ERZURUM (İHA) - Ekonomik krizin etkilerinin sürdürdüğü Türkiye'de ilk kooperatifin kuruluş yıldönümü olan ve her yıl 30 Haziran-5 Temmuz tarihleri arasında kutlanan Türk Kooperatifçilik Haftası'nda kooperatiflerin önemi bir kez daha anlaşıldı. Türkiye'de 8 milyon, dünyada ise 760 milyon insanın kooperatiflerle ilişkisi bulunduğunu belirten uzmanlar, kooperatiflerin anlayış ve dayanışma duygularını geliştirerek toplum barışını sağladığını belirtiyor.
Türkiye'nin ilk kooperatifinin, 30 Haziran 1936'da Mustafa Kemal Atatürk'ün Silifke Tekir Çiftliği'nde kurduğu ve kendisinin de 1 numaralı üyesi olduğu Tarım Kredi Kooperatifi olduğu bildirildi. Türkiye'de ilk kooperatifin kuruluş yıldönümünde her yıl 30 Haziran-5 Temmuz döneminde kooperatifçilik kutlamaları yapılıyor. '21 Aralık Dünya Kooperatifçilik Kuruluş Günü' kutlamaları da her yıl Ankara Burdur, Konya-Ereğli ve Şanlıurfa illerinde tekrarlanıyor. Kooperatifçiliğin gelişmesi ve kamuoyunda istenilen ölçüde yaygınlık kazanması amacıyla çalışmalar yapanlara hizmet ödüllerinin verildiği bu günde kooperatifçiliğin önemi vurgulanıyor.
Türkiye Milli Kooperatifler Birliği verilerine göre; Türkiye'de tüketim, yapı, kırsal kalkınma, sulama, dağıtım, esnaf kefalet, tarım kredi, tarım satış, turizm olmak üzere toplam 55 bin kooperatif bulunuyor. Kooperatiflerin toplam 7.5-8 milyon bireysel ortağı bulunuyor. Türkiye'de nüfusun yarısının ise kooperatiflerle ilişkisi var.
PAMUK BİRLİĞİ 2. Dünya Savaşı yıllarında, yaşanan gelişmelerle birlikte 1942'ye kadar geçen sürede Batı Anadolu'da pamuk üreticileri, 10 yerde kooperatiflerini kurarak örgütlendi. Pamuk Birliği, 1949 öncesi örgütlenen 11 kooperatifin yanında 1949'da kurulan 18 kooperatifle birlikte toplam 29 kooperatiften oluştu. 1998-1999 iş yılı içinde birlik 44 kooperatifi, 54 bin 925 ortağı ve bağlı işletmeleri ile bölge ve yurt ekonomisine son derece olumlu katkılar sağlayan boyutlara ulaştı. TARİŞ'i oluşturan 4 birlikten, bugün için iş hacmine göre yüzde 66'sını teşkil eden Pamuk Birliği İzmir'de kurulu İplik Fabrikası, Pamukyağı Kombinası, Bakım ve Yenileme Fabrikası ile Pamuk Depolama İşletmesi'nin yanısıra Söke'de kurulu delintasyon tesisi ve Ege Bölgesi'nde 7 ilde kurulu 44 pamuk tarım satış kooperatifi ve bu kooperatiflere ait 29 çırçır işletmesi ile faaliyetini sürdürüyor.
İNCİR BİRLİĞİ
Tariş İncir Birliği, 15 kooperatifi ve 7 bine yakın ortağı ile kuruluşundan bu yana kuru incir konusunda üstlendiği aktif görevi başarı ile sürdürüyor. Tarım Satış Kooperatifleri'nin kuruluş amacına uygun olarak, başta piyasa fiyatlarının oluşturulmasında oynadığı belirleyici rol almak üzere üreticilere üretimleri ile ilgili girdilerin en uygun şekilde karşılanması, üretim ve işlemede verim ve kaliteyi artırıcı yeni teknolojilerin uygulamaya konması, ihracatta kuru incirle ilgili alternatif ürünlerin devreye sokulması, bünyesindeki AR-GE merkezinin koordinasyonu ile üretim, bitki sağlığı, verimlilik, kalite ve değerlendirme alanlarında araştırmalar yürütülmesi ve üreticinin bilgisine sunulması gibi çeşitli yararlı çalışmalar da bulunuyor.
ÜZÜM BİRLİĞİ Savaş yıllarında yaşanan ekonomik bunalımın ardından üzüm üretiminde rekora ulaşılan 1935 yılında Üzüm Kurumu kurularak piyasadaki panik önlenmeye çalışıldı. Üzüm Kurumu Ltd. Şti., Türkiye İş ve Ziraat Bankalarının ortaklaşa kurduğu bir kurum. Şirket 19 Eylül 1935'te İzmir'de Saman İskelesi'ndeki iş hanında İsmail Hakkı Veral başkanlığında çalışmaya başladı. İzmir ve Manisa borsalarında alımlara başlayarak fiyat düşüşünü önledi. Daha sonra anonim şirket haline dönüşerek büyük oranda alım yaptı ve 1935 yılını karla kapattı.
1949 tarihinde, İzmir İncir ve Üzüm Tarım Satış Kooperatifleri ana sözleşmesine bağlı olarak İzmir Pamuk Tarım Satış Kooperatifleri Birliği kuruldu. Aynı yıl Zeytinyağı Birliği'nin de kurulmasıyla tasarruf sağlamak ve yeni yöntemi kolaylaştırmak amacıyla ortak çalışma esasları kabul edilerek, "İzmir İncir, Üzüm, Pamuk ve Zeytinyağı Tarım Satış Kooperatifleri Birliği" kuruldu. Her biri ayrı ayrı tüzel kişiliğe sahip olan birlikler, kuruluş yıllarında birliğe destek olan Tarım Bankası'nın (Ziraat Bankası) ilk hecesi ile İş Bankasının ilk hecelerinin birleşmesinden oluşan "TARİŞ" sözcüğü ortak isim olarak kabul ettiler. Tariş Üzüm Birliği, Alaşehir Entegre Üzüm İşletmesi, Sirke-Pekmez İşletmesi ve 14 kooperatifte toplam 23 bini aşkın ortağı ile Tariş camiasının içerisinde yer alıyor.
ZEYTİN VE ZEYTİNYAĞI BİRLİĞİ Ege Bölgesi'nin tarımsal üretiminde son derece önemli bir yeri olan zeytincilikte 1940'a kadar, üreticinin alın terini değerlendirebilecek nitelikte bir örgütlenmeye gidilemedi. Ancak 1941 yılında İzmir İncir ve Üzüm Tarım Satış Kooperatifleri Birliği içinde zeytinyağının tali ürün olarak değerlendirilmesi uygun görüldü ve 1943 yılında ilk Zeytinyağı Tarım Satış Kooperatifleri kuruldu. 1949 yılında ise "İzmir İncir, Üzüm, Pamuk ve Zeytinyağı Tarım Satış Kooperatifleri Birlikleri" oluşturuldu. 1987 yılından itibaren sofralık zeytini de çalışma konuları içine alan birliğin unvanı Tariş Zeytin ve Zeytinyağı Tarım Satış Kooperatifleri Birliği olarak yeniden düzenlendi. Tariş Zeytin ve Zeytinyağı Tarım Satış Kooperatifleri Birliği, bugün Aydın, Balıkesir, Çanakkale, İzmir, Manisa ve Muğla il ve ilçelerinde yayılmış 33 kooperatif, 27 bin üretici ortak, 28 adet modern kontinü sistem zeytin sıkma tesisi, salamura işletmeleri, İzmir'de kurulu Zeytin ve Zeytinyağı Kombinası ve Gömeç'te kurulu Pirina Entegre Tesisi ile sektörde yetiştiricilikten yan ürünlerin değerlendirilmesine kadar her kademede örgütlenmiş olan en büyük kuruluş olarak faaliyetini sürdürüyor.