Meno (kanama) Pause (kesilme) kelimelerinin birleşmesinden meydana gelen Menopoz kanamanın kesilmesi demektir.
Menopoz dönemi diye bir dönem yoktur. Menopoz, cinsel olgunluk dönemiyle yaşlılık arasındaki uzun bir süreç içinde bir noktadır. Yani, bir öncesi ve bir sonrası vardır. Onun için bir menopoz öncesi, bir de menopoz sonrası dönem vardır diyebiliriz. Menopozla ilgili aklınıza takılan tüm sorularınıza Jinemed Sağlık Merkezleri Yönetim Kurulu Başkanı Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Prof. Dr. Teksen Çamlıbel cevap verdi.
Türkiye'de ortalama menopoza girme yaşı nedir?
Menopoz, fizyolojik bir olaydır. Yani bir hastalık hali değildir. İnsan ömrünün uzaması, Türkiye'de ortalama 70'li yılların Amerika'da 80'li yılların üstüne çıkması menopozun nedeni olan östrojen hormonunun yokluğundan kaynaklanan belirtileri daha uzunca bir süreç yaşamamıza neden olmaktadır. Türkiye'de menopoza girme yaşı 47, ama 51 yaşına kadar uzayabilmektedir, menopoz öncesi dönem ise, 40'lı yaşlardan başlamaktadır.
Kaç çeşit menopoz vardır?
Üç türlü menopoz vardır:
1.Doğal menopoz; kadının normal, kendiliğinden menopoza girmesidir.
2.Cerrahi menopoz; herhangi bir nedenle, hangi yaşta olursa olsun, rahim dursa bile yumurtalığını kaybeden kadının menopoza girmesi.
3.Erken menopoz; 40 yaşından önce menopoza girilmesi.
Menopozun, erken ve uzun dönemdeki belirtileri nelerdir?
Menopoz hemen öncesi dönem ve menopozdan hemen sonra 3–5 yıl devam eden, bütün kadınlarımızın bildiği, menopoz yakınmaları vardır.
İlk görülen yakınmalar: Sıcak basmaları, birdenbire gelen terlemeler, sinirlilik hali, alınganlık hali, ağlama nöbetleri, unutkanlık, uykusuzluk. Kadınların yüzde 75'inde bu psikolojik-depresif hâl görülmektedir. Yüzde 25'inde ise hafif olarak geçmektedir. 3–5 yıl kadar devam eder, sonra kaybolur. Yüzde 10'unda 10 yıla kadar uzamaktadır. Ondan sonra geç belirtiler başlar.
Menopoz dön eminde ne gibi riskler meydana gelir?
En önemlisi ciltte meydana gelen bozukluklar ve kalp kriziyle karşımıza çıkan enfarktüs riskidir. Menopoz döneminde enfarktüs 10 misli bir artış göstermektedir, normalde bir erkek hastalığı olan enfarktüs, bir kadın hastalığı haline gelmektedir. Bugün dünyada kalp krizine bağlı ölüm nedenleri kanserler dâhil bütün ölümlerin neredeyse iki misline yakındır. Bir de menopozla başlayıp, sinsi olarak kemiklerde meydana gelen kayıpla karakterize olan osteoporoz karşımıza çıkmaktadır. En büyük olumsuzluk da kırıklardır. Kalça kırıkları, omur kırıkları çok önemlidir. Aynı zamanda kamburlaşma meydana gelmektedir. Omurlardaki çökme kırıkları sonucunda, felçler meydana gelebilir.
Erken menopoz tespiti yapılabilir mi?
Erken menopoz 40 yaşından önce ortaya çıkmaktadır. Hormon testiyle bulguları kolayca teşhis mümkündür. Eğer kadın normal adet görüyorsa zaten menopoz şikâyeti olmaz, ama adetlerinde bir bozukluk varsa erken menopoz riski olup olmadığı, kandan alınan basit bir hormon tahliliyle, çok kolay olarak tespit edilebilir.
Menopoz döneminde yapılan standart testler nelerdir?
Menopoz dönemindeki kadının bir defa jinekologa gitmesi gerekir. Rahim ve rahim ağzı kanserinin en çok görüldüğü döneme girildiği için, jinekolojik muayene, papsmear testi yapılmalıdır. Vaginal ultrasonografi yumurtalık kanserlerini ve rahim içi kanserlerinin teşhisi açısından çok önemli, patolojileri, bozuklukları en iyi gösteren tanı yöntemlerinden biridir. Meme kanseri, kadında görülen kanserlerin, insanlarda görülen kanserlerde, akciğer kanserinden sonra ikinci sırayı almaktadır. Meme kanserindeki bu artış nedeniyle kadınlarımızın muhakkak 40 (mamografide 35 diye geçiyor) yaşından itibaren mamografi, meme ultrasonografi çektirmeleri gerekmektedir. Bunun dışında kan yağlarına baktırması ve aile öyküsü varsa kemik ölçümü yaptırması gerekmektedir.
Menopozda hormon tedavisi şart mıdır?
Menopoz döneminde yapımı duran östrojen hormonunu yerine koyma tedavisi olarak tanımlanan ‘hormon replasman tedavisi' iki şekildedir: Birincisi, adet görecek şekildedir ikincisi ise adet görmeyecek şekilde.
Hormon replasman tedavisi ağızdan, ciltten yapıştırma şeklinde, cilde sürülen kremlerle veya burundan sprey şekillerinde verilebilir. Vajina içine konulan ovüllür, kremler, progesteron hormonu içeren rahim içi araçları da vardır. Buna östrojen ilave edilmektedir. Bugün en çok kullanılan transfermal ve oral yolla, bir de vajina yoluyla kullanım en yaygın kullanım şeklidir.
Hormon replasman tedavisi verildiği zaman yüzde 90'ın üzerinde başarı olmaktadır. Biraz evvel söylediğimiz menopozun erken belirtileri kaybolmaktadır. Geç belirtiler ve osteoporoz da önlenmektedir. Bugünkü konsept, kadın menopoza girer girmez, girmeye yakın, eksikliğin hissedildiği dönemde tedaviye başlanıp, 5–10 yıl devam etmesidir. Zaten bütün kadınlara verilen mesaj, uzun süre kullanılmasıdır.
Menopoz dönemindeki her kadına hormon takviyesi verilmeli mi?
Yaşam kalitemizi arttırması için kadının mutlaka hormon replasman tedavisi alması lazım. Almıyorsanız bile, en önemlisi doktora gitmeniz lazım. Kanserlerin önlenmesi açısından çok önemlidir. Hayat alışkanlıklarımızı düzenlemeli, jimnastiğimize önem vermeli, yeşili, beyaz eti yemeliyiz. Diyetimizi çok iyi yapmamız lazım.
Meme kanserinin genetik yatkınlık gösterdiği düşünüldüğünden, böyle bir hastanın birinci derece akrabalarına hormon replasman tedavisi verilmemekteydi. Oysa son çalışmalar, bu kişilere de verilebileceğini göstermektedir. Bu hastalar kontrol altında olduğu ve risk de artmadığı için tedavi olabilmektedir. Göz ardı edilebilecek minimal bir artış vardır. Ancak ailede hem teyzede hem ablada veya hem annede hem teyzede, ailenin her ferdinde meme kanseri saptanmazsa bunlara hormon replasman tedavisi vermeme eğilimi halen vardır.
Hormon tedavisinin, ‘meme kanseri' riskini artırdığı söyleniyor. Bu doğru mu? Halk arasında bu çok yanlış bilinmektedir. En çok görüldüğü ülkelerden biri olan A.B.D.'nin en son verilerine göre 55–59 yaş arasında meme kanseri 100 bin kadında 300, demek ki binde 3 kadında görülmektedir (bu araştırma 55–59 yaş arasında yapılmış). Zaten meme kanserinin 40 yaşından önce görülme olasılığı yüzde 25'dir. Yüzde 75'i 40 yaşından sonra görülüyor. Her artan yılla beraber hormon alsın veya almasın artan bir eğilim içindedir. Nasıl erkeklerde prostat kanseri görülüyorsa, 80 yaşını geçen 9 kadından 1'i meme kanseri olma riski taşımaktadır. Ne kadar geç yaşta yakalanırsa yaşama şansı o kadar fazladır.
Kolay bir menopoz dönemi için ne yapmalıyız?
Menopoz veya başka bir sebeple östrojen eksikliğinde kalsiyumun az alınması, hareketsizlik, kahve, sigara, alkol tüketimi, zayıflık ve bazı ilaçlarla osteoporozun daha da hızlandığını biliyoruz.
Osteroporoz tedavisinde kalsiyum miktarını ayarlamak veya kalsiyumun emilimini arttırmak, bazen de hormon destekleyici tedaviler kullanmak ve egzersiz ile bu tedaviyi desteklemek gerekmektedir.
Yazı: teksencamlibel@mynet.com