Makatta darlık nasıl tanımlanır?
Makat kanalının daralmasına, çapının küçülmesine ve elastikiyet yeteneğini kaybetmesine, makat darlığı, anal darlık veya anal stenoz adı verilir. Makat darlığı gerçek anatomik darlıklar, kasta büzüşme veya fonksiyonel büzüşme nedeni ile olabilir. Gerçek makat darlığında, anoderm adı verilen makat derisinin yerini sıklıkla ameliyat sonrasında oluşan nedbe dokusu (nasır dokusu, sikatris) alır. Bu bölümde sadece erişkinlerin makat darlıkları ele alınmıştır, bebeklerin makat darlıkları ise uzmanlık alanımıza girmemektedir. İstirahat durumunda makat kanalının erişkinlerdeki ortalama çapı 3 cm, gevşeme ve açılma sırasında 5-9 cm ve tam kasılma ile birlikte 2.5 cm olarak ölçülmüştür.
Hangi hastalıklar veya durumlar makat darlığına neden olur?
• Hemoroid ameliyatı: Makat darlığı olgularının % 90’ından fazlasını oluşturur. Hemoroid ameliyatları sonrasında ortalama % 2-4 oranında, komplike olan veya ileri hemoroid ameliyatlarından sonra ise % 5-10 oranında makat darlığı görülür. Sıklıkla bu sorun pıhtılaşmış (tromboze) hemoroid veya makat sarkması (rektal prolapsus) ile birlikte olan hemoroid olgularında hemoroidlerin Whitehead ameliyatında olduğu gibi çepeçevre çıkartıldığı olgularda rastlanır. Longo tekniği ile gerçekleştirilen hemoroid ameliyatlarında, kese ağzı (purse string) dikişi makat kanalında makat girimine yakın olarak atılırsa, makat darlığı gelişebilir. Bu hastalarda sıklıkla ‘tıkayıcı tipte dışkılama’ veya obstrüktif tipte defekasyon gelişir ve hastalar sıklıkla sık olarak dışkılama ve sürekli ıkınma hissi (tenesmus) geldiğini ancak çoğu defasında ya hiç dışkı yapamadıklarını veya dışkıyı tam olarak boşaltamadıklarını ifade ederler.
• Alt seviyeli rektum kanseri ameliyatı: özellikle alt seviyeli olan rektum kanserlerinde, tekrar bağırsak devamlılığını sağlayabilmek amacı ile kalın bağırsak ile makat kanalı arasında birleştirme (alt seviyeli kolo-rektal anastomoz, kolo-anal anastomoz) yapılır. Bu hastalarda % 10-30 oranında makat darlığı gelişir.
• İltihabi bağırsak hastalığı ameliyatı: kalın bağırsağın makat kanalı dışındaki tüm bölümlerinin alınması (total kolektomi) ve ince bağırsağın makat kanalına birleştirilmesi (ileo-anal anastomoz) sonrasında birleştirme (anastomoz) hattında darlık görülebilir.
• Makat çatlağı ameliyatı
• Makat kası (anal sfinkter) onarımı
• Makat fistülü ameliyatı
• Rektovajinal fistül ameliyatı
• Makat siğillerinin yakılması sonrası
• Anismus
• Makat çatlağı hastalığının kendisi darlık oluşturabilir.
• Makat kanseri
• Endometriozis
• Makatın ender tümörleri: melanom, lenfoma
• Kronik dışkı gevşetici (laksatif) kullanımı
• Uzun süreli asetil salisilik asit veya parasetamol içeren fitillerin kullanımı
• Kronik ishal
• Makat yaralanmaları
• İltihabi bağırsak hastalığı
• Komşu organların (prostat, mesane, rahim ve vajina) kanserlerinin rektuma sıçraması durumunda
• Işın tedavisi (radyoterapi): önce radyasyon proktiti oluşur ve ardından makattan kanama gelişir. Geç dönemde ise rektum seviyesinde bağırsak fistülü ve makat darlığı gelişir.
• Makat bölgesinin cinsel hastalıkları
• Makat tüberkülozu
• Makat ülserleri
Makat ameliyatları sonrasında, makat darlığı gelişimi nasıl önlenir?
• Makat dışındaki memeleri çevresel olarak aşırı geniş olarak çıkartmamak ve arada sağlam doku adacıkları bırakmak. Fazla miktarda makat derisi ve bağırsak iç yüzeyini (mukoza) çıkartmamak.
• Makat kanalında dişli çizgi (linea dentata) civarında az dikiş kullanmak.
• Longo ameliyatında kese ağzı (purse string) dikişini, makat kanalındaki dişli çizgiye (linea dentata) yakın olarak yerleştirmemek.
• Hemoroid ameliyatının deneyimli olan bir cerrah tarafından gerçekleştirilmesi.
SORULARINIZ İÇİN: drkorhantaviloglu@mynet.com