Makat muayenesinde başlıca; sol yan duruş (Sims’ pozisyonu), sırtüstü ve bacaklar havada (litotomi pozisyonu veya jinekolojik pozisyon), diz-dirsek (secde) duruşu veya yüzü koyun duruş (jack-knife position) tercih edilir. Bu duruşların içinde en sık olarak ‘’sol yan’’ ve jinekolojik pozisyon tercih edilmektedir. Hasta sıklıkla sol omuzu üzerine yan olarak (sol yan, sol lateral pozisyon) yatırılır ve hekim bu şekilde kolaylıkla muayeneyi gerçekleştirir. Makat muayenesine; anorektal muayene ve rektal muayene adları da verilir. Bazı hekimler diz-dirsek veya secde pozisyonu olarak adlandırılan pozisyonda muayeneyi gerçekleştirirler, ancak bu hastalar için sıklıkla huzursuz bir durumdur.
Diz-dirsek pozisyonu yaratabileceği sorunlar nedeniyle; göz tansiyonu (glokom) ve retina yırtığı (dekolmanı) gibi göz hastalığı olanlarda, ritim bozukluğu (aritmi) sorunu olan hastalarda, gebeliğin ileri döneminde, yakın zaman önce karın ameliyatı geçiren kişilerde tercih edilmemelidir. İlk olarak, hekim makat bölgesini ve kalçaya doğru olan uzantılarını dikkatle gözlemler ve bu noktada hekimin deneyimi çok önemlidir. Gözlemleme sonrasında muayeneyi yapan hekim, eldiven ile işaret parmağına kayganlaştırıcı vazelin veya ağrı giderici türden bir sıvı, merhem veya jel sürdükten sonra parmakla makat kanalı muayenesi yapar. Parmak ile makat muayenesi sırasında, bir kitle, değişiklik veya hassasiyet varlığını araştırır. Bu işleme rektal tuşe veya tuşe rektal adları da verilir. Erkek hastalarda bu muayene sırasında, ek olarak prostat bezi hakkında fikir edinilir.
Anoskopi veya anoskop nedir?
Makat bölgesine ait; ağrı, şişlik, kanama vb. yakınmalar ile başvuran hastalarda Genel Cerrahın makat kanalını incelemesi için kullanılan alete ‘’anoskop’’ ve bu alet yolu ile yapılan inceleme işlemine de ‘anoskopi’ adı verilir. Muayene sırasında kullanılan anoskop metal veya plastik yapıda olabilir. Metal anoskoplar, sert (rijid) yapıda olup çok kez kullanılabilirler ve sıklıkla sağlık kuruluşlarında bu tür anoskoplar tercih edilir. Ayrıca, kendinden ışığı bulunan plastik yapıda ve tek kullanımlık olan anoskoplar bulunmaktadır, bu tür anoskopların avantajları; muayenenin metal (rijid) olanlara göre daha konforlu olması ve her hastaya özel kullanım gibi avantajlarının olmasıdır.
Yüksek çözünürlüklü anoskopi nedir?
şüpheli olan olgularda ‘’HRA’’ veya ‘’high resolution anoscopy’’ olarak adlandırılan yüksek çözünürlüklü anoskopi tetkiki tercih edilir. Yöntemin temeli, makat kanalı içindeki şüpheli bölümün % 5 asetik asit veya Lugol türündeki boyalar ile boyandıktan sonra daha detaylı olarak incelenmesi esasına dayanır.
Makat muayenesinden neden kaçınılır?
Beklenilenin aksine, erkek hastaların, kadın hastalara oranla makat muayenesinden daha fazla kaçındığını gözlemlemekteyiz. Makat yakınması ile hekime başvuran hastalarda yapılan gözlemler, yakınmaların başlangıcı ile hekime başvuru arasındaki sürenin kadın hastalar için iki yıl ve erkek hastalar içinse beş yıl civarında olduğunu göstermektedir. Hekime gitmekten kaçınmada, makat muayenesinden korkma, çekinme, utanma, kanser gibi kötü bir hastalık ile karşılaşılabileceği korkusu vb. nedenlerle hastalar makat muayenesini ötelerler. Yine ayrı ve sık karşılaşılan bir neden ise, kulaktan kulağa yayılan ve makat muayenesinin ağrılı olduğu ve hastaya ıstırap vereceği yönündeki kanıdır. Deneyimli hekimlerin hastanın mevcut durumuna göre, muayenenin seyrini ayarladıklarını bilmekte yarar vardır. Makat muayenesinden kaçınmaya neden olan ayrı bir neden ise basur, makat fistülü, makat çatlağı, makat siğili, makat sarkması vb. makat hastalıklarında tekrarlama (nüks) sorunu nedeni ile tedavinin sonucu konusunda karamsar düşüncelerdir.
Almanya’da Gebbensleben ve ark. 2009 yılında yayınladıkları çalışmalarında, 178 hastanın makat muayenesi hakkındaki görüşlerini incelemişlerdir. Bulgulara göre hastaların % 78’inin makat muayenesi geçirdikleri belirlenmiştir. Bunların % 40’ı 5-25 yaş aralığında, % 40’ı ise 26-50 yaş aralığında makat muayenesi geçirdiklerini belirtmişlerdir. Hastaların % 40’ının sol yan duruş ve % 40’ı ise litotomi pozisyonu veya jinekolojik pozisyon ile muayene olduklarını açıklamışlardır. Bu muayeneyi olan hastalar tekrar muayene olmaları gerektiğinde, % 70’i sol yan duruş ile ve % 30’u ise litotomi pozisyonu veya jinekolojik pozisyon ile muayeneyi tercih edeceklerini açıklamışlardır.
SORU VE GÖRÜŞLERİNİZ İÇİN: drkorhantaviloglu@mynet.com