İnsanın temel ihtiyaçları arasında olan dışkılama çeşitli sebeplerle çok ağrılı ve zor bir duruma dönüşebilir. Makat darlığı, hem yetişkinlerde hem de bebeklerde gaz ve dışkılama problemi yaratan önemli bir rahatsızlıktır. Özellikle bölgedeki kasların gevşeyememesinden kaynaklanan makat darlığına ne iyi gelir, belirtileri nelerdir, nasıl tedavi edilir sizler için araştırdık.
Makat veya diğer adıyla anüs, halka şeklinde bir kas grubundan oluşup sindirim sisteminin son öğesidir. Kalın bağırsakta posa haline gelen besin artıkları, bağırsağın kendiliğinden kasılması ve anüsün gevşemesiyle dışarı atılır. Makat darlığı, anüsün bu genişleme işlemini yerine getirememesiyle kişilerin en basit ihtiyaçlarını bile gidermekte zorlandığı bir problem olur. Anal darlık ya da anal stenoz olarak da ifade edilen bu problem, anüs bölgesindeki kapatıcı kasların içindeki halkanın sert ve sıkı olmasından kaynaklanır. Bu yapı az miktarda dışkılamaya izin verse de kısa sürede tekrar sertleşerek kapanır. Genel tanımıyla anal stenoz, makat kanalının daralmasını, çapının küçülmesini ve elastikiyetini kaybetmesini ifade eder. Dışkılama sırasında sancı, zorlanma, kanama, takılma hissi en sık karşılaşılan makatta darlık belirtileri arasında yer alır. Kişiler, zaman zaman da makattan gelen akıntı ve sürekli ıslaklık hissi ile doktora başvurur.
Anal stenoz, kişinin en temel ihtiyaçlarından biri olan dışkılamayı tam ve olması gerektiği gibi gerçekleştirememesine neden olur. Yeteri kadar gevşemeyen sfinkter halkası, dışkı ve gazın vücuttan uzaklaştırılmasına engel olur. Dolayısıyla kişi kabızlık, ağrı, gaz sancıları, huzursuzluk ve şişkinliklerle dolu günler geçirir. Gün içinde bu şikayetleri bulunan kişi sosyal hayatından geri çekilmek zorunda kalabilir. Bu nedenle tedavi edilmediği sürece kişinin hem sağlığını hem de sosyal ilişkilerini oldukça kötü etkileyen bir rahatsızlık olur. Özel bölgelerde ortaya çıkan rahatsızlıklar, makat darlığı nasıl anlaşılır, nasıl teşhis edilir, tedavisi nedir gibi soruları da beraberinde getirir. Bu rahatsızlık günlük hayatta kişiyi oldukça zor bir duruma sokacağından hasta tarafından kolaylıkla bir problem olduğu anlaşılır. Doktora başvurulduğunda ise belirtiler çoğu zaman hastalığın anlaşılmasına zaten yardımcı olur. Elle muayene de problemin nedenini, boyutunu ve tedavi yöntemini belirlemek için uygulanır.
Sağlıklı bir insanın sindirim sistemi, her gün dışkılama yapmak için kodlanmıştır. Ancak makat darlığı kişinin artık atılması gereken posadan kurtulamamasına ve yeni rahatsızlıklar da edinmesine yol açar. Dolayısıyla makatta darlık belirtileri, kişinin bir problem olduğunu doğrudan anlayabileceği kadar zorlayıcı şekillerde olur. Kabızlık hissi, şişkinlik, gaz, huzursuzluk, karın ağrısı sıradan şeyler gibi görünse de dışkının tam atılamaması, dışkıda incelme, takılma hissi, ağrılı dışkılama, makatta kanama gibi problemler eklendiğinde oldukça rahatsız edici bir hal alır. Belirtilerin çoğu kabızlıkla karıştırılsa da aslında durum makat darlığıyla alakalı olabilir.
Anal stenoz, doğuştan gelebileceği gibi bölgenin aldığı travmatik darbeler, hemoroid ameliyatı, çeşitli makat ameliyatları, ince bağırsak operasyonları, makat kanseri, yakın bölgelerde olup buraya sıçrayan kanser türleri, ışın tedavisi, sürekli dışkı gevşetici kullanımı, makat siğillerinin yakılması gibi durumlarla da oluşabilir. Kişinin günlük hayatını dayanılmaz bir hale getiren bu rahatsızlığın tedavi edilmesi mümkündür. Hafif seviyedeki ve deriye yakın olan darlıklar ilaçla tedavi edilebilirken orta ve ağır seviyedekiler için ameliyat uygun görülebilir. Makat darlığı ameliyatı, mukozal ilerletme flebi ve anoplasti olmak üzere iki yöntemle yapılabilir. Mukozal ilerletme flebi, iç makat kasının kesilmesi ve iç kısmın deriye doğru ilerletilmesiyle gerçekleştirilir. 2-5 cm kadar ilerletilebilen makat mukoza bölümü kişinin dışkılama için yeterli makat genişliğine ulaşmasını sağlar. Anoplasti ise ameliyat skarının kesilerek çıkartılmasını, ardından Y, V, S, U, C, House şeklinde flep olarak kaldırılmasını ifade eder. Makat hastalıklarıyla ilgilenen proktoloji uzmanları, hasta ve darlığın seviyesi için en uygun tedavi yöntemini belirleyerek uygular.
Hafif darlıkların tedavi edilmesinde ve ameliyatlar sonunda darlık oluşmaması için bir süre günlük sıvı alımının artırılması önerilir. Lif yönünden zengin yiyeceklerden ve bol meyve sebzeden oluşan bir diyet uygulanır. Bu sayede dışkının daha yumuşak olması sağlanarak sorunlu bölgeye tedavi sırasında destek olunur.
Anal darlık doğuştan gelebilen bir rahatsızlık olmasıyla bebeklerde de görülür. Özellikle gaz sancısıyla karıştırılan darlık, bebeklik döneminde daha kolay tedavi edilebileceği için büyük önem arz eder. Bebeğin gazını ve dışkısını tam olarak çıkarmasını engelleyen problem sık sık ağlama nöbetlerine, huzursuzluğa, şişkinliğe sebep olur. Bebeğin karın bölgesinin sıklıkla şiş ve sert olması, sadece sıvı beslenmesine rağmen dışkılama sırasında oldukça zorlanması ve ağlaması, dışkının olması gerektiğinden sesli ve tazyikli atılması önemli belirtilerdir. Bebeklerde makat darlığı tedavisi, doktor muayenesiyle anlaşılan darlık seviyesine bağlı olur. Hafif seviyede olanlar, bir iki haftalık gözlemle geçebilir. Orta ve ağır seviyede olanlar ise makat kanalını genişletecek ve sfinkterin gevşemesini sağlayacak bir işlem olan dilatasyon ile tedavi edilebilir.