Anne adaylarının hamilelik planladıklarında tıbbi danışmanlık almaları gereken bazı önemli hususlar vardır. Uzun süreli sistemik hastalıklar kadının gebe kalmasını önleyebileceği gibi, hamilelik sırasında medikal sorunların kötüleşmesi nedeniyle anne ve bebeğinin sağlığını tehlikeye atabilmektedir. Aşağıdaki durumlar bunların bazılarını oluşturmaktadır:
Depresyon
Ciddi depresyonu olan kadınların psikiyatri uzmanına refere edilmesi gerekir. Gebelikte geçmişte yaşanmış akıl sağlığı problemleri ileride doğum sonrası depresyon için risk teşkil etmektedir. Düşük sosyal destek, kötü evlilik ilişkileri, yaşamdaki yakın zamanda olumsuz olaylar risk faktörleridir. Trisiklik antidepresanların gebelikte doğum anomalilerini arttırdığını gösteren çalışma bulunmamaktadır. Paroksetin mutlak gereklilik yoksa kullanılmamalıdır. Fluoksetin gebelikte kullanılacak güvenli ilaçtır.
Bipolar affektif bozukluk
Erken gebelik döneminde lityum alan kadınların bebeklerinde %4-12 oranındamajör anomaliler görülebilir. Hasta tam değerlendirmesi tamalanıncaya kadar gebe kalmamasına yönelik korunma yöntemi kullanılmalıdır. Eğer lityum devam edecekse serum düzeyleri dikkatli takip edilmelidir. Günlük 5 mg folik asit kullanılmalıdır.
Şizofreni
Hamilelik isteyen tüm şizofren kadınları değerlendirme için psikiyatriste yönlendirmek gerekir. Bu zamana kadar etkili bir korunma yöntemi önerilmelidir.
Epilepsi
Epilepsi ilaçları kullanan kadınları ilaç dozlarının ve sayılarının azltılması için bir uzamana göndermek gerekir. Farklı epilepsi ilaçlarının sayısındaki artış ile fetal anomali riski de artmaktadır. İlaçlar kesilemiyorsa tek bir ilaca indirgemek düşünülmelidir. Epilepsili olan kadınların doğan çocuklarının çoğu normaldir. Epilepsi ilacı kullanan kadınlarda fetal anomali riski normalin 2-3 katıdır (normalde %2). Çok sayıda ilaç alanlarda bu risk artmıştır (dört ilaç alanlarda %24). En fala görülen defekt nöral tüp defekti, ağız-yüz defektleri, kalp anomalileridir. Epilepsili kadınlar hamile kalmadan önce ve ilk 3 ayda 5 mg folik asit kullanmalıdır. Hamilelikleri planlamak için etkili korunma yöntemleri öncesinde uygulanmalıdır.
Kronik hipertansiyon
Preeklampsi (hamilelik zehirlenmesi), plasentanın erken ayrılması ve yenidoğan ölüm riskleri kronik tansiyonu olanlarda artmıştır. ACE inhibitörleri ve angiotensin II reseptör blokerleri kesilmelidir. ACE inhibitörleri, bebek gelişme geriliği, yenidoğanda renal yetmezlik ve yenidoğan ölümlerine neden olur. Tansiyon ilaçlarını gebelikte güvenli olanlar ile değiştirmek gerekmektedir.
Şeker hastalığı
Şeker hastalığının kötü kontrolü major anomalileri arttırmakta ve spontan düşüklere neden olmaktadır. Hamilelik öncesi kan şekerinin iyi kontrolü ve özellikle ilk 8 hafta içinde iyi seyri ile anomali riski azaltılabilir.
Böbrek hastalığı
Böbrek hastalığı olan kadınlar hamilelik öncesi bir uzmana yönlendirilmelidir. Gebelikte böbrek hastalığı prematürite, rahimiçi gelişme geriliği riskini arttırır ve annenin böbrek fonksiyonlarının bozulmasına neden olabilir. Hafif böbrek hastalığı gebelik sırasında bozulmaz ancak bebeğin yaşam şansı azalabilir. Eğer gebelik öncesinde veya erken gebelik döneminde ilave olarak yüksek tansiyon varsa bebek kaybı 10 kat artmaktadır.
Tam değerlendirme yapılana kadar etkili korunma yöntemi kullanılmalıdır. İlerleyen böbrek hastalığı olan kadınların çocuk sahibi olmamaları teşvik edilmelidir. Böbrek transplantasyonu yapılan kadınlar transplanttan1.5-2 yıl sonraya kadar beklemeli ve kreatinin
değerleri stabil ise gebelik düşünmelidirler.
Tiroid hastalığı
Hipotiroidizm için gebelik öncesi optimum kontrol sağlanmalıdır. Hipertiroidizm için tedavide olmayan kadınları uzmana refere etmek gerekir.
Hipotiroid iken gebe kalan kadınlarda düşük, ölü doğum, hamilelik zehirlenmesi, prematurite, plasentanın erken ayrılması, anemi, doğum sonrası kanama, kardiak disfonksiyon ve konjenital anomali riski artmıştır. Hipotiroidizm yeterli tedavi edilmezse yumurtlama olmayabilir.
Hipertiroidizmin gebelikte aşırı tedavisi bebekte guatra neden olabilir.
Venöz tromboembolizm
Geçmişte venöz tromboembolizm veya akciğer embolisi öyküsü olan veya trombofili taraması anormal olan kadınlar uzman hekimlere yönlendirilmelidir. Gebelik, cerrahi veya doğum kontrol hapı sonraı tromboz öyküsü olanlarda sonraki gebelikte tekrarlama riski yüksektir.
Kişisel öyküsü olanları ailesel trombofili açısından taramak gerekir. Gebeliğin ilk üç ayında ve doğum sonrası koruyucu profilaksi gerekebilir.
Astım
Şiddetli astımı olan kadınlar hamilelik öncesi göğüs hastalıkları uzmanına görünmelidir. Hamile olan kadınlar kortikosteroid nefes açıcı kullanmaya devam etmelidir. Ağızdan alınan kortikosteroidler için prednizolon tercih edilmelidir.
Kalp hastalığı
Kalp hastalığı olan tüm kadınlar hamilelik öncesi değerlendirme için kardiolog hekime yönlendirilmelidir. Semptomları olmayan veya hafif semptomları olan kadınların gebeliklerinde risk düşüktür. Dinlenir konumda semptomları olan kadınlar hamile kalmamalıdırlar.
Orak hücre sendromları
Orak hücre anemisi olan kadınların hamilelikleri sorunsuz geçebilir veya ağrılı krizler görülebilir. Düşük ve erken doğum daha sıktır. Orak hücre taşıyıcılarında hamilelikte sorun olmaz ancak genel anestezi verilecekse hipoksiden kaçınmak gerekir. Hamilelişk öncesi 5 mg folik asit başlanmalıdır.
Akdeniz anemisi
Taşıyıcıları taramak için test yapılmalıdır. Kansızlığı olan kadınlarda demir eksikliği tespit edilirse bunun tedavisi verilmelidir. Tüm kadınlar gebelik boyunca 5 mg folik asit kullanmalıdır.
Gebelik zehirlenmesi öyküsü olan kadınlar
İlk gebeliklerin %5'inde ve kronik tansiyonu olan kadınların %15'inde gebelik zehirlenmesi olur. İlk gebeliğinde gebelik zehirlenmesi olmayan kadınlarda sonraki gebeliklerde risk azalmaktadır. Aşağıdaki faktörler artmış risk ile ilişkilidir:
İlerlemiş anne yaşıAilesel gebelik zehirlenmesi öyküsü Şeker hastalığıObesiteDüşük sosyoekonomik durumKronik böbrek hastalığıÇoğul gebelikÜzüm gebeliğiRh uyuşmazlığıTekrarlayan düşük öyküsü olan kadınlar
Ortalama düşük oranı %12dir. Eğer en son gebelik normal sonlandıysa bir sonraki gebelite düşük ihtimali %5 olur. Eğer bir önceki gebelik düşük ile sonuçlandıysa sonraki gebeliğin düşükle sonuçlanma şansı %19'dur.
Kadın Hastalıkları ve Tüp Bebek Uzmanı Op. Dr. Tevfik Yoldemir