Gerçek adı Mihail Hristodulu Muskos olan Makarios, Kıbrıs Cumhuriyeti'nin ilk cumhurbaşkanlığını yaptı. İkinci Dünya Savaşının ardından Kıbrıs'ın Yunanistan ile birleşmesi hedefiyle başlatılan Enosis hareketinin önderleri arasında yer alan Makarios, bu hedefiyle ilgili birçok adım attı.
“Mihail Hristodulu Muskos” yani Makarios, 1913’te Baf’ta bir çiftçi ailesinin çocuğu olarak doğdu. 13 yaşındayken Çiko Manastırı’na girerek ilk öğrenimini burada Ortodoks papazlarının gözetiminde alan Makarios, sonra da Lefkoşa’daki Ankripion Cimnasyumu’nda burslu olarak okudu.
Burayı bitirmesinin ardından Atina İlahiyat Fakültesi’nden mezun olan Makarios, 1946’da burslu olarak Boston İlahiyat Fakültesi’nde de bir süre eğitim gördü. 1948’de Boston’da yer aldığı esnada Kitium Metropolitliği’ne seçilen Makarios, Kitium Metropolitliği görevine başlamak üzere Kıbrıs’a geri geldi.
Gelişinden sonra kendisini dinsel görevlerin yerine politikacılarla yakınlaşan Makarios, 1949’da Atina’ya ziyaret ederek Yunanistan Kralı ve Başbakanı ile görüştü. Kıbrıs sorununu ilk defa bu görüşmelerde ortaya atan Makarios, 1950’de yapılan plebisitten sonra, Rum Toplumu, Makarios’u Başpiskoposluğa seçti.
1952’de Birleşmiş Milletler toplantılarını takip etmek üzere New York’a giden Makarios, yaptığı temasların ardından Detroit ve Jersey kentlerinde “Kıbrıs İçin Adalet” adında bir örgüt kurdu. Televizyonda konuşmalar yapan Makarios, Başkan Eisenhower ile görüştü. Bu çabalarının ardından, Detroit ve Jersey kentlerinin fahri hemşehrisi seçildi.
1953’te İngilizlere karşı bayrak açan Makarios, Kıbrıs’a Self Determinasyon hakkı verilmesi için faaliyete geçti. Bu konu ile ilgili bir seri temaslar yapan Makarios, New York ve Atina’yı ziyaret etti. Bu çalışmaların ardından son derece rahatsız olan İngiltere’nin Kıbrıs Valisi Mareşal Sir John Harding tarafından Sychelles adalarına sürülen Makarios, sürgünle birlikte Kıbrıs Rumlarında efsane olarak anıldı.
Sürgün dönüşü, ödülünü 1960 yılında kurulan Kıbrıs Cumhuriyeti’nin başına geçmekle alan Makarios, 1963 ve 1967 yılları arasında, Yorgacis ve Grivas’la işbirliği yaparak, toplu katliam yapılmasına neden oldu. 1967’deki olayların ardından cunta ile arası açılan ve kendisini Kıbrıs’ın dışında Yunanistan’ın da kurtarıcısı olarak görmeye başlayan Makarios, Nikos Sampson’un 1974’te yaptığı darbeden de kurtulmasını bildi.
Kısa bir süre Kıbrıs dışında yaşadıktan sonra İngilizler’in yardımıyla tekrardan Kıbrıs’a dönen Makarios, 1977’de bir kalp krizinin ardından Lefkoşa’da hayatını kaybetti.
Osmanlı egemenliği döneminde Rum Ortodoks topluluğunun yöneticisi olan Kıbrıs başpiskoposları, halkın sorunlarının giderilmesinden ve düzenin sağlanmasından sorumlu kişiler olarak önemli siyasi roller üstlendi.
Makarios, başpiskopos olmasının ardından enosis hareketiyle özdeşleşmeye başladı. İngiliz hükümetinin Kıbrıs'a özerklik veya Uluslar Topluluğu üyesi statüsü verilmesi yolundaki önerilerine olduğu kadar, Türkiye'nin adayı taksim etme yolundaki isteklerine de karşı çıktı.
1954 tarihinde Yunan başbakanı Aleksandros Papagos ile görüşerek enosis için Yunanistan'ın desteğini aşan Makarios, kısa bir süre sonra Albay Georgios Grivas'ın EOKA'yı (Kıbrıslı Savaşçılar Milli Organizasyonu) kurarak başlattığı silahlı eylemleri perde arkasından yönetmekle suçlandı, siyasi pazarlığı da devam ettirerek 1955-56 yılları arasında İngiliz valiyle bir dizi görüşmeler yaptı.
Bu görüşmelerden sonuç alınmamasının ardından Mart 1956 tarihinde ayaklanma kışkırtıcılığıyla suçlanarak tutuklanan Makarios, Seyşel Adaları'na sürgüne gönderildi. Arkasından EOKA'nın silahlı eylemleri hızla tırmandı. Adaya dönmesine izin verilen Makarios, 1959 tarihinde enosis talebinden vazgeçerek uzlaşmak istediğini söyledi. Sonuç olarak 13 Aralık 1959 tarihinde bağımsız Kıbrıs Cumhuriyeti'nin Cumhurbaşkanı oldu. Yardımcılığına da Türk toplumundan Fazıl Küçük getirildi.
Makarios anayasanın değiştirilmesini istedi. Aralık 1963 tarihinde başlayan Türklere yönelik saldırılar, iki toplum arasındaki çatışmalar ve Türkiye ile Yunanistan’nın müdahaleleri, Makarios yönetimini büyük güçlüklerle karşılaştırdı.
İlk başta yalnızca Rum çıkarlarını savunan Makarios, sonra hedefinin iki toplumu bütünleştirmek olduğunu iddia etti. Aralık 1967 tarihinde Türk toplumunun merkezi yönetimin yetkisi dışında kalan işleri yürütmek için oluşturduğu Kıbrıs Türk Geçici Yönetimi'yle görüşmek zorunda kalan Makarios, toplumlar arası anlaşmazlıklar devam ederken, Şubat 1968 tarihinde 2. bir dönem için tekrardan cumhurbaşkanı seçildi. Anlaşmazlıklara son vermek adına başlayan toplumlar arası görüşmeler iki toplumun ayrı yetkileri konusunda çıkmaza girdi. 1972 ve 1973 tarihinde Kıbrıs'ın öbür piskoposları tarafından istifaya çağrıldı. Ancak 1973 tarihinde tek aday olarak 3. kez cumhurbaşkanlığına seçildi.
Temmuz 1974 tarihinde Kıbrıs Rum Milli Muhafız Birliği'ne bağlı birlikler, enosis'i gerçekleştirmek için Yunanistan'daki cunta yönetiminin planladığı bir darbe düzenledi. Makarios Malta'ya, arkasından Londra'ya kaçtı. Darbeden birkaç gün sonra, BM genel kurulunda yaptığı konuşmada, Kıbrıs'taki darbeyi, Yunan cuntasının yaptığını, garantör ülkeler olan, İngiltere ve Türkiye’nin adaya müdahale etmesi gerektiğini söyledi.
Türkiye, Kıbrıs'a askerî bir müdahalede bulunarak adanın kuzeyinde ayrı bir Türk devletinin kurulmasını sağladı. Yunanistan'daki askeri cuntanın düşmesinden sonra Aralık 1974 tarihinde Kıbrıs'a dönen Makarios, adanın bölünmesine yönelik çabalardan sonuç alamadı.