Başlarda egzersiz ve ağrı kesiciyle tedavi edilebilen ağrılar, ilerleyen zamanlarda kronik hastalıklara dönüşebiliyor. Özellikle oturarak çalışanlarda rastlanan bel ağrıları, kişinin bel fıtığı olma riskini de artırıyor. Stresli çalışma koşulları altında şiddetlenen ağrılara karşı en iyi çözüm ise doğru bir oturma şekli ve düzenli egzersizler… Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Doktoru Mustafa Çorum ile bel ağrılarına karşı ne tür önlemler alınması gerektiğini konuştuk…
Bel ağrılarını tetikleyen faktörler nelerdir?
45 yaş altındaki çalışanlarda fiziksel fonksiyonları kısıtlayan nedenlerden biri de bel ağrısıdır. Biz çalışanlarda bel ağrılarını tetikleyen faktörleri üç grupta toplayabiliriz. Bunlar işle ilgili, kişisel ve psikolojik faktörlerdir. İşle ilgili riskler; ağır işlerde çalışmak, uzun süreli aynı pozisyonda çalışmak ve öne eğilerek çalışmaktır. Kişisel faktörler olarak; kondisyon eksikliğinin yani hareket azlığının, sırt-bel kaslarının güçsüzlüğünün, şişmanlık ve sigara içmenin bel ağrısını tetiklediğini söyleyebiliriz. Psikolojik faktörleri ise çalışanın işindeki memnuniyetsizliği, monotonlaşan iş koşulları ve stres olarak sıralayabiliriz.
Bel ağrılarından korunmak için neler yapılmalı?
Günlük yaşam ve iş ortamında belimizi doğru kullanmalıyız. Mesela ayaktayken veya otururken duruşunuza dikkat edin. Ağır eşyaları doğru bir şekilde kaldırın ve taşıyın. Doğru uzanın, doğru dönün, doğru öne eğilin. Yatağınızı iyi seçin, doğru uyuma pozisyonunda uyuyun. Düzenli egzersiz yapın. Kondisyonunuzu iyi tutun ve bel ağrılarını tetikleyen risk faktörlerinden mümkün olduğunca uzak durun.
Masa başı çalışanlar nelere dikkat etmelidir?
Çalışanlar otururken her zaman sırtı sandalyeye değecek şekilde oturmalı ve bel kavsini koruyacak bir yastık kullanmalıdır. Çalışma sırasında omurganın aşırı derecede öne ve arkaya gerilmesi veya yanlara bükülmesini oluşturan hareketler ve pozisyonlardan kaçınmalıdır. Bilgisayar ekranı çok uzak olmamalı, ekran göz hizasının ne çok üstünde ne de çok altında olmalıdır. Dizler 90 derecelik bir açıda duracak şekilde çalışılmalıdır. Gün içinde ara ara molalar verilip kas ve eklemlere dinlenme ve yenilenme fırsatı verilmelidir. Ara ara koltuk ayarları değiştirilmelidir. Bu sayede koltuk ayarı eklemlerin duruşunu da değiştirdiği için koltuğun neden olduğu kas ezilmelerini ve gerilmelerinin de önüne geçebiliriz.
Bel ağrısı ne zaman tehlikeli olmaya başlar. Yani beli ağrıyan bir hasta ne zamandan sonra hekime başvurmalı?
İnsanlar ömrü boyunca en az 1 kez bel ağrısına yakalanıyor. Ama bunların çoğu genelde ilk 1-2 hafta içinde geçmektedir. Mesela ağır kaldırma ve zorlanmaya bağlı bir bel ağrısında istirahat, basit ağrı kesici ilaçların kullanımı ve sıcak veya soğuk uygulamalar önerilir. Bu tedaviye rağmen birkaç günde iyileşme yoksa bacağa yayılan ağrı ve uyuşma mevcutsa, idrar ya da dışkı kaçırma oluyorsa, ayak ya da bacakta güçsüzlük başlamışsa kesinlikle hekime başvurmak gerekir.
Bel ağrılarında etkin tedaviler nedir? Ameliyata gerçekten çabuk mu karar veriliyor? Daha öncesinde neler yapılabilir?
Bel ağrılarının yüzde 98'i ilaç ve egzersiz tedavisiyle giderilecek rahatsızlıklarken, sadece yüzde 2'sinde ameliyat endikasyonu vardır. Tedavi bel ağrısını oluşturan nedene bağlı olarak belirlenir. Tanıyı koymak için röntgen, tomografi ve MR gibi görüntüleme yöntemleri ve laboratuvar tetkikleri gerekli olabilir. Cerrahi tedaviyi gerektiren bir hastalık söz konusu değilse, fizik tedavi, ilaç tedavisi, bel ve karın egzersizleri, enjeksiyonlar, manuel tedavi gibi konservatif tedavi uygulanabilir. Bel ağrılarında fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulamaları ağrının azaltılması, kas spazmının giderilmesi, bel, karın ve kalça çevresindeki kasların kuvvetlendirilmesi ve postür eğitimine yönelik çok etkili bir tedavi uygulamasıdır.
Bel ağrısından korunmak için düzenli egzersiz ve spor önerilir. Bel ve karın kaslarının güçlü olması, aşırı kas gerginliklerinin ortadan kaldırılması için yoga ve pilates önerilen sporlardandır. Yüzmenin de bel ağrısında çok olumlu etkileri vardır.
Yüzmek omurgaya en iyi gelen egzersiz deniyor, ama imkanı olmayanlar ne yapmalı?
Karın ve sırt kaslarını kuvvetlendiren yüzme sporu, düzenli olarak yapıldığında bel ağrısı tedavisinde çok önemli rol oynuyor. Yüzme imkanı olmayanlar için omurgaya yönelik egzersizler yapılmalıdır. Masa başında bile yapılabilen çok basit egzersizler var. Bunlar günde yaklaşık olarak 30-40 kere rutin halde yapıldığı zaman bel ya da boyun ağrıları için çok faydalı olur.
Egzersiz yapmanın faydaları nelerdir?
Egzersiz yapmak omurgayı ve omurgaya destek veren yapıları güçlendirerek; zorlanmayı ve yaralanma riskini azaltır, duruşu düzeltir, bel ağrısını azaltır, iyileşmeyi çabuklaştırır ve bel ağrısının tekrarını önler. Bu yüzden egzersiz fizik tedavi için olmazsa olmazlardan biridir.
Pilates ve yoga çok popüler iki aktivite türü. Bunların omurgaya zararları var mı?
Pilates ve yoga denge, kas gücü, esneklik ve doğru duruş kazandırmak için tüm bedeni güçlendirme ve esnekleştirme üzerine odaklanan egzersiz sistemleridir. Doğru şekilde uygulanıyorsa omurgaya zarar vermezler. Uygulanan egzersizlerin doğru ve kişinin ihtiyacı doğrultusunda olması gereklidir. Gereksiz zorlamalar ya da bilinçsizce yaptırılan hareketler sağlam bir omurgada bile problemlere yol açabilir. Ayrıca vücuttaki ufacık bir deformasyonu bile kalıcı sakatlığa çevirebilir ve kişinin farkında bile olmadığı bir fıtık başlangıcını tetikleyebilir. Bel-boyun rahatsızlığı olan kişiler doktor tavsiyesiyle ya da doktorun egzersiz yapmaya engel bir durum görmediğinde pilates veya yoga yapabilir.