Üremeye yardımcı tedavi yöntemlerindeki son gelişmeler, artık menopoz sonrasında da anne olma imkanı sağlıyor. Rahim yaşlanmadığı için sağlıklı bir kadın her yaşta anne olabiliyor.
Bugüne kadar 50 yaşın üstünde 72 kadının gebe kalmasını sağlayan Ortadoğu ve Balkanlar Kıbrıs Tüp Bebek Merkezi Direktörü Op. Dr. Halil İbrahim Tekin, "Kadın; geç evlendiği için, kariyer yaptığı için veya doğru tedavi yöntemlerine ulaşamadığı için geç yaşta anne olmak zorunda kalmış olabilir. Bugün üremeye yardımcı tedavi yöntemlerindeki hızlı gelişmeler, kadının her yaşta anne olmasına olanak sağlıyor. Tabii ki biz her kadına, doğal olan doğurganlık sürecinde anne olmayı öneriyoruz ama olamayanların da bu haktan mahrum kalmaması için tıbbın bize verdiği alternatif yöntemleri de kullanıyoruz" diyor.
Her geçen yıl bir öncesine oranla daha fazla sayıda ileri yaş gebeliği yaşandığına dikkat çeken Dr. Tekin, sorularımızı cevaplıyor.
İleri yaş infertilitesi (kısırlığı) nedir?
Yaş ilerledikçe kadınlarda üreme potansiyeli de düşer. Bu düşüş hangi noktadan sonra başlamaktadır sorusu yıllarca araştırma konusu olmuştur. Kesin olarak bilinmektedir ki 35 yaş sonrasında yumurtalıklarda bulunan büyümeye hazır yumurtalar azalmaktadır . Bu sebeple 35 yaş ve üstünde gebelik için hızlı hareket edilmesi gerekmektedir. 40 yaşından sonra tüp bebek tedavisiyle bile hamilelik şansı dramatik bir şekilde azalmaktadır. Bu da tüp bebek tedavisine ihtiyacı artırmakta ve ileri yaşlarda yapılan tüp bebek tedavisinde ise gebelik şansı çok ciddi bir şekilde azalmaktadır.
Düzenli adet gören ileri yaştaki kadınlar neden çocuk sahibi olamıyorlar?
Tüp bebek tedavisinde en önemli iki faktör; birincisi yumurtalar, ikincisi ise döllenmiş yumurtaların yani embriyoların tutunacağı rahimdir. Kadınların yaşı, yumurtaları hem sayı, hem de kalite olarak etkilemektedir. İlerleyen yaşla beraber yumurtalıklarda nispeten daha az kaliteli yumurtalar kalmaktadır. İleri yaşlara kadar yumurtalıklarda kalan yumurtaların negatif yönde bir takım kimyasal veya çevresel toksinlere maruz kalarak kalitelerini kaybettiği de düşünülmektedir. Dolayısıyla ileri yaşlarda gebelik oranlarının azalmasının en önemli nedenleri yumurtaların hem sayıca hem de kalite olarak bozulmasıdır.
Yumurtalıkların Tükendiğini Nasıl Anlarız?
Yumurta sayısı her kadında doğuştan itibaren hatta daha anne karnında iken belirlenmiştir. Ergenlik çağı ile beraber yumurta havuzunda bulunan gelişmeye hazır yumurtalar her geçen ayla birlikte azalmaya başlar. Bu azalma her kadında aynı olmaz, yumurtaların bittiği yaş da aynı olmaz. Belirlenen bazı testler ile yumurtalıkların çalışması ölçülebilir, fakat ne yazık ki bu testler direkt olarak bize geride kalan yumurta sayısını vermemektedir. Testlerin hepsi dolaylı yollardan yumurtalık rezervini göstermektedir. Adetin 3 ile 5 günler arasında bakılan FSH ve E2 hormonları, yine adetin başında yapılan yumurtalıkların ultrason ölçümleri ve hacim hesapları ve özellikle adet başındaki gelişmeye hazır yumurta sayısı bize yumurtalık rezervi hakkında bilgi verir. Bu testlere genel olarak yumurta rezervi testleri denmektedir. Bazen bu testler tek başına değerli olmazken kombine olarak kullanıldıklarında bize daha sağlıklı bilgi verir.
İleri yaş anne adayları ne zaman hekime müracaat etmelidirler?
Kısırlık 1 yıllık düzenli ilişkiye rağmen gebe kalamamak olarak tanımlanmıştır. Bu bir yıllık süreyi bazı durumlarda beklememeliyiz. 35 yaş üzerindeki kadınlar, 6 ayın sonunda gebe kalamıyorlarsa hemen tetkik ve tedavi amacıyla bir infertilite merkezine başvurmalıdır. 40 yaş üstünde gebelik düşünülüyorsa hiç zaman kaybetmeden belli bir tedavi yöntemine başvurulmalıdır. Her geçen ayla birlikte yumurta havuzunda bulunan nispeten kaliteli yumurtalar azalmaktadır ve bu gebelik şansını daha da aşağılara çekmektedir.
Tüp bebek tedavisinde bu hastalar için neler yapılmaktadır?
İleri yaşlarda tüp bebek tedavisine başvuran hastalarda öncelikle belirli araştırılmalar yapılmalı ve dolaylı da olsa yumurta rezervinin ölçülmesi gerekir. Yumurta rezervi testleri ve özellikle belirli adet siklusunda büyümeye hazır folikül sayısı bize başarı şansımızın ve ilaç dozlarımız hakkında bilgi verir. Bilinmelidir ki bütün yumurta rezervi testleri direkt olarak yumurta sayısını ölçemez. Uygulanan hormon tedavisinden sonra elde edilen yumurtaların laboratuvar işlemleri çok önemlidir. İleri yaşta önerilen preimplantasyon genetik tarama (PGT) işleminin biz ilk aşamada gerekli bulmuyoruz. Ayrıca hamile kalınsa bile zaten 35 yaşın üzerinde kesin tanı amaçlı amniyosentez işlemini bu hastalara önermekteyiz. Dolayısıyla preimplantasyon genetik ayıklama yada tıbbi ismiyle anöploidi tarama işlemi rutinde pratik değildir, pahalı ve tartışmalı bir konudur.
İleri yaş tüp bebek tedavisinde başarı oranları nasıldır?
40 yaşın altında klinik gebelik oranı % 62' dir. Bu oran 40 yaş üzerinde ise dramatik olarak azalarak % 25' e gerilemektedir ki bu oran da iyi bir şans demektir. Ama teknolojik gelişmeler kadına her yaşta anne olma şansı veriyor.
İleri yaş hastalarda kaç embriyo transfer edilir?
Gebelik oranlarının transfer edilen embriyo sayısı ile doğru orantılı olduğunu biliyoruz. Tabii bu noktada transfer edilen embriyo sayısı sorgulanmalıdır. Biz 35 yaşın altında 2veya 3 embriyo, 35yaş üstünde ise 3 embriyo transfer ederken, 40 yaş üzerinde zaten elde edilen iyi embriyo sayısının az olması nedeniyle bu sayı en fazla 3 olmaktadır.
İleri yaşlarda gebelik elde etmek için alternatif yollar
İleri yaşlarda tüp bebek tedavisi ile bile gebelik azalmakla birlikte bazı durumlarda imkansız hale gelmektedir. Gebelik elde edebilmek için olmaz ise olmaz şartlardan biri yumurta elde edilmesi işlemidir. Gebelik elde etmek üç yol vardır.
1-Yumurta donasyonu
Yumurta elde edilemeyen hasta gruplarında şans verilememektedir ki bunlar menopoza yaklaşan veya menopozda olan hastalardır. Bu durum ya adetten kesilmek, düzensizleşen ve seyrekleşen adet görme veya yapılan yumurta rezervi testlerinde yumurtaların yokluğu şeklinde belirtilmektedir. Bu gibi durumlarda yumurta donasyonu yani bağışı şeklinde yumurta elde edilmektedir ve bu yumurtalara mikroenjeksiyon sonrasında embriyolar rahme yerleşmektedir. Bazı durumlarda yumurta olsa bile yetersiz döllenme veya arda arda gerçekleşen başarısız tüp bebek denemelerinde de donasyon programına ihtiyaç duyulmaktadır. Genç kişilerden alınan yumurtalar oldukça başarılı gebelik oranlarına sahiptir.
Türkiye'de yumurta donasyonu yasal olmadığın için hastalar Kıbrıs'a gelmekte veya yurtdışına başka ülkelere de gitmektedir.
2-Embriyo dondurma
İleri yaşlarda gebelik elde etmenin diğer bir yolu da; embriyo dondurmadır. Çocuk sahibi olmayı, herhangi bir sağlık problemi, maddi problemler ya da kariyerine düşünerek daha ileri bir tarihe erteleyen çiftler, kendi rızaları ile kendi sperm ve yumurtalarından elde edilen embriyoyu ileride çocuk sahibi olabilmek için dondurup saklatabilirler. Ya da tüp bebek tedavilerinden geçen çiftler, artan fazla embriyolarını daha ileri yaşlarda çocuk sahibi olabilmek için saklatabilir ve kullanabilirler. Embriyo dondurmanın Türkiye'de yasal sınırı 5 yıldır.
3-Yumurta dondurma
Bu konudaki çalışmalar henüz klinik araştırma aşamasında. Ama bugün yumurta veya yumurta dokusu dondurularak saklanabiliyor. Bir kadın için yumurta rezervi bitse de rahim yaşlanmıyor. Yani sağlıklı yumurtaları olduğu sürece gebelik elde edilebilir. Herhangi bir sağlık problemi nedeniyle, örneğin kanser hastası olup kemoterapi görecek bir kadının önce yumurtaları alınıp dondurulabilir ve kanser tedavisinden sonra ileri bir tarihte dondurulup çözdürülmüş kendi yumurtaları ile anne olabilir. Türkiye'de yasal düzenlemeler olmadığın için sperm bankası da yumurta bankası mevcut değil.