Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), bankacılık sektörünün yabancı para pozisyonları ve doğrudan maruz kaldığı kur riskinin oldukça sınırlı olduğunu kayıt altına alırken, buna karşın şirketlerin yurtdışı kredilerinin bankacılık sektörü için tehdit yarattığını bildirdi.
BDDK, “Bankaların kredi müşterisi durumunda olan şirketler kesiminin yurtdışından kullandığı krediler nedeniyle taşıdıkları kur riskinin potansiyel bir kredi riskine dönüşme tehdidi devam etmektedir” değerlendirmesinde bulundu.
BDDK, bankaların konsolidasyona dahil yurtdışı mali kuruluşlarından Türkiye’de yerleşik banka dışı kesime kullandırılan kredi tutarının Haziran 2008 dönemi itibarıyla yaklaşık 9.4 milyar dolar olduğu bildirdi.
BDDK, “Türkiye’de kurulu bankaların yurtdışı şubelerinden ve konsolidasyona tabi yurtdışı ortaklıklarından, Hazine Müsteşarlığı haricindeki Türkiye’de yerleşiklere kullandırılan yaklaşık 50 milyar dolar tutarındaki kredinin döviz geliri olmayan kişi veya kuruluşlara kullandırılmış olma ihtimali olduğu dikkate alındığında, bu risklerin kredi kullananlar kadar bankalar açısından da özel bir dikkat gerektirdiği düşünülmektedir” uyarısında bulundu.
BDDK, Türk Bankacılık Sektörü Kur Riski Değerlendirme Raporu- Eylül 2008 sayısını açıkladı. Küresel krizin etkilerine işaret edilen raporda, “Uzunca bir süredir yabancı sermaye girişi ile finanse edilmesine karşın artmaya devam eden cari işlemler açığı, halen önemli bir risk faktörü olma özelliğini korumaktadır. Uluslar arası piyasalarda yaşanan gelişmeler nedeniyle paranın dolaşım hızının, likiditenin ve yatırımcıların risk iştahının azalması, diğer gelişmekte olan ülkelerle birlikte Türkiye’ye de sermaye girişini olumsuz etkileyebilecek faktörlerin basında gelmektedir. Bununla birlikte sermaye çıkışları ve artan risk algısı ile YTL’nin değer kaybı bir diğer risk faktörü olarak öne çıkmaktadır” denildi.
Türkiye’de bankaların, krizin temelini oluşturan mortgage kredilerine dayalı tahviller ve diğer türev araçlara (toksik varlıklar) yatırım yapmamış olmalarının; aktif kalitesi, likidite, sermaye yeterliliği, risk yönetimi ve iç kontrol açılarından güçlü olmalarının krize karsı direnç sağladığı vurgulanan raporda, “Krizin doğrudan veya dolaylı etkileri kapsamında YTL’nin değer kaybetmesi ve çapraz kurlardaki değişimlerin, çeşitli döviz cinslerinden varlık ve yükümlülükleri bulunan bankaları taşıdıkları pozisyon ve kur değişimleri ölçüsünde etkilemesi muhtemeldir” denildi.
DOĞRUDAN KUR RİSKİ SINIRLI
Bankacılık sektörünün yabancı para pozisyonları ve doğrudan maruz kaldığı kur riskinin oldukça sınırlı olduğu bildirilen raporda, sektörün bilanço içi pozisyonda açık verdiği, bu açığı bilanço dışında türev işlemler ile kapatarak/azaltarak net genel pozisyonu sınırladığı ifade edildi.
Yabancı para net genel pozisyon, gerek banka grupları bazında gerekse sektörde incelenen dönem boyunca yasal sınırlar dahilinde kaldığı kaydedilen raporda, bilanço içi pozisyonların dengelenmesinde ve genel olarak kur riskinden korunmaya yönelik olarak, tüm banka grupları tarafından türev araçlara başvurulduğu belirtildi.
DÖVİZ KREDİLERİ RİSK YARATIYOR
Raporda, “Bankaların kredi müşterisi durumunda olan şirketler kesiminin yurtdışından kullandığı krediler nedeniyle taşıdıkları kur riskinin potansiyel bir kredi riskine dönüşme tehdidi aynı şekilde devam etmektedir. Benzer şekilde bankaların gerek yurtiçinden gerekse yurtdışı teşkilatlarından kullandırdıkları Dövize Endeksli Krediler (DEK) ve YP krediler de söz konusu riske eklenmektedir” denildi.
Türk bankacılık sektörünün Ocak 2007 – Eylül 2008 dönemine ilişkin yabancı para pozisyonları incelendiğinde bilanço içi açık pozisyonun bilanço dışı fazla pozisyon ile dengelendiği ve net genel pozisyonun düşük tutarlarda seyrettiğinin görüldüğü anlatılan raporda, şunlar kaydedildi:
“Türkiye’deki yasal düzenlemeler gereği bankaların yurtiçi teşkilatları ancak döviz kazandırıcı faaliyetleri bulunan kişi ve kurumlara döviz kredisi kullandırabilmektedir. Öte yandan, dövize endeksli krediler (DEK) ile bankaların yurtdışı teşkilatları tarafından Türkiye’de yerleşiklere kullandırılan döviz kredileri için benzeri bir sınırlama bulunmamaktadır. Ayrıca, yurtdışı şubelerden kullandırılan kredilere ilişkin aracılık maliyetleri ile ilgili bir takım avantajlar söz konusudur. Bu nedenle, döviz kazandırıcı faaliyeti bulunmayanlara kullandırılan dövize endeksli krediler veya bankaların yurtdışı şubeleri aracılığı ile kullandırılan döviz kredileri, müşteriler için yarattıkları kur riskiyle bağlantılı olarak bankalar için kredi riski barındıran bir unsur seklinde değerlendirilmektedir.”
3.3 MİLYAR DOLARLIK DÖVİZ KREDİSİNİN RİSKİ HAZİNE’YE AİT
Türk bankacılık sektörünün kullandırdığı YP kredilerin Eylül 2008 itibarıyla 73 milyar dolar bakiye arzettiği ifade edilen raporda, “YP kredilerin 46.2 milyar dolarlık kısmı yurtdışı şubelerden kullandırılmıştır. Bu tutar, toplam YP kredilerin yüzde 63.3’ünü oluşturmaktadır.
Yurtdışı şubeler aracılığıyla kullandırılan YP kredilerin artış seyri devam etmektedir. Diğer taraftan yurtdışından kullandırılan YP kredilerin yüzde 83’ü (38.3 milyar dolar) off-shore şubeler aracılığıyladır. Yurtdışı şubelerden kullandırılan kredilerin yaklaşık yüzde 96’sı (44.3 milyar dolar) Türkiye’de yerleşik kişi ve kurumlara kullandırılmıştır. Bu kredilerin 3.3 milyar dolarlık kısmının riski Hazine Müsteşarlığı’na aittir” bilgileri verildi.
50 MİLYAR DOLARLIK DÖVİZ KREDİSİ DÖVİZ GELİRİ OLMAYANA VERİLMİŞ OLABİLİR
Bankaların konsolidasyona dahil yurtdışı mali kuruluşlarından Türkiye’de yerleşik banka dışı kesime kullandırılan kredi tutarının Haziran 2008 dönemi itibarıyla yaklaşık 9.4 milyar dolar olduğu belirtilen raporda, “Buna göre Türkiye’de kurulu bankaların yurtdışı şubelerinden ve konsolidasyona tabi yurtdışı ortaklıklarından, Hazine Müsteşarlığı haricindeki Türkiye’de yerleşiklere kullandırılan yaklaşık 50 milyar dolar tutarındaki kredinin döviz geliri olmayan kişi veya kuruluşlara kullandırılmış olma ihtimali olduğu dikkate alındığında, bu risklerin kredi kullananlar kadar bankalar açısından da özel bir dikkat gerektirdiği düşünülmektedir” denildi.
SERMAYE YÜKÜMLÜLÜĞÜ 395 MİLYON YTL
Bankacılık sektörünün maruz kaldığı kur riski için ayırması gereken sermaye yükümlülüğünün Eylül 2008 dönemi için 395 milyon 18 bin YTL olduğu belirtilen raporda, “Söz konusu yükümlülük, genel seçimlerin olduğu ve piyasalarda dalgalanmanın yaşandığı 2007 yılı Temmuz ayında en yüksek düzeyine ulaşmış ve 492 milyon 231 bin YTL olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönem, kur riski için hesaplanan sermaye yükümlülüğünün özkaynak içindeki payının da en yüksek olduğu dönem olmuştur” denildi.
EURO POZİSYONUNDA AÇIK 6 MİLYAR
Sektörün bilanço içi pozisyon açığı, büyük ölçüde yabancı bankalardan kaynaklanırken, kamu bankalarının da bu açığa katkıda bulunduğu ifade edilen raporda, bankaların para pozisyonları döviz cinslerine ilişkin olarak şunlar kaydedildi:
“Türk bankacılık sektörünün yabancı para pozisyonu döviz cinsleri bazında incelendiğinde, toplam uzun ve kısa pozisyonların yüzde 95’inden fazlasının dolar ve euro para birimlerinden oluştuğu gözlenmektedir. Sektörün bilanço içi net euro pozisyonu, Şubat 2008 dönemine kadar pozitif (fazla) iken bu dönemden sonra Ağustos 2008 dönemine kadar artan tutarlarda negatif (açık) pozisyon taşınmış, Eylül’de söz konusu açık pozisyon bir miktar azalarak 6 milyar euro seviyesine gerilemiştir. Bilanço içi dolar pozisyon ise incelenen dönem boyunca negatif değerler almış, bir başka ifadeyle, sektör bilanço içinde dolar açık pozisyon taşımıştır. Temmuz 2008 döneminden itibaren bilanço içi dolar açık pozisyonda azalma, euro açık pozisyonda ise artış görülmektedir. Sektörün döviz bazında net genel pozisyonları incelendiğinde, euroda Mart-Temmuz 2007 dönemi dışında fazla pozisyon taşındığı, dolarda ise net genel pozisyonun dalgalı bir seyir izlediği görülmektedir.”
Raporda, özellikle yaşanmakta olan global krizin oluşturduğu belirsizlik ortamında faiz riskinin kredi riski ile birlikte önemli bir risk faktörü olduğu kaydedildi. (ANKA)