Maltepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Bölümü Dr. Öğretim Üyesi Aslı Karadeniz ilaçlarla ilgili doğru bilinen yanlışları anlattı. Akılcı ilaç kullanımının; hastalara klinik bulgu ve bireysel özelliklere göre tanı konulduktan sonra, ilacın uygun dozda ve uygun süreyle uygulanması olduğunu belirten Dr. Karadeniz, iyileşmenin de ancak bu şekilde sağlanabileceğini söyledi.
Başta antibiyotikler olmak üzere ilaçların doğru şekilde, doğru dozda ve zamanda kullanılmaması durumunda vücudun zarar görebileceğini, beklenmeyen hastalıklar ve yan etkiler ortaya çıkabileceğine dikkat çeken Karadeniz, yaşanabilecek olumsuzlukları şöyle anlattı:
“Fazla ve gereksiz ilaç kullanımının istenmeyen etkileri olabilir. Alerjik reaksiyonlar gerçekleşebilir, karaciğer ve böbrek yetmezlikleri ortaya çıkabilir, farklı ilaç etkileşimleri, yan etkileri olabilir. Ölümle sonuçlanabilir. Fazla, gereksiz ve yanlış ilaç kullanımının olumsuz etkilerini önlemek için doktor önerisiyle doğru zamanda ve şekilde ilaç kullanmak gerekir. Yan etkiler olsa bile hasta kontrol altında olacaktır”
Akılcı ilaç kullanımında doktorlara önemli sorumluluk düştüğünü belirten Dr. Karadeniz, “Örneğin çok ağrıları olanlar hangi ilacı ne şekilde ne zaman kullanacağı konusunda doktorun önerisini dikkate almalıdır. Bilgilendirmeyi doktor yapmalıdır. Bu bilgilendirme, komşunun bir sindirim sistemi ilacını ağrı kesici yerine komşusuna vermesini de engeller. İlaçlar mutlaka doktor yönlendirmesiyle alınmalı dedi. Dr. Karadeniz, akılcı ilaç kullanımında hastaların şunlara dikkat etmesi gerektiğini söyledi:
“İlacı doğru yoldan, doğru zaman aralıklarında, doğru dozda ve belirtilen süre boyunca kesintisiz kullanmalıdır. Kendini iyi hissettiğinde ilacı kendiliğinden kesmemelidir. İlaçtan yarar görmüyorsa doktorunu haberdar etmelidir. Dalgınlıkla ilacı unutabileceğini düşünüp hatırlatıcı düzenlemeler yapmalıdır. Komşusuna iyi gelen ilacın kendisine zarar verebileceğini unutmamalıdır.”
Kış aylarında çoğu kişinin yakalandığı nezle ve gribin tedavisi çoğunlukla evde istirahat, bol sıvı tüketimi ve basit ilaçlarla geçirilebileceğini söyleyen Dr. Karadeniz bilinçsiz ilaç kullanımının hastalığın kontrolünü güçleştirebileceğini ifade etti. Karadeniz, “Gribal enfeksiyonlarda verilen ilaçları da kontrolsüz kullanmamak gerekir. Yaşlı hastalarda yan etkileri olabilir, kardiyak sıkıntılar yaratabilir. Kontrolsüz, kendi başına alınan ağrı kesiciler, ateş düşürücüler, vitaminler başka sıkıntılara neden olabiliyor” dedi.
Grip tedavisinde antibiyotik kullanılmayacağına dikkat çeken Dr. Karadeniz, şöyle devam etti:
“Antibiyotik kullanımı ciddi bir sorun. Antibiyotiğin yanlış kullanımı grip ve ishalde oluyor. Gripte antibiyotik gerekmez ama gripten sonra bakteri enfeksiyonu da olursa kullanıldığını görmekteyiz. Bu yanlıştır. Nasıl ki tansiyonumuz çıkabilir diye önceden tansiyon ilacı almıyorsak, gripte de antibiyotik almamalıyız. Gribal enfeksiyon geçmiyorsa, iyileşme sürecindeyken klinik tablo kötüleşiyorsa, birkaç gün sonra ateş, öksürük, balgam, koyu kıvamlı-sarı yeşil akıntı başlıyorsa bakteriden şüphelenilir ve gerekiyorsa antibiyotik verilir. Gereksiz antibiyotik kullanımı sadece hasta için değil toplum içinde zararlıdır. Çünkü direnç gelişiyor. Bir süre sonra da o enfeksiyonlarda o antibiyotik işe yaramaz hale geliyor. Floramızı bozuyor. Vücudunuzda o bakterilerin dengesi var. Antibiyotik tek dozda bile ishal yapabilir. Doktor reçetede niçin antibiyotik verdiğini, tanısını açıklayabilmeli. Hastanın da böyle bir talebi olmamalı. Doktoruna güvenmeli. Viral enfeksiyonlarda antibiyotik beklentisi doğru bir şey değildir”
Doğru antibiyotik kullanımının mutlaka doktor kontrolünde, doktorun verdiği şekilde olması gerektiğini belirten Dr. Karadeniz, örneğin solunum enfeksiyonlarında bir kutu yazılsa da ikinci kutunun gerekebileceğini, her hastalık için uygun süreye doktorun karar vereceğini söyledi. Karadeniz, ilacın erken bırakılması durumunda hastalığın tekrarlayabileceğini, dirençli enfeksiyon oluşabileceğini vurguladı.
Karadeniz, vitaminlerin de doktor tavsiyesi olmadan alınmaması gerektiği uyarısında bulundu. Dr. Karadeniz, “Televizyonda gördüğünüz, evde yarım kalmış kutusunu bulduğunuz, eczanede rafta dikkatinizi çeken vitaminleri içtiğinizde bu sadece idrarı zenginleştirir. Önemli olan eksik vitamini yerine koymak. Bunun da doktor kontrolünde olması gerekir. Vitaminin fazlası vücuttan atılıyor. Ama bir yerden sonra vücudun yapısına, vitaminin türü, dozuna göre toksik etkisi de olabilir. Mutlaka danışılarak kullanılmalı. İyi besleniyorsak kış meyveleri zaten C vitamini içeriyor” dedi.
Dr. Karadeniz, bazı hastaların ilacı kendi inisiyatifleri ile hiç kullanmadıklarını veya yarıda kestiklerine de dikkat çekti. Bunun yanlış anlamadan kaynaklandığını belirten Karadeniz, “Zatürre olmuş hasta kendisine yazılan antibiyotiği yan etkileri olduğu gibi çeşitli nedenlerle kullanmadığında, kötüleşerek yoğun bakım gerektiren tabloyla dönebilir, yine hasta ‘Beni kötü yapıyor’ diyerek tansiyon ilacını bıraktığında, birkaç gün sonra felç veya beyin kanaması geçirebilir. Hasta ilacını kendi kesmemelidir. Yaşadığı istenmeyen etkiler olduğunda veya ilaçtan fayda görmediğinde mutlaka doktoruna danışmalıdır. Hastalar bu yanlışa düşmemeli” dedi.