Normal şartlarda bağışıklık sistemi, antikor denilen proteinleri üretir. Bu antikorlar ile virüs ve bakteri gibi antijenlerle savaşarak vücudu korur. Ancak lupus hastalığı, bağışıklık sistemini bozarak, antijenlerle sağlıklı dokuların ayrımının yapılamaz hale gelmesine sebep olur. Kadınlar bu hastalıktan erkeklere oranla 7-8 kat daha çok etkilenir ve hastalık kadınlarda hafiften şiddetliye doğru farklılık gösteren alevlenmeler şeklinde ilerler. Bu nedenle özellikle kadınların lupus ile ilgili doğru ve gerekli bilgilere sahip olması önemlidir. Lupus nedir, belirtileri nelerdir? İşte detayları...
Lupus, vücudun herhangi bir parçasına (deri, eklem veya organlara) zarar verebilen kronik bir otoimmün hastalıktır. "Kronik" belirtilerin altı haftadan daha uzun, hatta genellikle yıllar boyu sürdüğü bilinmektedir.
Lupuslu insanların yaklaşık yüzde 90'ında yorgunluk belirtileri görülmektedir. Öğleden sonra bir şekerleme yapmak kişiyi dinlendirir ancak gün içinde çok fazla uyumak geceleri uykusuzluğa neden olabilir. Lupuslu hastalar zor olsa da hareketli bir gün geçirmeyi kendilerine hedef olarak belirlemelidir. Bu sayede gün içerisinde enerji seviyesi hep yüksek kalır. Ancak yorgunluğa bir de kilo kaybı ekleniyorsa bu durum hafife alınmamalı ve mutlaka bir hekime başvurulmalıdır.
Lupusun erken dönem semptomlarından biri de çeşitli etkenlerden ötürü sürekli olarak görülen düşük dereceli ateştir. Ateş genellikle 36.9˚C ve 38.3˚C arasında seyrettiği için insanlar bu durumu fazla önemsemezler. Ancak lupus hastalığı en belirgin özelliği devam eden düşük ateştir. Düşük dereceli ateş, iltihap, enfeksiyon ya da bir alevlenme belirtisi olabilir. Tekrarlayan, düşük dereceli ateşiniz varsa mutlaka bir doktora danışın.
Saçlarda incelme ve dökülme genellikle lupusun ilk semptomlarından biridir. Saç dökülmesi, kafa derisinin iltihaplanması sonucunda oluşur. Lupuslu bazı insanlar saçlarını kümeler halinde kaybederler. Saçların yeniden eski halini alması ise biraz uzun sürebilir. Bazı insanların sakal, kaş, kirpik ve vücudundaki diğer tüylerde de dökülme olabilir. Lupus, saçların kolayca kırılmasına ve dağınık görünmesine sebep olur.
Lupusun en gözle görülür semptomlarından biri, burnun üzerinde ve her iki yanakta görülen kelebek şeklindeki döküntüdür. Lupus hastalarının yaklaşık yüzde 50'sinde kızarıklık ve döküntü mevcuttur. Aniden ya da güneş ışığına maruz kaldıktan sonra ortaya çıkabilir. Bazen döküntü alevlenmeden hemen önce ortaya çıkar. Lupus ayrıca vücudun diğer bölgelerinde kaşıntılı olmayan lezyonlara da neden olabilir. Bu hastalığa sahip birçok insan güneşe, hatta yapay ışığa karşı duyarlıdır. Bazıları ise el ve ayak parmaklarında renk değişimi yaşar.
Bu semptomlara ek olarak görülen diğer semptomlar; nefes darlığı, göğüs ağrısı, göz etrafında ve bacaklarda şişlik, ağız ülserleri, kas ağrısı, gözlerde kuruluk, eklemlerde şişkinliktir.
Hormonlar vücudun kimyasal habercileri olarak kabul edilir. Vücudun birçok işlevini düzenlerler. Her 10 lupus vakasının dokuzu kadınlarda görüldüğü için, araştırmacılar östrojen ve lupus arasındaki ilişkiyi araştırmışlardır. Östrojen hormonu hem erkekler hem de kadınlar tarafından üretilir, ancak kadınlarda üretimi çok daha fazladır. Birçok kadın, adet döneminde veya gebelik sırasında yani östrojen hormonu yüksek olduğunda lupus semptomlarını göstermektedir. Bu durum östrojenin bir şekilde lupusun şiddetini düzenlediği düşünülmektedir. Bununla birlikte, östrojen veya başka bir hormon ile lupus arasında nedensel bir etki kanıtlanmamıştır. Doğum kontrol haplarında ya da menopoz sonrası tedavide östrojen alan lupuslu kadınlar üzerinde yapılan çalışmalar, lupusu ilerletecek bir durumun yaşanmadığını ortaya koymuştur. Ancak yine de hormonlar bir etken olarak karşımıza çıkmaktadır.
Araştırmacılar lupus ile ilişkilendirilen 50'den fazla gen tespit etmişlerdir. Bu genler, lupus hastalarında daha sık görülür ve bu genlerin çoğunun doğrudan lupusa neden olduğu sonucuna varılamamıştır. Ancak lupusun ilerlemesine sebep oldukları düşünülmektedir. Örneğin ikiz kardeşlerden birinde lupus hastalığı varsa diğer kardeşte de bu hastalığın gelişmesi olasılığı fazladır. Ancak yine de genetik yapı tek başına yeterli değildir. Yani aynı ortamda büyüyen ve aynı kalıtsal özelliklere sahip ikizlerden yalnızca birinde lupus gelişebilir. Ancak aile bireylerinden bazılarında başka otoimmün hastalıkların görülme olasılığı da vardır. Bazı etnik grupların (Afrika, Asya, İspanya, Latin Amerika, Amerikan yerlileri veya pasifik Adası kökenli insanlar) sahip oldukları ortak genler sebebiyle lupusa yakalanma riskleri yüksektir.
Çoğu araştırmacı genetik yapısı hassas bir birey üzerinde rastlanan bir virüs ya da zararlı kimyasal faktörler gibi çevresel bir etkenin hastalığın tetiklenmesine etki ettiğini düşünmektedir. Lupusu tetikleyecek ve alevlenmesine sebep olabilecek çevresel unsurlar tam olarak bilinmese de bu hastalığa neden olan çevresel faktörlerin ultraviyole ışınları (UVA ve UVB), enfeksiyonlar ve tarımsal veya endüstriyel ortamlarda bulunan silika tozuna maruz kalma olduğu düşünülmektedir.
Lupus hastalığı virüs tabanlı bir hastalık olmadığından ve immün sistemin vücut dokularına zarar vermesi sebebiyle ortaya çıktığından dolayı bulaşıcı bir hastalık değildir ve kişiden kişiye geçmez ki bu durum lupus hastası kişinin sosyal yaşamının kalitesi açısından önemlidir. Ancak genetik yatkınlık sebebiyle ortaya çıktığı durumlarda aile bireylerinde görülme olasılığı artmaktadır. Eğer genetik nedenler söz konusu değilse bulaşıcı olması gibi bir durum da söz konusu olmaz.
Lupus eğer erken teşhis edilirse hastalıkta tam bir iyileşme sağlanabilir. Ancak ilerleyen ve tedavi edilmeyen lupus hastalığı dokulara ve organlara ciddi anlamda zarar vererek ölüm oranını artırır. Lupus özellikle kalp ve böbreklerde iltihap meydana getirir ve eğer tedavi edilmezse ölüme sebebiyet verir. Ancak hastalığın seyri kişinin bünyesine göre değişiklik gösterir. Bu yüzden lupus hastalığının tedavisi kesinlikle ihmal edilmemelidir.
Lupusun tedavisinde öncelikle hekim ilaç tedavisine yönelir. Lupus için farklı ilaç tedavisi mevcuttur. Steroid içermeyen antienflamatuar ilaçlar, antikoagülanlar, kortikosteroidler ve bağışıklık sistemini koruyan ve güçlendiren ilaçlar kullanılmaktadır. Antienflamatuar ilaçlar ağrıyı ve şişliği azaltırken ateşin kontrol altına alınmasını sağlar. Kortikosteroidler iltihabı ortadan kaldırmak için kullanılır. Ancak yüksek kan basıncı, kilo alma ve diyabet gibi yan etkileri olduğunu göz önünde bulundurarak uzun süre kullanılmamalıdır. Antikoagülanlar ise kan pıhtılarını önlemek için kanı inceler, hayatı tehdit eden lupus semptomları üzerinde etkilidir. Bağışıklık sistemini güçlendirici ilaçlar ise immün sistemi baskı altına alır ve lupusla ilişkili olan iltihabı önlemeye yardım eder.
Sağlıklı bir yaşam tarzına sahip olmak, daha iyi hissetmeye yardımcı olurken lupus semptomlarının önlenmesine de destek olur. Ayrıca böbrek hastalığı, kalp krizi ve felç gibi lupus ile bağlantılı problemlerin önlenmesine de yardımcı olabilir. Bu yüzden sağlıklı bir beslenme diyeti oluşturun. Yapabileceğiniz en önemli değişikliklerden biri de kalbinizi ve kan damarlarınızı korumak için sigarayı bırakmak olacak. Yorgunluğu hafifletmek için bolca dinlenmek de oldukça önemlidir. Uykunuzu düzene sokmak ve kalp sağlığınızı korumak için mutlaka egzersiz yapın.