Eğer hiç köpek beslememişseniz ülkemizdeki barınaklar ve sokaklardaki cins köpekleri gördükçe yukarıdaki beyana inanmak zor gelebilir. Şöyle de düşünebilirsiniz; köpek eğitimi bu kadar kolaysa insanlar neden köpeklerini “bu hiç söz dinlemiyor,” “ayakkabılarımı parçalıyor,” “tuvalet eğitimi yok” gibi bahanelerle terk ediyor?
Cevap basit; çünkü insanlar köpeklerini eğitmiyor veya Golden Retriever, Labrador, Border Collie gibi en zeki bilinen cinslerin kendi kendilerine her şeyi öğreneceğini düşünüyorlar. Fakat insanlarda olduğu gibi köpeklerde de eğitimsiz zeka maalesef hiçbir işe yaramıyor.
En etkili eğitim yöntemi hangisi?
En etkili köpek eğitme yönteminin sesli komutlar mı el işaretleri mi olduğu köpek eğitim uzmanları arasında ayrılığa yol açmış bir konudur. Farklı kaynaklarda farklı görüşlerle karşılaşabilirsiniz. Ama en doğru bilgi bilimle test edilmiş bilgidir: Prof. Dr. Stanley Coren, Psychology Today sitesinde yazdığı yazısında köpek sahiplerine fazlasıyla yararı olacak bir deneyi örnek göstererek bu konuda bizleri aydınlatmaya çalışıyor.
Coren’ın kendisi de bu soruyla cebelleşirken karşısına çıkan bir makaleden bahsediyor. Söz konusu makale University at Naples’in Biyoloji departmanından İtalyan araştırmacı Biagio D’Aniello önderliğinde yapılan ve Animal Cognition dergisinde yayımlanmak üzere kabul görmüş bir deneyden bahsediyor.
Deneye 10 Golden Retriever ve 15 Labrador Retriever cinsi köpek katılıyor. Köpeklerin tümü Italian School of Water Rescue Dogs (İtalyan Su Kurtarma Köpekleri Okulu) tarafından “otur,” “yat,” “bekle,” “gel,” “getir,” “dön,” gibi emirlere hem sesli hem de el işaretiyle komut verildiğinde uymak üzere eğitilmişler.
Deney üç bölümden oluşuyor;
1. bölüm: köpeklere sadece el hareketleriye komut veriliyor ve hiç sesli komut kullanılmıyor,
2. bölüm: köpeklere sadece sesli komut veriliyor ve el işaretleri hiç kullanılmıyor,
3. bölüm: köpeklere hem sesli hem el işaretiyle komut veriliyor, fakat normalde öğrendikleri kombinasyonlardan farklı şekilde. Örneğin; “otur” komutunun el işareti parmakla yeri göstermek ile ilişkilendirildiyse bunun yerine “bekle” komutunun el işareti (el yukarı kaldırılıp avuç içi köpeğe bakacak şekilde tutulması) kullanılıyor. Yani, köpeğe sesli olarak “otur” deniliyor ama el hareketi ona beklemesini söylüyor.
Peki köpekler hangi komutu uyguladılar?
Sadece el işareti ile verilen emirlere uymada köpekler %99 oranında başarı gösterirken sadece sesle verilen emirlere uymada %82 oranında başarı gösterdiler.
Sadece bu iki veriye bakarak bile köpeklerin el işaretlerine daha duyarlı olduğu sonucunu çıkarabiliriz zira deneyin son bölümü bunu kanıtlar nitelikte: yanlış eşleştirmeli ses-el işareti komutlarında köpekler %70 oranında el işaretinin ‘söylediği’ komuta uydular.
Neden el işaretiyle verilen komutlar daha etkili?
Coren köpeklerin kurtlardan evrildiğini ve kurtların da avlanırken birbirleriyle vücut diliyle iletişim kurmak zorunda olduklarını belirtiyor:
“Örneğin, eğer sürünün lideri bir geyik görürse ve bunu ses çıkararak belirtmek isterse, bir insanın ‘Hey, arkadaşlar şurada bir geyik var!’ demesi gibi, emin olabilirsiniz ki o geyik bunu bir uyarı sinyalı olarak algılayacak ve arkasına bakmadan kaçacaktır.”
Eğer köpeklerin ataları olan kurtlar vücut diliyle iletişim kurabiliyorsa, köpeklerin de sahiplerinin vücut dillerine daha duyarlı olmamaları için hiç bir sebep yok. Hatta köpekler sadece sahiplerinin ve diğer insanların vücut dillerini anlamakla kalmaz, kendileri de iletişim kurmak için ağırlıklı olarak vücut dillerini kullanırlar. Kuyruk sallama ve bacak arasına kıstırma, birileri yemek yerken “yıllardır yemek yemiyorum” bakışını atma, karşısındakini daha iyi anlamak için kafasını yan yatırma gibi hareketlerle kendilerini ifade etmeye çalışırlar.
Yazımın başında da belirttiğim gibi köpek eğitmek aslında çok basit; deneylerle de kanıtlandığı üzere onlar zaten bizim vücut dilimizi anlıyorlar (büyük ihtimalle bir çok insanın anladığından daha da fazla). Köpek sahipleri fark etmiştir; siz hiç bir eğitim vermeden bazı rutinlerinizi köpekler kendiliğinden öğrenir. Örneğin; siz her yemekten sonra beraber yürüyüşe çıkıyorsanız, masayı toplayıp kapıya yöneldiğiniz an akıllı dostunuz gezme zamanı geldiğini anlamıştır.
Ünlü köpek eğitmeni Cesar Millan’ın önerisi
Bir çoğumuz köpek eğitiminin disiplin ve sabır işi olduğunu ‘köpeklere fısıldayan adam’ Cesar Millan’dan öğrenmişizdir. Millan’a göre köpekler “burun, gözler, kulaklar” sıralamasıyla iletişim kurar. Yani; önce sizi (ve diğer canlıları) koklayarak tanımaya, anlamaya çalışır, daha sonra gözleriyle inceler ve son olarak sesleri ayırt eder. Millan blogu Cesar’s Way’da yazdığı bir yazıda köpeklerin bu sıralama yüzünden bazen ses komutlarına uymadığını belirtmiş. Eğer siz normalde ayakta sesli komutlarla emir veriyorsanız oturduğunuz yerden sadece sesli komut vermek köpeğinizin kafasını karıştırabilir, diyor Millan.
Tabi ki köpeğinize bir komut vermek istediğinizde her zaman sizi görebilecek bir yerde olmayabilir. Örneğin, içerideki odadan yanınıza gelmesini istiyorsanız “buraya gel Paşa” diye seslenmek zorunda kalabilirsiniz. Bu yüzden hem sesli hem de el işaretlerini öğretmek en doğrusu, ama bunları ayrı ayrı öğretmek ve uygulayacağınız zaman sadece bir tanesini kullanmak köpeğiniz için daha anlaşılır ve kolay olur.