Lösemi, kemik iliğindeki ana hücrelerin kontrolsüz çoğalarak başta kemik iliği olmak üzere tüm organ ve dokuların normal fonksiyonlarını bozması sonucu gelişiyor. Löseminin görülme oranları gün be gün artış gösteriyor. Bunda; kötü beslenme, hava kirliliği, cep telefonları, elektromanyetik dalgalar ve viral hastalıklar etkin rol oynuyor. Tedavisi ise çok önemli ve özellikle kök hücre bağışçısı olarak tedavi bekleyen binlerce hastaya umut olmak mümkün. Memorial Şişli Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Bölümü’nden Pediatrik Hematoloji ve Onkoloji Uzmanı Prof. Dr. Atilla Tanyeli, löseminin 10 önemli belirtisi hakkında bilgi verdi ve ailelere uyarılarda bulundu. Gelin lösemi belirtilerini ayrıntılarıyla görelim.
Lösemi, kemik iliği ve lenfatik sistem dahil olmak üzere vücudun kan oluşturan dokularının kanseridir. Birçok lösemi türü vardır. Bazı lösemi formları çocuklarda daha yaygındır. Diğer lösemi formları çoğunlukla yetişkinlerde görülür. Lösemi genellikle beyaz kan hücrelerini içerir. Beyaz kan hücreleriniz güçlü enfeksiyon savaşçılarıdır - normalde vücudunuzun ihtiyaç duyduğu gibi düzenli bir şekilde büyür ve bölünürler. Ancak lösemili insanlarda kemik iliği, düzgün çalışmayan anormal beyaz kan hücreleri üretir. Lösemi tipine ve diğer faktörlere bağlı olarak tedavi şekli değişiklik gösterebilir. Peki lösemi nasıl belirti gösterebilir bakalım.
1.Kansızlık: Löseminin ilk bulgularından biri kansızlıktır. Çocuğun renginin giderek soluklaşması ve halsizlik şikayetleri kansızlığın ilk belirtileri arasında yer alır. Kemik iliğindeki kırmızı kürelerin azalması ile kansızlık gelişir. Doğumdan sonraki altı ay ile bir yaş arası dönemde fizyolojik anemi yaşanabilir ancak kansızlık asla normal bir durum olarak kabul edilmemeli ve mutlaka doktora gidilmelidir. Her yaş grubuna göre belirli hemoglobin değerleri vardır ve bu değerlerin altında olması her zaman anormal olarak değerlendirilmelidir. Toplumda en fazla demir eksikliği kansızlığa neden olur. Lösemi de sıklıkla bu nedenle fark edilememektedir. Demir eksikliği tedavisi ile teşhisi daha geç konulan lösemi hastası sayısı azımsanmayacak orandadır. Bu nedenle tedaviye cevap vermeyen kansızlığın olan çocukların mutlaka iyi araştırılması gereklidir.
2.Ateş: Akut miyeloid lösemide (AML) inatçı yüksek ateş görülür. Lösemide ateş görülmesinin nedeni; lösemik hücrelerin kemik iliğini infiltre etmesine bağlı olarak kemik iliğindeki normal vücudun savunma sistemi olan beyaz kürelerin baskılanarak azalmasına bağlı olarak gelişen enfeksiyonlardır. 37-38 ya da 39-40 dereye yakın ateş şikayetiyle hastaneye getirilen çocuklarda çoğu zaman ateşin nedeni net olarak saptanamamaktadır. Hastada eğer aynı dönemde, akciğer, kulak ya da üst solunum yolu enfeksiyonu varsa bunlarla ateş izah edilebilir. Ancak lösemi varlığında tedavi rağmen ateş şikayeti devam eder. 2 haftadan daha uzun süren ve sebebi bulunamayan ateş şikayeti olan hastalarda mutlaka maliyn hastalık yönünden hasta araştırılmalıdır.
3.Halsizlik: Kansızlığın bir devamı olarak halsizlik görülür. Genel bir hastalık hali olarak çocuklarda metabolizma da bozulduğu için iştahsızlık ve halsizlik olabilir. Halsizlik çocuğu yatağa bağlar ve hasta yataktan çıkmaz istemez.
4.Kilo kaybı: İştahsızlığa bağlı olarak kilo kaybı gelişir. Kilo kaybının nedeni; lösemik hücrelerden salınan sitokinlerin iştah merkezini etkileyerek iştahsızlık yapmasından kaynaklanır. Çocuğun son 6 ayda yüzde 10’dan fazla kilo kaybına uğraması halinde mutlaka araştırılmalıdır.
5.Vücutta morluk: Çocuklar aşırı hareketlidir. Bazen dikkatsizce elini ya da ayağını sert bir yere çarpabilir ve bu vücutta morluk oluşumuna neden olabilir. Özellikle 2-5 yaş arası dönemde vücutta morluklara daha sık rastlanmaktadır. İnatçı ve vücuttan uzun sürede geçmeyen, özellikle de çocuğun çarpamayacağı bölgelerde; sırtta ve boyunda ortaya çıkan morluklar olması durumunda dikkatli olmakta fayda var. Morluklar, kemik iliğinin lösemik hücreler tarafından tutulmasına bağlı olarak trombositlerin ana hücrelerinin baskılanmasından kaynaklanır. Hastalık devam ettiği sürece bir kaç gün içerisinde vücudun farklı bölgelerinde morluklar oluşmaya devam eder.
6.Kemik ağrısı: Çocukların kol, bacak, kalça kemiği gibi vücudunun her bölgesinde ağrı olabilir. Bu yüzden sıklıkla romatizma hastalığıyla karıştırılır. Uzun süre yanlışlıkla romatizma tedavisi görüp daha sonra lösemi tanısı alan hastalar az değildir. Uzayan eklem ağrılarında mutlaka bir kan tahlili yapılarak lösemi varlığı sorgulanmalıdır. Özellikle kemik ağrısına eşlik eden kansızlık ve kilo kaybı da varsa testler asla ihmal edilmemelidir. Küçük çocuklarda ağrı şikayetlerini dile getirmese bile aile eğer topallama ya da aksama varsa, ağrılı bölge üzerine basamıyorsa ya da gece uyurken o bölgenin üzerine yattığında ağlayarak kalkıyorsa dikkatli olunmalıdır.
7.Kanamalar: Kanamalar mutlaka önemsenmelidir. Gece hiçbir şikayeti olmadan yatan bir çocuk özellikle AML varsa sabah ciddi kanama ile uyanabilir. Boğazdan gelen ve ağızda biriken kanamalar olabilir. Bazen daha az kanama bulguları olabilir. Burun kanaması, dışkıda kanama, siyah dışkılama ve diş eti kanamalarına dikkat edilmelidir. Diş etinde sıklıkla birden bire kanama olabileceği gibi diş fırçalama esnasında da çok daha şiddetli bir hal alabilir.
8.Bezeler: Vücudun hemen hemen her bölgesinde lenf bezleri vardır. Tüm lösemili çocuklarda servikal, koltuk altı, kasık olmak üzere her yerdeki bezeler büyüyebilir. Batın içerisindeki bezeler büyüyünce karın ağrısı yapabilir. Mediatinal kanamalar nefes darlığına sebep olabilir.
9.Karaciğer büyümesi: Karaciğer büyümesinde karın bölgesinde şişlik olur. Normalde de çocuğa bakıldığında kaburgalarının altında karaciğer ya da dalak bir şişlik halinde ele gelebilir. Bu şişlik özellikle uykuda ya da banyo yaptırılırken fark edilebilir. Ayrıca karaciğer çok büyüdüğü zaman karın ağrı şikayetlerine yol açabilir.
10.Dalak büyümesi: Vücudun sol tarafında bir kitle ele geliyorsa ilk akla dalak büyüklüğü gelmelidir. KML denilen lösemi tipinde dalak çok büyür. Bu da o bölgede ciddi bir ağrı şikayetine yol açar.
Lösemi semptomları, lösemi tipine bağlı olarak değişir. Yaygın lösemi belirti ve semptomları şunları içerir:
Ateş veya titreme
Kalıcı yorgunluk, halsizlik
Sık veya şiddetli enfeksiyonlar
Şişmiş lenf düğümleri, genişlemiş karaciğer veya dalak
Kolay kanama veya morarma
Tekrarlayan burun kanaması
Cildinizde küçük kırmızı lekeler
Özellikle geceleri aşırı terleme
Kemik ağrısı veya hassasiyet
Sizi endişelendiren kalıcı belirtiler veya semptomlarınız varsa mutlaka doktorunuza görünün. Lösemi belirtileri genellikle belirsizdir ve spesifik değildir. Erken lösemi semptomlarını göz ardı edebilirsiniz, çünkü grip ve diğer yaygın hastalık semptomlarına benzeyebilirler.
LÖSEMİDE KAN DEĞERLERİ NASILDIR?
Beyaz kan hücrelerinin anormal seviyeleri ve anormal derecede düşük kırmızı kan hücresi veya trombosit sayısı da lösemiyi gösterebilir. Lösemi için pozitif test ederseniz, doktorunuz hangi tipe sahip olduğunuzu belirlemek için kemik iliğinizin biyopsisini yapacaktır. Tedavi yaşınıza, genel sağlığınıza ve lösemi türüne bağlıdır. Doktorunuz lösemi olup olmadığını belirlemek için tam bir kan sayımı (CBC) yapacaktır. Lösemik hücreleriniz varsa bu test ortaya çıkabilir. Lösemi için pozitif test ederseniz, doktorunuz hangi tipe sahip olduğunuzu belirlemek için kemik iliğinizin biyopsisini yapacaktır. Tedavi yaşınıza, genel sağlığınıza ve lösemi türüne bağlıdır. Kemoterapi, biyolojik terapi, radyasyon terapisi ve kök hücre nakli gibi tedavilerin bir kombinasyonunu alabilirsiniz . Akut lösemili hastalar genellikle kemoterapiye girerler çünkü bu tür tedavi hızlı bölünen hücreleri hedefler. Birçok akut lösemi hastası tedaviye başarıyla yanıt vermiştir. Öte yandan, hücreler kronik lösemide daha yavaş bölündüğü için, hızla bölünen hücreleri hedefleyen geleneksel kemoterapinin aksine yavaşça bölünen hücrelere saldıran hedefli tedavilerle daha iyi tedavi edilir.
Kan hücresi sayıları, doktorunuza tedaviden önce, tedavi sırasında ve tedaviden sonra sağlığınızın durumu hakkında önemli ipuçları verir. Tek başına kan sayımı kan kanseriniz olup olmadığını belirleyemez, ancak daha fazla test yapılması gerektiğinde doktorunuzu uyarabilir. Tam bir kan sayımı (CBC), kanınızda dolaşan hücre sayısı ve türüdür. CBC'niz küçük bir kan örneği gerektiren laboratuvar testleri kullanılarak ölçülür.