Köpeklerin kendilerine özgü, çok gelişmiş koku alma yetenekleri vardır. Bu sayede, insanların ve en gelişmiş elektronik aletlerin bile algılayamadıkları kokuları duyabilirler.
Uyuşturucu maddeleri, av hayvanlarını, suçluları, kazazedeleri, patlayıcı maddeleri… bulmak için hep köpeklerin bu olağanüstü duyu yeteneklerinden faydalanılır.
İngiliz bilim adamları tarafından yapılan bir araştırma, köpeklerin koku alma duygularının bazı kanserlerin tanısında da işe yarayabileceği konusunda umut verdi.
Araştırmacılara, 1989 yılında Lancet isimli tıp dergisinde yayınlanan bir yazı ilham verdi. Bir köpek, sahibinin bacağındaki 'ben'i sürekli olarak ve bazen pantolonunun üzerinden bile kokluyor, hatta onu ısırmak istiyordu. Kadın, köpeğinin bu ısrarları karşısında, kendisine hiçbir sıkıntı vermeyen ve önemsemediği bu ben için doktora gitmeye karar verdi. Bacaktaki ben'den yapılan incelemelerde bunun kanser (malign melanoma) olduğu anlaşıldı ve ben, ameliyatla çıkarıldı. Kadın, o günden beri hayatta ve sağlıklıdır. Köpeği sayesinde belki de çok kısa bir zamanda ölümüne neden olabilecek bir kanserden kurtulmuştur. Bu olayın bir başka ilginç tarafı da, köpeğin, ameliyattan sonra artık sahibinin bacağıyla ilgilenmez olmasıdır.
**Altı köpek yedi ay süreyle özel olarak eğitildi
**
Araştırma, mesane kanserli hastaların idrarlarını koklayarak tanıyabilmeleri için 7 ay süreyle özel olarak eğitilen 6 köpek ile yapıldı. Yoğun eğitim dönemi sonrasında, köpeklerden, 36'sı mesane kanserli ve 108'i ise kanserleri olmayan kişilere ait idrar örneklerini koklayarak tanımaları istendi.
Her köpeğe 9 ayrı test uygulandı. Biri kanserli olduğu bilinen diğerleri ise kanser olmayan kişilere ait 7 idrar örneği önlerine konarak, köpeklerden kanserli olan idrar örneğinin yanına yatmaları istendi. Köpekler, 54 testin 22'sinde kanserli idrarı tanıdı. Başarı oranı %41 idi ve bu oran, sadece şansa bağlı olarak tanıma oranı olan %14'den istatiksel olarak anlamlı şekilde yüksek idi.
Araştırmanın çok ilginç bir bulgusu da, köpeklerden bir çoğunun mesane kanserli olmayan bir hastaya ait idrarın yanına yatmaları idi. Bu durum araştırıcıların çok dikkatini çekti ve bu kişi tepeden tırnağa araştırıldı. Ultrasonografisi ve sistoskopisi normal olan, ama köpeklerin ısrarla yanına yattıkları bu idrar sahibinde böbrek kanseri olduğu ortaya çıktı. Köpekler, henüz belirti vermeyen bir kanseri bile kokusundan tanımışlardı.
**Köpekler kanseri nasıl tanıyor
**
Araştırmacılar, köpeklerin kanser hücreleri tarafından üretilen formaldehit, alken ve benzen gibi 'uçucu organik kimyasal maddelerin' kokusunu duyduklarını düşünüyorlar.
Köpeklerin koku alma duyularının insanlara göre, bir milyon kere daha fazla olabileceği öne sürülüyor. Çünkü, bir köpeğin burnundaki koku reseptörlerinin sayısı 40 milyar iken, bu sayı insanlarda ancak 40 milyondur. İnsan burnunda koku alma bölgesinin genişliği 5 cm2 iken, bu alan köpeklerde 150 cm2'dir. Ayrıca, köpeklerin beyinlerindeki koku alma merkezi, 'bulbus olfactorius' büyük ve buraya ulaşan sinirlerin sayıları da fazladır.
SONUÇ Bu ilginç araştırma, gelecekte bazı kanserlerin ya da infeksiyonların erken dönemde ve henüz klinik bir belirti ortaya çıkmadan tanınmasını sağlayabilecek bir ilk adım olabilir. Bunun için, öncelikle köpekler tarafından kokusu alınan maddelerin ne ya da neler olduğunun belirlenmesi gerekiyor. Bu proteinlerin tanınmasıyla, başta mesane kanseri ve belki diğer kanserler de basit bir idrar incelemesiyle ve hastaya hiçbir sıkıntı vermeden kolayca ve erken dönemde tanınabilecektir.
Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta
Cerrahpaşa Tıp Fakültesi
Göğüs Hastalıkları Bölümü Öğretim Üyesi