Anoskopi: makat kanalının anoskop ile incelenmesi işlemidir.
Rektoskopi: rektumun rektoskop ile incelenmesi işlemidir.
Sigmoidoskopi: kalın bağırsağın sol bölümünün endoskopi ile incelenmesi işlemidir.
Kolonoskopi: kalın bağırsağın tümünün endoskopi ile incelenmesi işlemidir. Ek olarak biyopsiler alınmasına olanak verir.
Defekografi: Makat içine bir alet yardımı ile röntgende görülen macun şeklinde bir madde vererek video veya film çekilmesine ‘’defekografi’’ veya ‘’proktografi’’ adı verilir. Defekografi tetkiki için hasta komot adı verilen ve ortasında dışkılayabileceği lazımlık olan özel bir iskemleye oturtulur. Tetkik sırasında saniyede 3 adet ve ortalama 30 saniye gibi bir süre ile dışkılama eylemi görüntülenir. Buradaki amaç, dışkılama eylemi sırasında makat kaslarının uygun şekilde kasılıp kasılmadığını anlamak ve olağan dışı durumları görüntülemektir. Dışkılama zorluğu veya ‘’obstrüktif defekasyon’’ ile seyreden tüm defekografi tetkiklerinin % 20’sinde makatın aşırı kasılması bulunduğu bilinmektedir.
MR defekografi: Defekografi tetkikinin MR (manyetik rezonans) veya MRG (manyetik rezonans görüntüleme) adı verilen aletle gerçekleştirilmesi işlemidir.
Kolorektal geçiş zamanı: Hastaya röntgende görülebilen (radyo-opak) madde ile işaretli 24 adet kapsül yutturulur, 5. günde röntgen çekilir ve böylelikle kapsüllerin bağırsağın hangi bölümüne kadar geldiği anlaşılmaya çalışılır.
Balon atılım testi: makat içine içi yaklaşık 60 ml hava veya sıvı dolu bir balon yerleştirilerek, hastanın bunu dışarı atması istenilir, bu sayede dışkılama yeteneği hakkında fikir edinilir. Balonun bir dakikada dışarıya atılması dışkılama zorluğunu ve üç dakikadan uzun bir sürede dışarıya atılması ise dissinerjik defekasyon veya makatın aşırı kasılması lehine değerlendirilir.
Anorektal manometri: makat içine, ucunda elektrodu olan balonlu bir kateter yerleştirilir ve dinlenme, sıkma ve gevşeme gibi dönemlerde hastanın makat içi basınçları ölçülür ve sağlıklı bir kişide belirlenen değerler ile karşılaştırılır. Ölçümler, anal kateterin balonunun su ile şişirildiği yandan deliği olan model, su ile şişirilen ve uçtan deliği olan model, mikrotranduser (üç veya dört kanallı), mikrobalon (dört kanallı) ve kateterin balonunun hava ile şişirildiği beş farklı türde cihaz kullanılmaktadır.
Pelvik taban floroskopisi: ağızdan, vajinadan ve rektumdan röntgende görülen (radyopak) madde verilerek gerçekleştirilen röntgen tetkikidir.
Bu tetkiklerin sonucunda makatta aşırı kasılma tanısı başlıca şu şekilde konulur:
Defekografi’de: anorektal açının 100’den az olması, makat kanalı açıklığının 10 mm’den az olması, makat kanalı açıklığının 30 saniyeden daha uzun süreli 10 mm’den fazla olması
Anorektal manometri’de: ıkınma eylemi sırasında makat basıncının % 20’den az miktarda düşmesi veya artması
Makatın aşırı kasılması için Roma III kriterleri
-Hastada Roma kriterlerine göre kronik kabızlık bulguları olmalı
-Anal manometri ile uyumsuz kasılma ve dışkılama sırasında % 20’den az gevşeme olması
-Anal manometri ile yetersiz itme ve dışkılama sırasında % 20’den az gevşeme olması
Makatın aşırı kasılmasının tipleri
Tip I: zıt makat kasılması (paradoksal anal kontraksiyon)
Tip II: dışkı atılımının sorunlu olması
Tip III: dışkı atılımının yeterli olması fakat makat gevşemesinin sorunlu olması
Makatın aşırı kasılmasının komplikasyonları
Dışkı taşlaşması: makatın aşırı kasılması tedavi edilmediği takdirde aşırı sert dışkı oluşmasına (taşlamış dışkı veya fekal impaksiyon) neden olur.
Megarektum: makatın aşırı kasılması aşırı ıkınmaya neden olarak rektum adı verilen kalın bağırsağın makat kanalı ile birleşen kısmında genişlemeye neden olur ki, bu durum megarektum olarak adlandırılır.
Enkoprezis: istemsiz olarak dışkı kaçırma durumudur.