Muhammed İkbal’in ‘evrim Kitabı’ Satışta

Ünlü filozof Muhammed İkbal’in 1 asır sonra tekrar kâğıda dökülen ve evrim ile ilgili yorumlarını içeren ‘İslam’da Dini Düşüncenin Yeniden İnşası’ adlı eseri kitapçılarda.

Timaş Yayınları’ndan çıkan eserinde evrimin varlığını savunan İkbal, İslam alimleriniden alıntı yapıyor, örneklere başvuruyor. İkbal, evrim süreçlerini ise şöyle anlatıyor:

“İslam’da Matematik fikrinin ilerlemesiyle yan yana, evrim anlayışının da kademeli olarak şekillendiğini görüyoruz. Göç sebebiyle kuşların hayatında görülen değişikliklere ilk dikkat edecek şahıs (doğal çevrenin hayvanlar üzerindeki etkisinden söz ederek bir evrim kuramı geliştiren) Câhız’dı. Daha sonra İbn Miskeveyh buna daha belirgin bir teori şekli vermiş ve onu ‘el-Fevzü’l-Asğar’ isimli kelam eserine koymuştur.

İbn Miskeveyh’e göre evrimin en alt seviyesinde bitkisel hayatın ortaya çıkması ve gelişmesi için tohuma ihtiyaç yoktur. Bu bitkisel hayat, türünü tohum aracılığıyla da devam ettirmez. Bu türden bitkisel hayat, madenlerden ufak bir hareket gücü bakımından ayrışır. Bu hareket gücü büyük şekillerde gelişmekte ve kendisini daha bitkinin dallarını çıkarması ve tohum kanalıyla türünü devam ettirmesi şeklinde ifşa etmektedir. Hareket gücü kademeli olarak daha ileriye gider, sonunda bir gövdeye, yapraklara ve meyveye sahip olan ağaçlara erişilir. Evrimin daha büyük bir seviyesinde, büyümek için daha iyi toprağa ve iklime ihtiyaç duyan bitkisel hayat şekilleri bulunur.

Son seviyeye üzüm asması ve hurma erişmiştir, bunlar sanki hayvanî hayatın eşiğindedir. Hurmada açık bir cinsiyet ayırımı görülmektedir. Köklerinin ve liflerinin yanı sıra, hayvandaki beyin gibi işlev gören bir şey gelişmiş olup, hurma ağacının hayatı bu şeyin sağlığına bağlıdır. Bu seviye bitkisel hayatın gelişiminin en büyük seviyesidir ve hayvanî hayata giriş aşamasıdır. Hayvanî hayata doğru ilk ileri adım, yerde kök salmaktan özgür olmaktır. İşte bu, şuurlu hareketin tohumudur. Hayvanlığın başlangıç seviyesi budur, bu seviyede önce dokunma ve en sonunda da görme duyusu ortaya çıkar. Duyuların gelişimiyle hayvan hareket özgürlüğü kazanır, solucanlarda, sürüngenlerde, karıncalarda ve arılarda olduğu gibi.

Hayvanlık dört ayaklılarda atta, kuşlarda da şâhinde kemâle erer ve nihayetinde maymunda insanlık sınırına gelip dayanır. Maymun evrim terazisinde tam bir alt derecededir. Daha fazla evrim, gelişen bir ayırım yapma gücüyle birlikte bir takım fizyolojik değişiklikler ve bir maneviyat getirir, böylece insanlığın barbarlıktan medeniyete geçişi temin edilir.