çıkan iltihaplanmadan kaynaklanır. Özellikle hareket halindeyken ortaya çıkar, ilk başta çok rahatsız edici olmasa da zamanla artarak hastanın yaşam kalitesini düşürür. İlk zamanlar hızlı yürüyünce ya da merdivenleri çıkınca görülen nefes darlığı zamanla sadece giyinirken ya da otururken bile yaşanmaya başlanır.
Öksürük şiddetli bir şekilde devam ederken sabahları görülen öksürüğe balgam çıkarma da eklenir. Balgam önceleri sümüksü kıvamda ve beyaz renkte iken sonraları sarı ya da yeşil renge dönebilir. Bunun sebebi solunum yollarında görülen mikrobik bir iltihaptır. Sigara kullanıyorsanız ve bu tarz bir şikayetiniz varsa doktora görünmeyi ihmal etmeyin. Diğer Koah belirtileri ise kilo kaybı, yorgunluk, solunum güçlüğü, göğüs sıkışması ve hırıltıdır.
Öncelikle koah hastalığı öldürür mü sorusunu cevaplamak gerekirse; doğru teşhis ve tedavi ile koah hastalığını yönetmek ve daha iyi nefes alabilmek mümkün. Ancak gerekli tedavi yapılmazsa ölüm riski çok yüksektir. Peki koah hastası ne kadar yaşar? Hastalık erken fark edilebildiğinde hasta uzun yıllar yaşayabilir. Ancak bu, kişinin tamamen özverili oluşuyla mümkündür. Koah tanı ve tetkikleri için öncelikle hastanın öyküsü dinlenir. Öksürük ve balgam şikayetleri koah'ı işaret etse de solunum testi yapılarak kesin tanı konur. Doktorunuz kesin tanı ile ilgili olarak hastalığın durumuna göre aşağıdaki tedavi süreçlerinden birini veya hepsini uygulamaya sokabilir.
Bronkodilatörler, solunum yolları kaslarını gevşetmeye yardımcı olan ve daha kolay nefes alabilmeyi sağlayan ilaçlardır. Genellikle bir inhalasyon cihazı ile alınırlar. Hava yollarındaki inflamasyonu azaltmak için glukokortikosteroidler de eklenebilir. Diğer solunum yolu enfeksiyonları riskini azaltmak için, yılda bir kez grip aşısı, pnömokok aşısı ve boğmacadan korunmak için tetanoz güçlendirici aşı yaptırmak gerekebilir.
Cerrahi yöntemler koah hastalığının ağırlaşmış olduğu vakalarda tercih edilir. Diğer tüm tedavi yöntemleri başarısız olduğunda -ki bu daha çok amfizem varlığında olabilir- cerrahi girişimlerde sık tercih edilen yöntem hasarlı akciğer dokusunun kesilerek alındığı ve bu sayede yoğunluğun azaltıldığı akciğer ameliyatıdır. Ameliyatın amacı büyüyen akciğerlerin hacmini küçültmektir. Bazı durumlarda akciğer nakli de gerekebilir.
Yaşam tarzında yapılabilecek değişiklikler de belirtilerin hafiflemesine yardımcı olabilir. Bunun için öncelikle sigara kullanımının tamamen bırakılması ve sigara içilen ortamlarda bulunulmaması gerekir. Yapılabilecek bir diğer şey ise kimyasal dumanlardan ya da zehirli gaz içeren ortamlardan uzak durmaktır. Toz ve kirli hava da semptomları ağırlaştırabilir. Vücudun ihtiyaç duyduğu besinlerin alınması ve tamamen sağlıklı besinlerden bir diyet listesi oluşturulması da fazlasıyla etkili olur.
Koah hastalığının ana nedeni sigaradır. Ancak tabii ki sigara içen her kişide bu hastalık ortaya çıkacak diye bir durum söz konusu değil. Hastalığın başlıca nedeni sigara kullanımı olsa da hastalığın ortaya çıkmasını tetikleyen başka durumlar da mevcut. Hava kirliliği, tedavi edilemeyen kronik bronşit ve zararlı toz ya da maddelere uzun süre maruz kalma gibi durumlar, koah hastalığının risk faktörleri arasındadır.
Amfizemde ciğerlerdeki küçük, hassas hava keseleri (alveoller) hasar görür. Hasarlı hava keselerinin duvarları gerilir ve bronşlar daralır. Bronşların daralması sebebiyle akciğerler normalden daha fazla mukus üretmeye başlar. Bu yüzden hava akışı da zorlaşır. Kirli hava alveollerin içine hapsolur, bu durum taze havanın ciğerlere ulaşabilmesini zorlaştırır. Yani taze hava için ciğerlerde ya çok az yer vardır ya da hiç yoktur. Amfizemde oksijen ve karbondioksitin dışarı çıkması daha zordur. Bu durum koah hastalığına sebep olur.
Kronik bronşit, akciğerlerin içindeki bronşiyal hava yollarının iltihaplanmasıdır. "Cilia" adı verilen küçük saç benzeri tüyler, solunum yollarını çizgi şeklinde kaplayarak hava yollarını temiz tutar ve mukusu temizler. Bu tüyler hasar görürse görevini yerine getiremez ve mukus oluşumunu yok edemediği için öksürük oluşmasına sebep olur. Bu durum solunum yollarını şişirebilir ve tıkayabilir. Değişiklikler, akciğerlerdeki ve akciğerin dışındaki hava akışını sınırlayarak nefes almayı zorlaştırır.
Sigara içmek koah hastalığının ortaya çıkmasındaki en büyük neden olarak görülmektedir. Öyle ki her 10 vakanın 9'undan sorumlu olduğu düşünülmektedir. Sigara dumanındaki zararlı kimyasallar, akciğerleri ile hava yollarını kaplar ve solunum yollarını tıkar. Tütün bağımlılığından kurtulmak, hastalığın daha da kötüye gitmesine engel olur. Bazı araştırmalar pasif içiciliğin de KOAH riskini artırabileceğini öne sürmektedir.