Laboratuvar Hayvanları Üretiminde "patent Sorunu"

ORHAN CANBULATEL - Laboratuvar Hayvanları Bilimi Derneği Başkanı ve Kırıkkale Üniversitesi Veteriner Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Siyami Karahan, son zamanlarda global şirketlerin, laboratuvar hayvanlarının genini değiştirerek farklı cinsler ürettiklerini ve emeklerini korumak amacıyla bunlara patent aldıklarını belirterek, bu hayvanların yurt dışından yüksek meblağlara temin edilebildiğini söyledi. Karahan, AA muhabirine yaptığı açıklamada, günümüz modern tıbbında deneysel amaçlı laboratuvar hayvanı kullanımının bir zorunluluk olduğunu söyledi. Herkesin deneysel amaçlı laboratuvar hayvanı kullanamayacağına dikkati çeken Karahan, "Bunun için 80 saatlik kursa katılmalısınız. Kurslara katılmak için de tıp doktoru, veteriner hekim, eczacı, biyolog olmak gerekiyor çünkü bu kişiler belli bir tıbbi ve biyolojik eğitimden geçmiş oluyorlar. Daha profesyonel alanlar var. Bunlar için uzman veteriner hekimler gerekiyor, uzman araştırmacılar gerekiyor. Bunlar modellemeleri çok iyi biliyorlar" diye konuştu. Karahan, her türlü hayvanın deneysel amaçlı kullanılabileceğini ifade ederek, şunları kaydetti: "Laboratuvar hayvanı sınıflandırmasında ise fare, sıçan, kobay var. Her türlü hayvana kobay deniliyor ama kobay aslında farklı bir türdür. Gerbil var, hamster var, diğer taraftan domuzları kullanabiliyorsunuz. Özellikle kalp damar cerrahisi araştırmalarında domuz oldukça sık kullanılıyor: Bu amaçla, koyun ve keçi de kullanılabilir. Yeter ki bilimsel bir gerekliliği olsun, aklınıza gelen her türlü hayvan deneysel amaçlı kullanılabilir" diye konuştu. Türkiye'de birçok kurumun, laboratuvar hayvanlarını kendisinin ürettiğini ifade eden Karahan, şöyle devam etti: "Laboratuvar hayvanı kobay da olabilir, fare de olabilir, sıçan da olabilir, kedi ve köpek de olabilir ama biz günümüzde daha çok sıçan, fare, kobay, tavşan kullanıyoruz. Son zamanlarda global şirketler, hayvanların genini değiştirererek farklı cinsler ya da soylar üretiyorlar. Tabi bu uzun bir süreç gerektiriyor. Şirketler, emeklerini korumak için patente başvuruyorlar, özel isimler veriyorlar, doğal olarak bu patentleri satmak istiyorlar. Parasız alıp kullanmak, ciddi anlamda sıkıntı yaratıyor." Karahan, şirketlerin patent haklarını korumakta zorlanacaklarını belirterek, "Mesela birisi global bir şirketten 'ben kullanacağım' diye hayvanı alıyor ama üretip kendisi satıyor. Biri farkına varırsa yasal süreç başlatıyorlar. Yıllardır kullanılan hayvan soyları var, bunları takip etmek çok zor. Patent hakkı olup olmadığı da bilinmiyor" dedi. Fare, sıçan gibi hayvanlardan yeni cinsler üretildiğine dikkati çeken Karahan, "Mesela transgenik hayvanlar var, çıplak fare var. Bunları üretmek, barındırmak ciddi bir teknoloji istiyor. Bazen yurt dışından bir hayvan alabilmek için 10 bin lira ödemeniz gerekebiliyor" ifadesini kullandı.