Mesleksel astım, mesleklere bağlı akciğer hastalıklarının en sık rastlananıdır ve görülme sıklığı çeşitli istatistiklere göre %2-15 arasında değişmektedir.
İnsanların çalıştıkları iş yerinde maruz kaldıkları etkenlere bağlı olarak ortaya çıkan hastalığa mesleksel astım ismi verilir. Günümüzde sayısı 300' e varan maddenin astıma yol açabileceği bilinmektedir ve bu maddelerin sayısı her geçen gün artmaktadır.
Mesleksel astım, mesleklere bağlı akciğer hastalıklarının en sık rastlananıdır ve görülme sıklığı çeşitli istatistiklere göre %2-15 arasında değişmektedir.
**Belirtiler
**
-Mesleksel astımın tipik bulgusu, belirtilerin çalışma günlerinde görülmesi, tatil günlerinde azalması veya tamamen ortadan kalkmasıdır.
-Astım belirtileri, bazı hastalarda iş yerinde ortaya çıkıp iş bitiminden sonra hafifleyebilir veya kaybolabilir. Bir kısım hastada ise iş yerinde başlayan belirtiler bir süre sonra azalabilir, fakat eve gidince tekrar meydana gelebilir. İş bitiminden sonra evde geceleri daha ağır astım krizlerine giren hastalar da vardır.
-Astım belirtilerinin aynı iş yerinde başka kişilerde de görülmesi mesleksel astım tanısını destekleyen bir bulgudur.
-Astımla ilgili belirtilerin, iş yerine yeni bir maddenin veya yani bir tekniğin girmesi veya bir iş kazasından sonra başlaması da mesleksel astım tanısının konmasına yardımcıdır.
MESLEKSEL ASTIMIN TÜRLERİ
Mesleksel astımın, allerjik ve allerjik olmayan olmak üzere başlıca iki türü vardır:
Allerjik mesleksel astım
Bu astım türünde, iş ortamında karşılaşılan maddeye tepki olarak yüksek miktarlarda IgE sınıfından antikor yapımı vardır. Bu kişiler, duyarlı oldukları maddenin çok küçük miktarları ile karşılaşsalar bile ciddi astım krizlerine girerler.
Hayvansal proteinler, bitkisel enzimler ve mikroorganizmalar başta olmak üzere bir çok yüksek molekül ağırlıklı madde allerjik meslek astımına yol açabilmektedir.
Veteriner, jokey, kuş bakıcısı, evcil hayvan satan dükkan işçilerindeki mesleksel astımın nedeni, hayvanların tüy, tükürük ve idrarlarındaki çeşitli proteinlerdir.
Unda bulunan allerjenler fırıncıların %9' unda astıma yol açmaktadır. Çay, sarımsak, yumurta, soya fasulyesi, kahve çekirdekleri, odun tozları (özellikle de kırmızı sedir ağacı) astım nedeni olarak bilinen allerjenlerdir.
Hububatla uğraşanlar, çiftçiler, kümes çalışanları ve deterjan endüstrisi işçileri de risk altındaki meslek gruplarıdır.
Allerjik olmayan mesleksel astım
Astım sadece allerjik mekanizmalarla oluşmaz. Düşük molekül ağırlığına sahip kimyasal maddeler, toksik etkilerle hava yollarındaki hücreleri hasara uğratarak ve buraya iltihap hücrelerinin toplanmasına neden olarak veya doğrudan hava yollarındaki kasların kasılmalarıyla astıma yol açabilirler.
Poliüretan, yapıştırıcı, ve boyaların hazırlanmasında kullanılan izosiyanatlar mesleksel astıma yol açan maddelerin başında gelir. Asit anhidritler, nikel, platin, krom ve vanadyum da mesleksel astımın iyi bilinen nedenlerindendir.
Kuaförlerde kıl ağartıcı persülfatlar ile kimya işçilerinde piperazine bağlı astım oluşabilir. Lastik eldivenlerde bulunan lateks maddesinin neden olduğu astım ise daha çok hemşire ve doktorlarda rastlanan bir durumdur.
DİKKAT! Astımlı çocuklarda meslek seçimi bilinçli olmalı ve bu çocuklar kimyasal maddelere ve gazlara maruz kalmayacakları mesleklere yöneltilmelidir. Kuaförlük, fırıncılık, araba boya ve tamirciliği, mobilyacılık, marangozluk, maden işçiliği, veterinerlik... astımlı çocuklar için uygun meslekler değildir.
**Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta
**
Cerrahpaşa Tıp Fakültesi
Göğüs Hastalıkları Bölümü Öğretim Üyesi