17 Ağustos 1999 gecesi, Türkiye'de acısı unutulmayacak bir iz bıraktı. Resmi raporlara göre o kara gecede 18 bin 373 can gitti, 23 bin 781 kişi yaralandı, 505 kişi sakat kaldı. 285 bin 211 konut ve 42 bin 902 işyeri de hasar gördü. Malum, önümüzde olası bir İstanbul depremi tehdidi tüm korkutuculuğuyla duruyor.
Bilim insanlarının ortak kanısına göre; 7 büyüklüğünde bir deprem bekleniyor. Yaklaşık 2 milyon bina stoğu bulunan İstanbul’da yapıların yarısının iskansız olduğu düşünülürse yüzlerce, binlerce binanın hasar alması kaçınılmaz. Evet, deprem kaçamayacağımız gerçeğimiz. Peki deprem gerçeği ile bu 19 yılda ne kadar yüzleşebildik? Aynı trajediyi tekrar yaşamamak adına şimdiye kadar neler yaptık, neler yapamadık? Kentsel dönüşümde ve altyapıda ne durumdayız? İstanbul, olası bir depreme hazır mı? Milyonlarca İstanbullunun kafasında bu soru işaretleri var. En çok da depremden sonra bunca insan nerede toplanacak, nerede barınacak soruları...
Habertürk yazarı Esra Boğazlıyan'ın haberi...
230 OKUL YIKILIP YENİDEN YAPILDI
Öncelikle 19 yılda kamu binalarıyla ilgili neler yapıldığına bakalım… İstanbul Sismik Riskin Azaltılması Projesi (İSMEP) kapsamında 17 Ağustos 1999 depreminden sonra İstanbul’da 230 okul yıkılarak yenilendi, 775 okul güçlendirildi. 45 okul sıfırdan yapılırken, 10 okulun da güçlendirme çalışmaları devam ediyor. Hastanelere gelince... 39 ilçede bugüne kadar 3 hastane yeniden yapıldı, 42 hastane güçlendirildi, 3 hastanede yeniden yapım, 7 hastanede de güçlendirme çalışmaları sürüyor.
‘DÖNÜŞÜM DEPREM DEĞİL RANT ODAKLI’
Ya kentsel dönüşüm? İstanbul’un birçok ilçesi şantiyeye dönmüş durumda. Dört bir tarafta inşaatlar yapılıyor. Verilere göre İstanbul’da yılda 50 bin konut yıkılıp yeniden yapılıyor. Peki bu çalışmalar depremde karşı karşıya kalacağımız hasarı azaltacak mı? Yaklaşık 2 milyon binanın bulunduğu kentin yüzde 50’sinin ruhsatsız ve iskansız olduğu gerçeğiyle karşı karşıyayız. Özellikle bazı ilçeler var ki hem zemin hem de yapı stoğu açısından çok daha riskli.
Örneğin Zeytinburnu, Kadıköy, Bahçelievler, Bayrampaşa, Fatih, Güngören ve Avcılar…
İstanbul’un her bir noktasında olduğu gibi bu ilçelerde de hem ada bazlı hem de parsel bazlı dönüşüm devam ediyor. Fakat kentteki dönüşüm çalışmalarının deprem odaklı değil rant odaklı olduğu eleştirileri de yoğunlaşıyor. TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İstanbul Şube Başkanı Nusret Suna, “Kentsel dönüşüm rant odaklı, deprem odaklı değil. İnsan odaklı, şehircilik ilkelerine uyan ada bazlı dönüşümler olmalı. 39 ilçede de ruhsatsız yapılar var. Kadıköy iskanını tamamlamış, ruhsatsız ve kaçak yapı az. Beşiktaş’ta, Şişli’de imarsız, ruhsatsız bina çok az. Bu bölgeler imarını tamamlamış. Fakat yeni kurulan bölgelerde ruhsatsız, imarsız bina sayısı fazla. Olası bir depremde ne yazık ki can kaybı onbinleri bulacak. Aslında İstanbul için İBB yönetiminde 4 üniversitenin hazırladığı bir deprem master planı yapıldı. Ama bu rapor hayata geçmedi. Biz de mühendisler odası olarak destek verdik. Depreme karşı bilimsel çalışmalar hazır fakat hayata geçmedi” uyarısında bulunuyor.
‘77 TOPLANMA ALANI KALDI’
Gelelim deprem sonrası için alınan tedbirlere… Yani depremin ardından 17 milyon İstanbullu nerede toplanacak? Hastanelere ulaşım nasıl sağlanacak? AFAD’ın (Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı) 2016 verilerine göre; İstanbul’da toplam 2354 toplanma alanı var. En çok toplanma alanı Ümraniye (132), Ataşehir (121), Silivri (119) ve Kartal’da (100) bulunuyor. En az ise Şile (14), Başakşehir (12), Zeytinburnu (22), Beyoğlu (27) ve Esenyurt’ta (19). Fakat TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası AFAD’ın bu verilerine karşı çıkıyor.
İnşaat Mühendisleri Odası İstanbul Şube Başkanı Nusret Suna, AFAD verilerindeki toplanma alanlarının büyük bir kısmının nitelik bakımından ‘toplanma alanı’ sayılamayacağını söylüyor:
“1999-2003 yılları arasında Afet Acil Eylem Planı çerçevesinde kentte 496 afet toplanma alanı belirlemişti. Ancak bu toplanma alanlarının sayısı 77’ye düştü. Kimi AVM’ye, otele, rezidansa dönüştü, kiminin üstünden köprü, yol geçti. Toplanma alanlarının 4’te 3’ü yapılaşmaya açıldı. 2354 toplanma alanı var deniyor. Minicik yerler, çocuk parkları, cami avluları, 10-15 kişinin duracağı yerler toplanma alanı olarak belirlenmiş. Olmaz. Bu listedeki yerler ikamet edilecek alan değil. Konteyner ve çadır kentlerin kurulacağı , duş, ısınma gibi temel ihtiyaçların karşılanacağı büyük alanlar toplanma alanı olabilir ki bu sayı aslında 77 ‘dir. Bir diğer önemli konu da acil ulaşım yolları… İstanbul’da yaklaşık 500 acil ulaşım yolu var fakat büyük çoğunluğu İSPARK oldu. Depremin ardından yangınlar olacak, hastaneye ulaşım yolları açık olmalı.”
TOPLANMA ALANLARI AVM OLDU
1999-2003 arasında belirlenen bu alanlardan imara açılanlar arasında, Torun Center’ın yükseldiği Ali Sami Yen Stadı, Zorlu AVM’nin yer aldığı Zincirlikuyu’daki Karayolları 17. Bölge Müdürlüğü arazisi, Taş Yapı’nın gökdelenlerinin yer aldığı Kadıköy Meteoroloji binası ve alanı, Akasya AVM’nin yer aldığı Acıbadem’deki eski Otosan Fabrikası arazisi, Bakırköy’deki Marmara ve İstanbul Forum AVM’nin bulunduğu alan, Zeytinburnu’ndaki 16.9 kulelerinin yer aldığı arazi de var.