Yazın sona ermesi ile birlikte, sararan yapraklara serin esen rüzgârlar ve gökyüzünde gri bulutlar eşlik ediyor. Peki, doğanın geçirdiği bu dönüşüm, insanların ruhsal durumları üzerinde de aynı şekilde etkili mi? İnsanların yaşadıkları psikolojik durumların bulundukları ortam, sosyal çevre ve iklim koşullarıyla yakından ilgili olduğunu ifade eden Acıbadem Adana Hastanesi’nden Psikolog Meriç Mavi, mevsim geçişlerinin insan psikolojisi üzerindeki etkilerini anlattı.
Günümüzde uzmanlar, doğa ve insan arasındaki ilişkiyi göz önünde bulundurarak, maruz kalınan hava koşullarının psikolojik etkisini sorguluyor. Psikolog Meriç Mavi, gündüz ve gece dengesinin yaz dönemlerinde kişiyi keyifli hissettirirken, kış döneminde duygusal bir karmaşayı tetikleyebileceğini belirtiyor. Psikolog Meriç Mavi, bu duygu değişiminin nelerden kaynaklandığını ise şöyle anlatıyor: “Yeni bir kış döneminin başlayacak olmasıyla sorumluluklar daha da artıyor. Çocuğunu okul hayatına hazırlayan anne-baba, yaz tatilinden çıkan ve işleri yoğunlaşan ofis çalışanları ve sabahın erken saatlerinde dükkanını açan esnaf yazın vermiş olduğu keyif duygusunu bir süreliğine kaybedebiliyor. Doğanın ekolojik dengesine ayak uydurmaya çalışan insanoğlu, vücudunun salgıladığı hormonların etkileriyle de baş etmeye çalışıyor.”
Kışın salınan melatonin iyi hissettiriyor
İçinde bulunduğumuz iklim şartlarıyla mevcut psikolojimiz arasında bir bağlantı olduğu kesin ancak hormonların her birini ve ne işe yaradıklarını hepimiz bilemiyoruz. Örneğin sonbahar bitip kışa geçerken vücuttaki ‘melatonin hormonu’nun arttığını söyleyen Psikolog Meriç Mavi, “Kışın havanın karanlık olduğu sürenin daha fazla olması nedeni ile geceleri salgılanan ‘melatonin hormonu’ depresif hissetmeyi azaltabiliyor.” diyor. Melatonin hormonunun salgılanması ‘triptofan’ içeren yiyeceklerin tüketimiyle mümkün olabiliyor. Psikolog Meriç Mavi, bu nedenle sağlık açısından bir sakıncası yoksa, kızılcık, rezene ve anason çayı ile yerfıstığı, kabak çekirdeği, et, tavuk, süt, yoğurt ve peynir gibi çinko yönünden zengin besinlerle, bol miktarda magnezyum içeren badem ve kaju fıstığı gibi besinlerin tüketimini öneriyor.
Gece uykusu daha önemli
İnsan beyninde salgılanan ve vücudun uyku düzeninin korunmasında yardımcı rolü olan ‘melatonin hormonu’ az salgılandığında uykusuzluğa yol açıyor. Psikolog Meriç Mavi, “Gece uyumayan ya da uyuyamayan bireyler, bunun yerine gündüz uyusalar dahi melatonin hormonundan mahrum kalırlar. Çünkü beyinde salgılanan bu hormon sadece geceleri sentezlenir ve kana karışır. Bu nedenle gece yatmadan önce ışıkları ve perdeleri kapatmak, mümkünse odada elektronik cihaz bulundurmamak uyku kalitesini arttıracaktır.” şeklinde konuşuyor. Psikolog Meriç Mavi’ye göre dış etkenler kadar biyolojik saatimize ne kadar uyum sağladığımız da önemli: “Düzenli olarak gece saat 11 ile sabah 5 arasında uyuyor olmak vücudun gün içerisinde kaybettiği enerjiyi geri almasını sağlar.”
Özellikle kimler dikkat etmeli?
Sonbahar depresyonuna karşı özellikle dikkatli olması gerekenler, yaygın kaygı bozukluğu olan ve daha öncesinde kendisine depresyon tanısı konmuş kişiler olarak belirtiliyor. Psikolog Meriç Mavi, geçmişte ruhsal bir bunalım geçiren kişilerde sürecin, kendini dış etkenlere bağlı olarak tekrarlamasının oldukça yüksek bir ihtimal olduğunu söyleyerek, düzenli spor, gün ışığı, pozitif düşünme ve aile bağlarıyla depresif duyguların hafifletilebileceğini vurguluyor.