Çocukların fiziksel ve psikolojik sağlıklarını düşünerek uygulanan koruyucu aile şartları devlet tarafından özenle belirlenmiştir. Bu şartlar doğrultusunda koruyucu aile olmak isteyen kişilerin başvuruları değerlendirilir ve belli süreçlerden geçtikten sonra başvurularına yanıt verilir. Koruyucu aile hizmet devlet tarafından kontrol edilir ve Türkiye Cumhuriyeti Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının takibindedir.
Koruyucu aile, farklı nedenlere bağlı olarak biyolojik ailelerinin yanında bakılmaları bir süreliğine de olsa sağlanamayan çocukların kendi aile ortamları içinde bakım, eğitim ve yetiştirilme sorumluluklarını üstlenen kişiler olarak tanımlanır. Gönüllü ya da ücretli olarak koruyucu aile olan kişiler başvuruları olumlu olarak değerlendirildiğinde bu çocukların sorumluluklarını devlet denetiminde paylaşarak bir nevi toplumsal sorumluluk almış olurlar.
Bir kişi ya da aileye koruyucu ailelik verilmesindeki asıl amaç bakım ve koruma altında olan çocukların sorunlu ve karışık olan dönemlerinin çocuk için hasarsız geçmesini sağlamaktır. Koruyucu olarak seçilen aileler, kurum ile iletişim içinde çocuğa öz ailesi gibi sahip çıkarlar ve onun sorumluluklarını üstlenirler. Bu aileler koruyucu aile uygulamasını kısa ya da uzun süreliğine gerçekleştirebilirler.
Çocuk bu sayede hem öz ailesi ile hem de mevcut çevresi, arkadaşları ile iletişimde olmaya devam eder. Koruyucu aileler ve gönüllü aileler birbirlerinden farklıdırlar. Gönüllü olan aileler çocuklar için kendi yetenekleri ya da eğitimleri doğrultusunda çocuklarla birlikte çalışmalar yapabilir ya da etkinlikler düzenleyebilir. Ayrıca yatılı olarak özel günlerde, tatillerde çocukları ağırlayabilirler.
Kişilerin ya da ailelerin bir çocuk için koruyucu aile olma talepleri belli kıstaslara göre değerlendirilerek kabul edilir. Aileler, koruyucu aile olmak istiyorlarsa öncelikle bazı kişilik özelliklerine sahip olmalıdırlar. Sabırlı, hoşgörülü, şefkatli kişilerin başvurması gereken bu uygulamada amaç çocuğa sevgi, şefkat ve güven ortamı sağlayabilmektir.
Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları koruyucu aile olmak için başvuru yapacaklarsa bazı şartlara uyuyor olmalıdırlar. Öncelikle koruyucu aile yaş sınırı en az 25 en çok 65 yaş olarak belirlenmiştir. İlkokul mezunu olmak, düzenli bir gelire sahip olmak da koruyucu aile olmanın diğer şartları arasında yer alır.
Koruyucu aile olma şartlarına uyan kişiler ilgili devlet kurumuna başvuruda bulunurlar. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın denetiminde olan koruyucu aile uygulaması, ailesine ya da yakınlarına ulaşılamayan çocukları önce bakanlığa bağlı kuruluşlara teslim eder. Başvuru yapan koruyucu ailenin yaptığı başvuruya göre ise değerlendirme yapar. Başvuru yapıldıktan sonra bakanlık, en az 3 ay en çok 6 aylık bir süre içinde inceleme yapar ve yaklaşık beş görüşme sonrasında olumlu ya da olumsuz bir karar alarak sonuç bildirir. Çocuğun yararına uygun görülen başvurular olumlu sonuçlanır. Aile ile çocuğun uyumu da değerlendirme kıstaslarından biridir.
Depremzede koruyucu aile şartlarının prosedürleri ve süreçleri farklılık gösterebilir. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak koruyucu aile başvurusu yapmanın ilk koşuludur. Türkiye’de yaşıyor olmak, gelir ve eğitim durumu da önemli diğer temel koşullardandır. Biyolojik olarak çocuk sahibi olanlar ya da bekarlar da koruyucu aile olmak için başvuruda bulunabilir.
Başvurular e-Devlet üzerinden de yapılabilmektedir. e-Devlet koruyucu aile başvurusu yapılabilir. Bunun dışında bakanlığa dilekçe ile şahsen başvuru yapmak da mümkün olur. Şahsen yapılacak olan başvurular için bekar olmayan kişiler eşleri ile birlikte başvuruda bulunmalıdır. Başvuru, ikamet edilen ilde yer alan müdürlüğe yapılır. e-Devlet koruyucu aile olma şartları ile şahsen yapılan başvuruların farkı yoktur. Önemli olan koruyucu aile olmak için devletin belirlediği koşullara uygun olmaktır.