TRABZON (İHA) - 'Türk Boğazları' olarak anılan İstanbul Boğazı, Marmara Denizi ve Çanakkale Boğazı bundan tam 66 yıl önce 20 Temmuz 1936 yılında imzalanan Montreux Boğazlar Sözleşmesi ile tamamen Türkiye'nin denetimine geçti. Türkiye böylece Lozan Boğazlar Sözleşmesi ile kaybettiği boğazların denetimi hakkını elde etmiş oldu.
Karadeniz'i Akdeniz'e bağlaması bakımından tarihi ve siyasi önemi olan 'Türk boğazları' Avrupa ile Asya'yı ayıran deniz sınırı olmakla beraber, aynı zamanda 2 kıtayı birbirine yaklaştırması bakımından coğrafi ve stratejik değer taşıyor.
18. yüzyılda Doğu Meselesi'nin kendisini hissettirmesiyle, boğazlar o zamandan itibaren hukuki ve siyasi bir sorun olarak önem kazanmıştı.
Karadeniz'i Akdeniz'e ve dolayısıyla Karadeniz'i diğer açık denizlere bağlayan boğazların, tek deniz geçidi olmaları nedeniyle, hukuki statüsü düzenlenirken Türkiye'nin hayati hakları ve savunması göz önünde tutuldu. Türkiye'nin hayat damarı, kalbi ve varlığı olan boğazlar için ilk olarak Lozan Barış Antlaşması'na ek Boğazlar Sözleşmesi imzalandı. 3 ana ilkeye dayanan sözleşmeye göre; boğazlar askersiz hale getiriliyor, geçişi kontrol etmek ve Milletler Cemiyeti'ne geçişle ilgili bilgiler vermekle yetkili bir Boğazlar Komisyonu kuruluyordu. Bunun dışında, askeri bakımdan Türkiye için tehlike teşkil edecek bir duruma engel olmak üzere Milletler Cemiyeti'nin, özellikle Büyük Britanya, Fransa, İtalya ve Japonya'nın garantisi sağlanıyordu. Boğazlar konusunda Lozan'ın arz ettiği en büyük sakınca, Türkiye'nin boğazlar üzerinde tam denetiminin sağlanamamış olmasıdır.
Türkiye uluslararası barış ve güvenliğin korunması yolundaki güçlüğü belirterek, 23 Mayıs 1933 Londra Silahsızlanma Konferansı'ndan itibaren, boğazlar konusundaki girişimlerini hızlandırdı. Barışçı yollarla ilgili devletlere başvurarak Lozan Boğaz Sözleşmesi'nin imzalandığı zaman siyasi ve askeri durumun farklı olması, Türkiye'de Milletler Cemiyeti'nin verdiği garantinin işleyememesi sebeplerinden ötürü, boğazların statüsünü yeniden düzenlenmesini istedi. Bu istek üzerine 22 Haziran 1936'da Montreux'de bir konferans toplandı. Yaklaşık bir ay süren görüşmeler sonucunda 20 Temmuz 1936'da Montreux Boğazlar Sözleşmesi imzalandı. Lozan Boğazlar Sözleşmesi'nin yerini alan bu sözleşme ile askersiz bölge üzerindeki sınırlamalar kaldırılarak bu bölgelerin de askerli hale getirilmesi kabul edildi. Milletler Cemiyeti'nin yetersiz garantisi yerine, Türkiye kendi gücüne dayanabilmek ve boğazlar üzerinde de savunmasını yapabilme imkanına kavuştu. Ayrıca, Boğazlardan geçiş ve ulaşım, hem Türkiye'nin hem de Karadeniz devletlerinin Karadeniz'deki güvenliğini koruyacak biçimde düzenlendi. Türkiye böylece Boğazlar Sorunu'nu, barışçıl yollarla çözüme kavuşturdu.